Adnan Gerger
Gazeteci-Yazar
Araştırmacı gazeteci ve müellif Uğur Mumcu, tam 30 yıl evvel, 24 Ocak 1993’te otomobiline konulan bombanın patlaması kararı hayatını kaybetti. Suikast hala tam manasıyla aydınlatılmış değil.
Organize cürüm örgütü başkanı olmak suçlamasından hakkında arama sonucu bulunan Sedat Peker’in 23 Mayıs 2021’de mevzuyu yeniden gündeme getirmesinin akabinde Mumcu’nun eşi, eski TBMM Başkanvekili Güldal Mumcu, hususla ilgili bilgi sahibi her insanın konuşması ve suikastın aydınlatılması için sonuna kadar gidilmesi davetini bir dahalemişti. Mumcu, “Çekin tuğlaları yıkılsın duvar, altında kim kalırsa kalsın” demişti.
Gazeteci Adnan Gerger, Uğur Mumcu Suikastının 25’inci yılında, 24 Ocak 2018’te BBC Türkçe’ye mevzuyu kıymetlendiren bir tahlil kaleme almıştı.
“Ortadoğu, emperyalizmin kol gezdiği, terör örgütleriyle çeşitli istihbarat örgütlerinin kanlı ve kirli oyunlar oynadığı karanlık bir tabansız kuyudur. Bu karanlık ve tabansız kuyuda cinayetler birbirini izler. Halk deyişi ile Ortadoğu’da ‘Kimin eli kimin cebindedir’ bilinmez. Kim, kimi, niye öldürüyor? Bu soruların karşılıklarını anında bulmanın imkanı da yoktur. Olaylar yıllar daha sonra aydınlanır. O da bir kısmı.”
Uğur Mumcu, Musa Anter’in 20 Eylül 1992’de öldürülmesinden daha sonra kaleme aldığı “Dipsiz Kuyu” başlıklı yazısında bunları yazıyordu.
Suikastın üzerinden 30 yıl geçmesine ve isimli vakit aşımına kısa mühlet kalmasına rağmen ne yazık ki; 24 Ocak 1993’teki Uğur Mumcu Suikastı, öbür suikastlar ve biroldukça kanlı aksiyon üzere hâlâ aydınlanmadı.
Ben, UMUT (Uğur Mumcu Uzun Takip) Operasyonu’nu başından bu yana takip eden bir gazeteciyim.
Keşke yetkililer, bu operasyona bu biçimdesine fiyakalı akrostiş bir isim vermeyi akıl edene kadar suikastı aydınlatma yüreğini gösterebilselerdi.
Operasyon çerçevesinde biroldukca insan yakalandı. Kimisi temiz olduğunu söylemiş oldu, kimisi de poliste-savcılıkta ikrarda bulundu, Pişmanlık Maddesi’nden yaralanmak istedi. Mahkeme safhasındaysa emniyette azap altında söz verdiklerini, hatasız olduklarını ve olaylarla hiç bir irtibatlarının olmadığını söylemiş olduler.
Birçoğu “zanlı” diye tutuklandı, yargılandı, özgür kaldı.Tetikçilerin bir kısmı yakalanmış olabilir. Fakat bu durum hiç bir vakit suikastın aydınlandığı manasına gelmez ki…
Soruları soracak yetkili bile yok
Bırakın suikastın aydınlanmasını, tam çeyrek asırdır ortada kalan soruları soracak yetkili bile bulamıyorsunuz. İsimli süreç de devam ediyor. Lakin bu sürecin başlangıcında ve daha sonrasındasında da neler yaşandığı bütünüyle kamuoyuna pek açıklanmadı.
Birfazlaca insan kimi vakit gaye şaşırtmak için kimi vakit de kendi ideolojik fikirleri doğrultusunda savlar ortaya attı. tıpkı vakitte ne tezler. “Bu argümanlar havada uçuştu” dersek abartmamış oluruz. Lakin şu ana kadar bu argümanlardan hiç birisi ne elle tutuldu, ne gözle görüldü.
