Türkiye, Ekim ayının ortasında bir füze denemesi yaptı. Zımnilik ortasında yürütülen ve yıllar süren bir çalışmanın eseri olan bu füze, bilinen birinci testinde 456 saniyede 561 kilometreye ulaşarak Türkiye’nin elindeki en gelişmiş füzenin menzilini ikiye katlamış oldu.
Rize’den fırlatılan ve Karadeniz üzerinden 456 saniyede Sinop açıklarına ulaşan bu füzenin ismi Tayfun. Türkiye’nin birinci kısa menzilli balistik füzesi.
hemen çabucak resmen envantere girmemiş olan bu füzenin denemesi de aslında öncesinde duyurulmamıştı. Lakin imgeler 18 Ekim’de haber ajansları ve haber kanallarına sızdırıldı. O denli ki; Ege Denizi’nde tansiyonun arttığı bir periyoda denk gelen bu deneme, hükümete yakınlığıyla bilinen gazete ve televizyon kanallarında “Menzili Ege Denizi’ni aşıp Yunanistan’a ulaşıyor” sözleriyle haberleştirildi.
Bu haberler de, savunma kabiliyetini ve askeri gücünü ABD ve Fransa’dan satın aldığı savunma sistemleri ve savaş uçaklarıyla geliştirmeyi hedefleyen Yunanistan’da dertle karşılandı.
Hükümet, saklılık ortasında yürütülen bu balistik füze çalışmasının sızdırılması daha sonrası bir süre sessiz kalsa da 21 Ekim’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Blokzincir İstanbul” programına katıldığında, Tayfun’u birinci defa kamuoyu önünde -detay vermeden de olsa- deklare etti ve haberleri teyit etmiş oldu:
“Artık bizim Tayfunumuz da var. Bunlar artık bir yerlere de işaret oluyor ve zevkle takip ediyorlar. Bunları artık epey daha ileri safhaya taşımanın uğraşındayız.”
Peki Tayfun’un Türkiye’nin savunması ve askeri gücü için manası ne?
BBC Türkçe‘ye konuşan Emekli Hava Pilot Tümgeneral Beyazıt Karataş, ülkenin savunması için hazırlanan bu yeni balistik füzeyle “caydırıcılığın artırılacağını” söylüyor:
“Biz bu füzeyi komşularımıza karşı değil, ülkemizi gaye alan tüm ülkelere karşı caydırıcılığı artırmak için geliştiriyoruz. Bulunduğumuz coğrafyada şimdi her insanın balistik füzesi ya da füze imkan kabiliyeti var. ötürüsıyla bu gündemde uzun müddettir vardı. Savunma endüstrinde üretilen bu cins silahlar ülke savunmasına daha büyük katkıda bulunacaktır.”
Özellikleri hakkında neler biliniyor?
Türkiye’nin uzun yıllardır hem kısa ve orta menzilli balistik füze tıpkı vakitte hava savunma sistemleri üzerine çalıştığı; bu esnada dışarıdan satın alınan ve NATO ile uyumlu füzeleri envanterine eklediği biliniyor.
1988 yılında Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) roket ve füze gereksiniminin karşılanması gayesiyle kurulan devlet kurumu Roketsan tarafınca üzerinde çalışılan Tayfun, 500 kilometre üzerinde menziliyle ve balistik özelliğiyle Roketsan’ın ürettiği öteki füzelerle içinde büyük bir fark yaratıyor.
Menzili 1000 km’den düşük olan, karadan atılan ve yere neredeyse dik açıyla yaklaşarak öbür ağır silahlara göre yüksek hızla amaca ulaşan, birçoğu nükleer başlık da taşıyabilen füzelere “kısa menzilli balistik füze” ismi veriliyor.
Roketsan’ın ürettiği balistik füzeler “taktik balistik füze” özelliğini taşıyor. Yani muharebe alanında kullanılan ve menzili daha düşük ve stratejik maksatlara ateş eden füzeler.
Bunlardan en gelişmişi olan Bora, 8×8 Taktik Tekerlekli Araç ve Roketsan Çok Namlulu Roket Atar Silah Sistemi üzerinden atılıyor ve 280 km menzile sahip. 470 kilogramlık savaş başlığına sahip Bora’nın amaca ulaşırken yanılma hissesi da 50 metre olarak veriliyor.