Uğur Mumcu’nun katillerinin yakalandığının resmi olarak belirtildiğı UMUT Operasyonu’nun başlamasından tam 3 ay daha sonra, bu operasyonun nasıl fiyasko olduğunu ortaya çıkardığımda kimse bana inanmak istememişti.
halbuki ben bu ayrıntıları operasyondan bir numaralı düzeyde sorumlu olan en üst yetkili olan periyodun Ankara Emniyet Müdürü merhum Kemal İskender’den almıştım.
daha sonrasındasında da devrin İçişleri Bakanı Sadettin Tantan ve Emniyet Genel Müdürü Turan Genç bu haberimi teyit etmişlerdi.
‘Fiyasko’ operasyon
UMUT Operasyonu’nun “fiyasko” olduğu, katil diye yakalandığı resmen açıklanan iki zanlının yer göstermede yanıldıkları, birbirini tanımadıklarından anlaşılacaktı.
Nitekim sonrasındasında öteki 2 kişi, suikastı gerçekleştirenler olarak yakalanacaktı.
Ardından da asıl failinin ise yurt dışına kaçtığı ya da kaçırıldığı belirlenecekti ancak hiç bir vakit kamuoyu Uğur Mumcu Suikastı operasyonunda tatmin edici bir karşılık alamayacaktı. Nasıl alsın ki?
Aslında, bu soruyu sormadan evvel yani Uğur Mumcu Suikastı’na gelene kadar Türkiye’de 1988 yılından 1999 yılına kadar bir seri suikastlar zincirini hatırlamamız gerekiyor.
Özellikle Muammer Aksoy, Çetin Emeç, Turan Dursun, Bahriye Üoldukça, Uğur Mumcu ve Ahmet Taner Kışlalı’nın karakteristik özelliğini göz gerisi etmemek gerekiyor.
Bu şahısların hepsi özgür kanıyı savunan laik aydınlar ve bilim insanlarıydı.
En değerli ve en kırılgan suikast
Şüphesiz Uğur Mumcu Suikastı bu cinayetlerin en değerlisi ve en kırılgan olanıydı. Zira Uğur Mumcu, ulaştığı dokümanları açıklayabilen, ülkede ve bölgede yaşanan olaylar hakkında analitik bir çözümlemeyle gerçek tespitler yapabilen mert bir gazeteciydi.
Bu tespitlerden de birfazlaca odak noktası rahatsızlık duyuyordu.
Bu suikastların bir başka kıymetli karakteristik özelliğinin de Türkiye’nin siyasi ve toplumsal hayat biçimini değiştirmek ve kaygının egemenliğini yaratmak olduğu gün üzere ortadaydı.
Suikastın üzerinden tam 30 yıl geçti…
Ne o devirde var olan Devlet Güvenlik Mahkemesi (DGM) Savcısının hazırladığı iddianame, ne de daha sonradan ortaya atılan diğer başka argümanlar….
hiç birisi Uğur Mumcu Suikastı daha sonrasında yürütülen soruşturmada bu kadar hayli konuşulmadı, üzerinde düşünülmedi, soru işareti oluşturmadı.
Hâlâ da konuşuluyor, hâlâ da çözülmeyi bekliyor.
“Bir tuğla çekersem duvar yıkılır”
Hatta DGM Cumhuriyet Savcısı Dava Çoşkun’un, “Bu işi devlet yaptırmıştır, siyasi iktidar isterse çözülür” kelamları bile “tuğla açıklaması”nın yanında sönük kaldı.
Bu, Uğur Mumcu Suikastının “Pandora kutusu” olarak nitelendirilen ve bu soruşturmanın en çarpıcı gelişmesi olarak kabul edilen; daha sonradan Adalet Bakanlığı da yapan Mehmet Ağar’ın Emniyet Genel Müdürlüğü’ne atandıktan daha sonra Mumcu ailesini ziyaretinde Güldal Mumcu’yla görüşmesi sırasında kullandığı bir sözdü.
Her ne kadar daha sonradan bu kelamları reddetse de kamuoyunu ikna edemeyen Ağar, soruşturmanın önünde tuğla tuğla duvar örüldüğünü söylemiş olduğinde kendisine “Bir tuğla çekin, gerçekler ortaya çıksın” diyen Güldal Mumcu’ya “Bir tuğla çekersem duvar yıkılır” cevabını vermişti.
O devrin şartlarında haydi tuğlayı kimse çekemiyordu, o duvarın altında kalacak olanlar pek bir fazlaydı. Herkes korkuyordu, bu aşikârdı. Bunu anlıyordum.
O tuğlayı çekmekten korkan insanların, daima birlikte o duvarın altında kalacak olanların o “duvar”ı devlet olarak algılanmasını ve bu mazerete sığındıklarını da anlıyordum.
Peki, niye artık o tuğlaya dokunulmuyor?
Dokunulmadığı vakit o duvarı “devlet” olarak nitelendirenlerin yerli işbirlikçileriyle kurulan memleketler arası patentli fırınlarda pişirilen ekmeklere yağ sürüldüğü bilinmiyor mu?
bu biçimdesine tuğlalardan inşa edilmiş duvarlardan devlet olur mu? Devlet bu biçimde bir töhmet altında nasıl kalabilir?
İşte bunu anlayamıyorum. Herkes unutabilir hatırlatayım: Uğur Mumcu Suikastını çözmek, devrin İçişleri Bakanı İsmet Sezgin’in tabiriyle, “devletin namus borcuydu.”
Eğer bu ülkenin geleceğine itimatla bakılması isteniyorsa, geçmişteki bu suikastların ve kanlı hareketlerin de karanlıkta kalan istikametlerinin bir an evvel ortaya çıkarılması, gerçek faillerinin bir an evvel tespit edilerek açıklanması gerekir.
Bu suikastlar, her vakit gündemdeki yerini koruyacaktır.
Yoksa o duvar her vakit karşınıza çıkar, o tuğla da…
(Adnan Gerger, Uğur Mumcu’yu Kim Öldürdü? (İmge Yayınları-2011) kitabının müellifi. Bu yazı BBC Türkçe’de birinci vakit içinderda 24 Ocak 2018’de yayımlanmıştı.)
Gazeteci-Yazar
Araştırmacı gazeteci ve müellif Uğur Mumcu, tam 30 yıl evvel, 24 Ocak 1993’te otomobiline konulan bombanın patlaması kararı hayatını kaybetti. Suikast hala tam manasıyla aydınlatılmış değil.
Organize cürüm örgütü başkanı olmak suçlamasından hakkında arama sonucu bulunan Sedat Peker’in 23 Mayıs 2021’de mevzuyu yeniden gündeme getirmesinin akabinde Mumcu’nun eşi, eski TBMM Başkanvekili Güldal Mumcu, hususla ilgili bilgi sahibi her insanın konuşması ve suikastın aydınlatılması için sonuna kadar gidilmesi davetini bir dahalemişti. Mumcu, “Çekin tuğlaları yıkılsın duvar, altında kim kalırsa kalsın” demişti.
Gazeteci Adnan Gerger, Uğur Mumcu Suikastının 25’inci yılında, 24 Ocak 2018’te BBC Türkçe’ye mevzuyu kıymetlendiren bir tahlil kaleme almıştı.
“Ortadoğu, emperyalizmin kol gezdiği, terör örgütleriyle çeşitli istihbarat örgütlerinin kanlı ve kirli oyunlar oynadığı karanlık bir tabansız kuyudur. Bu karanlık ve tabansız kuyuda cinayetler birbirini izler. Halk deyişi ile Ortadoğu’da ‘Kimin eli kimin cebindedir’ bilinmez. Kim, kimi, niye öldürüyor? Bu soruların karşılıklarını anında bulmanın imkanı da yoktur. Olaylar yıllar daha sonra aydınlanır. O da bir kısmı.”
Uğur Mumcu, Musa Anter’in 20 Eylül 1992’de öldürülmesinden daha sonra kaleme aldığı “Dipsiz Kuyu” başlıklı yazısında bunları yazıyordu.