Bora’nın üretiminde sıklıkla ABD’den ithal eden kesimler ve orta eserler kullanılıyor. Türkiye’nin 10 yılı aşkın müddettir, daha uzun menzilli ve daha ağır başlıklı Bora-2 üzerinde çalışıyor. Bora’nın geliştirilmiş ve güncellenmiş versiyonu demek; en az 300 kilometre menzili olması demek. Lakin Bora-2’yle hedeflenen menzille ilgili resmi bir açıklama yok.
Roketsan’ın, 561 km menzile ulaşan Tayfun’un üretiminde bu çalışmalar sırasında edindiği tecrübesi kullanmış olması muhtemel.
Tayfun’la ilgili çalışmaların hangi basamakta olduğu, ne vakit envantere girebileceğine dair bilgiler kamuoyuyla paylaşılmadı. Roketsan, üzerinde çalışılan projelerle ilgili ayrıntıları internet sayfasından paylaşırken Tayfun’a ilişkin rastgele bir bilgiye halkın erişimine açık platformlarda yer vermiyor.
Karataş, “Testleri de muvaffakiyetle yapılmış olan bu füzenin önümüzdeki sene ortasında ilgili üniteye teslim edileceğini düşünüyorum” yorumunu yapıyor:
“Her projenin idaresiyle ilgili müddet de belirlenmiş oluyor. Tasarım, test, üretim, teslim planları vardır fakat bunları biz gerçekleşmeden bilemeyiz. Şahsi değerlendirmem önümüzdeki yıl Kara Kuvvetleri Komutanlığı’nın envanterine girmiş olacağı tarafında.”
300 km üzerinde menzille kritik bir eşik mi aşıldı?
Tayfun’un üretilmesi aslında Türkiye’nin savunma sanayii için kritik bir gelişme.
Zira bu balistik füze, 1987’de ABD’nin öncülüğünde kurulmuş olan Füze Teknolojisi Denetim Rejimi’nin (FTKR) 300 km menzil sonunu aşıyor.
Bu mutabakatta menzil ve taşınabilen yük kapasitesi belirli bir eşiğin üzerinde olan balistik füzelerin ihracının ve yayılmasının sonlandırılması amaçlanıyor.
Türkiye’nin de 1997 yılında taraf olduğu rejime bakılırsa 300 km’den daha uzun menzili olan ve 500 kilogramın üzerinde yük taşıyabilen balistik füzelerin ihracatı yasak. Bu füzelerin üretilmesi için gerekli olan stratejik materyallerin ihracatı ve dışarıdan teknoloji dayanağı de rejime bakılırsa kısıtlanıyor.
Bu rejim, kendi balistik füze üretim ve geliştirme kapasitesi üst seviye olan ülkelerin, öbür ülkelerin kapasitesini sonlandırmak için oluşturduğu bir rejim olduğu nedeni öne sürülerek eleştiriliyor. Rejimin hususları üzerinde anlaşırken ise “kitle imha silahlarının yayılmasının önlenmesi” münasebet gösterilmişti.
Bu muahedeyi 2012 yılında Güney Kore, Kuzey Kore’den gelen tehdidin arttığını söyleyerek ve ABD ile yeni bir muahede imzalayarak aslında ihlâl etmiş oldu fakat mutabakata bağlandığı için bir yaptırımı olmadı. Çin’in muahedeyi ihlâl edecek biçimde 300 km’den uzun menzilli kimi füzeleri ve teknolojisini farklı ülkelere satması ise; çeşitli yaptırımlarla sonuçlandı.
Türkiye’nin birinci sefer 300 km üzerinde kısa menzilli balistik füzeyi üretmiş olması, teknoloji transferi yapmadan, kendi imkanı ile bunu yapabileceğini gösteriyor.
Eğer tarafı olduğu rejimi ihlâl etmediyse, Türkiye bu biçimdece bu imkanı geliştirdiğini ve bundan daha sonra daha gelişmiş silahlar üzerinde de çalışacağını göstermiş oldu.
Hükümete yakınlığıyla bilinen birtakım gazetelerde, Tayfun’un üretiminde yerli imkanların kullanıldığı; bir öteki deyişle yerli savunma sanayi mamüllerinin kullanıldığı da yazıyor.
Bunun ayrıntısı çabucak hemen resmen açıklanmadı, füzenin üretimi de saklılık ortasında yürütüldü. Bu sebeple hem Füze Teknolojisi Denetim Rejimi tıpkı vakitte Türkiye’nin savunma sanayi konusunda gösterdiği gelişim açısından Tayfun’un sonuçları ve tesirleri, vakit ortasında ortaya çıkacak.