Suikastın üzerinden 30 yıl geçmesine ve isimli vakit aşımına kısa mühlet kalmasına rağmen ne yazık ki; 24 Ocak 1993’teki Uğur Mumcu Suikastı, öbür suikastlar ve biroldukça kanlı aksiyon üzere hâlâ aydınlanmadı.
Ben, UMUT (Uğur Mumcu Uzun Takip) Operasyonu’nu başından bu yana takip eden bir gazeteciyim.
Keşke yetkililer, bu operasyona bu biçimdesine fiyakalı akrostiş bir isim vermeyi akıl edene kadar suikastı aydınlatma yüreğini gösterebilselerdi.
Operasyon çerçevesinde biroldukca insan yakalandı. Kimisi temiz olduğunu söylemiş oldu, kimisi de poliste-savcılıkta ikrarda bulundu, Pişmanlık Maddesi’nden yaralanmak istedi. Mahkeme safhasındaysa emniyette azap altında söz verdiklerini, hatasız olduklarını ve olaylarla hiç bir irtibatlarının olmadığını söylemiş olduler.
Birçoğu “zanlı” diye tutuklandı, yargılandı, özgür kaldı.Tetikçilerin bir kısmı yakalanmış olabilir. Fakat bu durum hiç bir vakit suikastın aydınlandığı manasına gelmez ki…
Soruları soracak yetkili bile yok
Bırakın suikastın aydınlanmasını, tam çeyrek asırdır ortada kalan soruları soracak yetkili bile bulamıyorsunuz. İsimli süreç de devam ediyor. Lakin bu sürecin başlangıcında ve daha sonrasındasında da neler yaşandığı bütünüyle kamuoyuna pek açıklanmadı.
Birfazlaca insan kimi vakit gaye şaşırtmak için kimi vakit de kendi ideolojik fikirleri doğrultusunda savlar ortaya attı. tıpkı vakitte ne tezler. “Bu argümanlar havada uçuştu” dersek abartmamış oluruz. Lakin şu ana kadar bu argümanlardan hiç birisi ne elle tutuldu, ne gözle görüldü.
Uğur Mumcu’nun katillerinin yakalandığının resmi olarak belirtildiğı UMUT Operasyonu’nun başlamasından tam 3 ay daha sonra, bu operasyonun nasıl fiyasko olduğunu ortaya çıkardığımda kimse bana inanmak istememişti.
halbuki ben bu ayrıntıları operasyondan bir numaralı düzeyde sorumlu olan en üst yetkili olan periyodun Ankara Emniyet Müdürü merhum Kemal İskender’den almıştım.
daha sonrasındasında da devrin İçişleri Bakanı Sadettin Tantan ve Emniyet Genel Müdürü Turan Genç bu haberimi teyit etmişlerdi.
‘Fiyasko’ operasyon
UMUT Operasyonu’nun “fiyasko” olduğu, katil diye yakalandığı resmen açıklanan iki zanlının yer göstermede yanıldıkları, birbirini tanımadıklarından anlaşılacaktı.
Nitekim sonrasındasında öteki 2 kişi, suikastı gerçekleştirenler olarak yakalanacaktı.
Ardından da asıl failinin ise yurt dışına kaçtığı ya da kaçırıldığı belirlenecekti ancak hiç bir vakit kamuoyu Uğur Mumcu Suikastı operasyonunda tatmin edici bir karşılık alamayacaktı. Nasıl alsın ki?
Aslında, bu soruyu sormadan evvel yani Uğur Mumcu Suikastı’na gelene kadar Türkiye’de 1988 yılından 1999 yılına kadar bir seri suikastlar zincirini hatırlamamız gerekiyor.
Özellikle Muammer Aksoy, Çetin Emeç, Turan Dursun, Bahriye Üoldukça, Uğur Mumcu ve Ahmet Taner Kışlalı’nın karakteristik özelliğini göz gerisi etmemek gerekiyor.
Bu şahısların hepsi özgür kanıyı savunan laik aydınlar ve bilim insanlarıydı.
En değerli ve en kırılgan suikast
Şüphesiz Uğur Mumcu Suikastı bu cinayetlerin en değerlisi ve en kırılgan olanıydı. Zira Uğur Mumcu, ulaştığı dokümanları açıklayabilen, ülkede ve bölgede yaşanan olaylar hakkında analitik bir çözümlemeyle gerçek tespitler yapabilen mert bir gazeteciydi.