‘Çeşitlilik her vakit ülke güvenliğine katkı sağlar’
Peki Tayfun’un geliştirilmesi, son periyotta F-16’ların güncellenmesi ve F-35’lerin satın alınmasıyla ilgili, ABD ile yaşanan siyasi kriz sebebiyle sıkıntılar yaşayan TSK açısından ne manaya geliyor?
Bazı savunma sanayi uzmanları, balistik füzelerin aslında dezavantajlı olduğunu savunuyor. Karadan güdümlü füzelerin tek kullanımlık silahlar olması, aşikâr bir yükteki patlayıcıları yüksek maliyetle taşıması üzere tenkitler var… Balistik füzelerin öncesinden belirlenmiş amaçlara kilitlenmesi; buna rağmen savaş uçaklarının ani beliren gayelere yönelerek yolunu değiştirebilmesi üzere özellikler de hatırlatılıyor.
Diğer yandan savaş uçaklarının daha ağır patlayıcıları tekraren taşıyarak amaca ulaştırabildiği; maksatlar konusunda daha esnek olduğu ve maliyetinin de daha düşük olduğu söz ediliyor.
Yani özetle, balistik füze sahibi olmak “mali, teknolojik ve insan kaynağı gücü olan ülkelerin” tercih ettiği bir savunma sistemi olarak görülüyor.
Türkiye’nin de bu alanda kendisini göstermek istediği anlaşılıyor.
Emekli pilot Karataş ise savunma alanında çeşitliliğin kıymetli olduğunu; taktik planlamada farklı silahların farklı hallerde işe yarayacağını söylüyor:
“Her bir silah çeşidinin kullanma maksadı ve yeri farklı. Her silah sisteminin kendine göre maksatları var. Sahanın durumu, gayeler, savunma anlayışı ve planlamaya göre bu sistemlerin kullanılma sıralaması değişebilir.
“Örneğin Rusya-Ukrayna içindeki savaşta uçakların kâfi olmadığı yerlerde füzelerin kullanıldığını; onun mümkün olmadığı durumlarda uçakların kullanıldığını görüyoruz. Çeşitlilik her vakit ülkelerin savunma sanayi ve güvenliğine katkı sağlar.”
Rize’den fırlatılan ve Karadeniz üzerinden 456 saniyede Sinop açıklarına ulaşan bu füzenin ismi Tayfun. Türkiye’nin birinci kısa menzilli balistik füzesi.
hemen çabucak resmen envantere girmemiş olan bu füzenin denemesi de aslında öncesinde duyurulmamıştı. Lakin imgeler 18 Ekim’de haber ajansları ve haber kanallarına sızdırıldı. O denli ki; Ege Denizi’nde tansiyonun arttığı bir periyoda denk gelen bu deneme, hükümete yakınlığıyla bilinen gazete ve televizyon kanallarında “Menzili Ege Denizi’ni aşıp Yunanistan’a ulaşıyor” sözleriyle haberleştirildi.
Bu haberler de, savunma kabiliyetini ve askeri gücünü ABD ve Fransa’dan satın aldığı savunma sistemleri ve savaş uçaklarıyla geliştirmeyi hedefleyen Yunanistan’da dertle karşılandı.
Hükümet, saklılık ortasında yürütülen bu balistik füze çalışmasının sızdırılması daha sonrası bir süre sessiz kalsa da 21 Ekim’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Blokzincir İstanbul” programına katıldığında, Tayfun’u birinci defa kamuoyu önünde -detay vermeden de olsa- deklare etti ve haberleri teyit etmiş oldu:
“Artık bizim Tayfunumuz da var. Bunlar artık bir yerlere de işaret oluyor ve zevkle takip ediyorlar. Bunları artık epey daha ileri safhaya taşımanın uğraşındayız.”
Peki Tayfun’un Türkiye’nin savunması ve askeri gücü için manası ne?
BBC Türkçe‘ye konuşan Emekli Hava Pilot Tümgeneral Beyazıt Karataş, ülkenin savunması için hazırlanan bu yeni balistik füzeyle “caydırıcılığın artırılacağını” söylüyor:
“Biz bu füzeyi komşularımıza karşı değil, ülkemizi gaye alan tüm ülkelere karşı caydırıcılığı artırmak için geliştiriyoruz. Bulunduğumuz coğrafyada şimdi her insanın balistik füzesi ya da füze imkan kabiliyeti var. ötürüsıyla bu gündemde uzun müddettir vardı. Savunma endüstrinde üretilen bu cins silahlar ülke savunmasına daha büyük katkıda bulunacaktır.”
Özellikleri hakkında neler biliniyor?
Türkiye’nin uzun yıllardır hem kısa ve orta menzilli balistik füze tıpkı vakitte hava savunma sistemleri üzerine çalıştığı; bu esnada dışarıdan satın alınan ve NATO ile uyumlu füzeleri envanterine eklediği biliniyor.
1988 yılında Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) roket ve füze gereksiniminin karşılanması gayesiyle kurulan devlet kurumu Roketsan tarafınca üzerinde çalışılan Tayfun, 500 kilometre üzerinde menziliyle ve balistik özelliğiyle Roketsan’ın ürettiği öteki füzelerle içinde büyük bir fark yaratıyor.
Menzili 1000 km’den düşük olan, karadan atılan ve yere neredeyse dik açıyla yaklaşarak öbür ağır silahlara göre yüksek hızla amaca ulaşan, birçoğu nükleer başlık da taşıyabilen füzelere “kısa menzilli balistik füze” ismi veriliyor.
Roketsan’ın ürettiği balistik füzeler “taktik balistik füze” özelliğini taşıyor. Yani muharebe alanında kullanılan ve menzili daha düşük ve stratejik maksatlara ateş eden füzeler.
Bunlardan en gelişmişi olan Bora, 8×8 Taktik Tekerlekli Araç ve Roketsan Çok Namlulu Roket Atar Silah Sistemi üzerinden atılıyor ve 280 km menzile sahip. 470 kilogramlık savaş başlığına sahip Bora’nın amaca ulaşırken yanılma hissesi da 50 metre olarak veriliyor.
Bora’nın üretiminde sıklıkla ABD’den ithal eden kesimler ve orta eserler kullanılıyor. Türkiye’nin 10 yılı aşkın müddettir, daha uzun menzilli ve daha ağır başlıklı Bora-2 üzerinde çalışıyor. Bora’nın geliştirilmiş ve güncellenmiş versiyonu demek; en az 300 kilometre menzili olması demek. Lakin Bora-2’yle hedeflenen menzille ilgili resmi bir açıklama yok.
Roketsan’ın, 561 km menzile ulaşan Tayfun’un üretiminde bu çalışmalar sırasında edindiği tecrübesi kullanmış olması muhtemel.
Tayfun’la ilgili çalışmaların hangi basamakta olduğu, ne vakit envantere girebileceğine dair bilgiler kamuoyuyla paylaşılmadı. Roketsan, üzerinde çalışılan projelerle ilgili ayrıntıları internet sayfasından paylaşırken Tayfun’a ilişkin rastgele bir bilgiye halkın erişimine açık platformlarda yer vermiyor.
Karataş, “Testleri de muvaffakiyetle yapılmış olan bu füzenin önümüzdeki sene ortasında ilgili üniteye teslim edileceğini düşünüyorum” yorumunu yapıyor:
“Her projenin idaresiyle ilgili müddet de belirlenmiş oluyor. Tasarım, test, üretim, teslim planları vardır fakat bunları biz gerçekleşmeden bilemeyiz. Şahsi değerlendirmem önümüzdeki yıl Kara Kuvvetleri Komutanlığı’nın envanterine girmiş olacağı tarafında.”
300 km üzerinde menzille kritik bir eşik mi aşıldı?
Tayfun’un üretilmesi aslında Türkiye’nin savunma sanayii için kritik bir gelişme.
Zira bu balistik füze, 1987’de ABD’nin öncülüğünde kurulmuş olan Füze Teknolojisi Denetim Rejimi’nin (FTKR) 300 km menzil sonunu aşıyor.
Bu mutabakatta menzil ve taşınabilen yük kapasitesi belirli bir eşiğin üzerinde olan balistik füzelerin ihracının ve yayılmasının sonlandırılması amaçlanıyor.
Türkiye’nin de 1997 yılında taraf olduğu rejime bakılırsa 300 km’den daha uzun menzili olan ve 500 kilogramın üzerinde yük taşıyabilen balistik füzelerin ihracatı yasak. Bu füzelerin üretilmesi için gerekli olan stratejik materyallerin ihracatı ve dışarıdan teknoloji dayanağı de rejime bakılırsa kısıtlanıyor.