Bu tespitlerden de birfazlaca odak noktası rahatsızlık duyuyordu.
Bu suikastların bir başka kıymetli karakteristik özelliğinin de Türkiye’nin siyasi ve toplumsal hayat biçimini değiştirmek ve kaygının egemenliğini yaratmak olduğu gün üzere ortadaydı.
Suikastın üzerinden tam 30 yıl geçti…
Ne o devirde var olan Devlet Güvenlik Mahkemesi (DGM) Savcısının hazırladığı iddianame, ne de daha sonradan ortaya atılan diğer başka argümanlar….
hiç birisi Uğur Mumcu Suikastı daha sonrasında yürütülen soruşturmada bu kadar hayli konuşulmadı, üzerinde düşünülmedi, soru işareti oluşturmadı.
Hâlâ da konuşuluyor, hâlâ da çözülmeyi bekliyor.
“Bir tuğla çekersem duvar yıkılır”
Hatta DGM Cumhuriyet Savcısı Dava Çoşkun’un, “Bu işi devlet yaptırmıştır, siyasi iktidar isterse çözülür” kelamları bile “tuğla açıklaması”nın yanında sönük kaldı.
Bu, Uğur Mumcu Suikastının “Pandora kutusu” olarak nitelendirilen ve bu soruşturmanın en çarpıcı gelişmesi olarak kabul edilen; daha sonradan Adalet Bakanlığı da yapan Mehmet Ağar’ın Emniyet Genel Müdürlüğü’ne atandıktan daha sonra Mumcu ailesini ziyaretinde Güldal Mumcu’yla görüşmesi sırasında kullandığı bir sözdü.
Her ne kadar daha sonradan bu kelamları reddetse de kamuoyunu ikna edemeyen Ağar, soruşturmanın önünde tuğla tuğla duvar örüldüğünü söylemiş olduğinde kendisine “Bir tuğla çekin, gerçekler ortaya çıksın” diyen Güldal Mumcu’ya “Bir tuğla çekersem duvar yıkılır” cevabını vermişti.
O devrin şartlarında haydi tuğlayı kimse çekemiyordu, o duvarın altında kalacak olanlar pek bir fazlaydı. Herkes korkuyordu, bu aşikârdı. Bunu anlıyordum.
O tuğlayı çekmekten korkan insanların, daima birlikte o duvarın altında kalacak olanların o “duvar”ı devlet olarak algılanmasını ve bu mazerete sığındıklarını da anlıyordum.
Peki, niye artık o tuğlaya dokunulmuyor?
Dokunulmadığı vakit o duvarı “devlet” olarak nitelendirenlerin yerli işbirlikçileriyle kurulan memleketler arası patentli fırınlarda pişirilen ekmeklere yağ sürüldüğü bilinmiyor mu?
bu biçimdesine tuğlalardan inşa edilmiş duvarlardan devlet olur mu? Devlet bu biçimde bir töhmet altında nasıl kalabilir?
İşte bunu anlayamıyorum. Herkes unutabilir hatırlatayım: Uğur Mumcu Suikastını çözmek, devrin İçişleri Bakanı İsmet Sezgin’in tabiriyle, “devletin namus borcuydu.”
Eğer bu ülkenin geleceğine itimatla bakılması isteniyorsa, geçmişteki bu suikastların ve kanlı hareketlerin de karanlıkta kalan istikametlerinin bir an evvel ortaya çıkarılması, gerçek faillerinin bir an evvel tespit edilerek açıklanması gerekir.
Bu suikastlar, her vakit gündemdeki yerini koruyacaktır.
Yoksa o duvar her vakit karşınıza çıkar, o tuğla da…
(Adnan Gerger, Uğur Mumcu’yu Kim Öldürdü? (İmge Yayınları-2011) kitabının müellifi. Bu yazı BBC Türkçe’de birinci vakit içinderda 24 Ocak 2018’de yayımlanmıştı.)