Bu rejim, kendi balistik füze üretim ve geliştirme kapasitesi üst seviye olan ülkelerin, öbür ülkelerin kapasitesini sonlandırmak için oluşturduğu bir rejim olduğu nedeni öne sürülerek eleştiriliyor. Rejimin hususları üzerinde anlaşırken ise “kitle imha silahlarının yayılmasının önlenmesi” münasebet gösterilmişti.
Bu muahedeyi 2012 yılında Güney Kore, Kuzey Kore’den gelen tehdidin arttığını söyleyerek ve ABD ile yeni bir muahede imzalayarak aslında ihlâl etmiş oldu fakat mutabakata bağlandığı için bir yaptırımı olmadı. Çin’in muahedeyi ihlâl edecek biçimde 300 km’den uzun menzilli kimi füzeleri ve teknolojisini farklı ülkelere satması ise; çeşitli yaptırımlarla sonuçlandı.
Türkiye’nin birinci sefer 300 km üzerinde kısa menzilli balistik füzeyi üretmiş olması, teknoloji transferi yapmadan, kendi imkanı ile bunu yapabileceğini gösteriyor.
Eğer tarafı olduğu rejimi ihlâl etmediyse, Türkiye bu biçimdece bu imkanı geliştirdiğini ve bundan daha sonra daha gelişmiş silahlar üzerinde de çalışacağını göstermiş oldu.
Hükümete yakınlığıyla bilinen birtakım gazetelerde, Tayfun’un üretiminde yerli imkanların kullanıldığı; bir öteki deyişle yerli savunma sanayi mamüllerinin kullanıldığı da yazıyor.
Bunun ayrıntısı çabucak hemen resmen açıklanmadı, füzenin üretimi de saklılık ortasında yürütüldü. Bu sebeple hem Füze Teknolojisi Denetim Rejimi tıpkı vakitte Türkiye’nin savunma sanayi konusunda gösterdiği gelişim açısından Tayfun’un sonuçları ve tesirleri, vakit ortasında ortaya çıkacak.
‘Çeşitlilik her vakit ülke güvenliğine katkı sağlar’
Peki Tayfun’un geliştirilmesi, son periyotta F-16’ların güncellenmesi ve F-35’lerin satın alınmasıyla ilgili, ABD ile yaşanan siyasi kriz sebebiyle sıkıntılar yaşayan TSK açısından ne manaya geliyor?
Bazı savunma sanayi uzmanları, balistik füzelerin aslında dezavantajlı olduğunu savunuyor. Karadan güdümlü füzelerin tek kullanımlık silahlar olması, aşikâr bir yükteki patlayıcıları yüksek maliyetle taşıması üzere tenkitler var… Balistik füzelerin öncesinden belirlenmiş amaçlara kilitlenmesi; buna rağmen savaş uçaklarının ani beliren gayelere yönelerek yolunu değiştirebilmesi üzere özellikler de hatırlatılıyor.
Diğer yandan savaş uçaklarının daha ağır patlayıcıları tekraren taşıyarak amaca ulaştırabildiği; maksatlar konusunda daha esnek olduğu ve maliyetinin de daha düşük olduğu söz ediliyor.
Yani özetle, balistik füze sahibi olmak “mali, teknolojik ve insan kaynağı gücü olan ülkelerin” tercih ettiği bir savunma sistemi olarak görülüyor.
Türkiye’nin de bu alanda kendisini göstermek istediği anlaşılıyor.
Emekli pilot Karataş ise savunma alanında çeşitliliğin kıymetli olduğunu; taktik planlamada farklı silahların farklı hallerde işe yarayacağını söylüyor:
“Her bir silah çeşidinin kullanma maksadı ve yeri farklı. Her silah sisteminin kendine göre maksatları var. Sahanın durumu, gayeler, savunma anlayışı ve planlamaya göre bu sistemlerin kullanılma sıralaması değişebilir.
“Örneğin Rusya-Ukrayna içindeki savaşta uçakların kâfi olmadığı yerlerde füzelerin kullanıldığını; onun mümkün olmadığı durumlarda uçakların kullanıldığını görüyoruz. Çeşitlilik her vakit ülkelerin savunma sanayi ve güvenliğine katkı sağlar.”