Osman Ulagay
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in artık dünyayı sarsmakta olan Ukrayna saldırısının temelleri 2014’te atıldı. Putin, desteklediği Ukrayna Devlet Lideri Yanukoviç’in nazaranvden uzaklaştırılması üzerine 27 Şubat 2014’de Kırım parlamentosunu basarak idaresi ele geçirdi ve 16 Mart 2014’de Kırım’ın Ukrayna’dan ayrıldığını ilan etti. Kırım’ın bu biçimde bir oldubittiyle ilhak edilmesi Batı dünyasında reaksiyon yarattı lakin kıyamet kopmadı ve Rusya’ya karşı epey da tesirli olmayan ekonomik yaptırımlarla yetinildi. Putin’i cesaretlendiren bu zafer gelecek için daha büyük hayaller kurmasına giden yolu açtı.
Türkiye’de ise Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), 30 Mart 2014’de yapılan mahallî seçimlerden bir defa daha zaferle çıkmıştı. AKP önderi Recep Tayyip Erdoğan çabucak hemen Cumhurbaşkanı olmamıştı fakat Putin’in Rusya’da önderliğini yaptığı ‘Tek Adam’ modelini artan bir ilgiyle izlemekte olduğu belirliydi. Macaristan Başbakanı Victor Orban’ın da bu modelden etkilendiği görülüyordu.
Putin – Erdoğan modeli
Farklı bir demokrasi anlayışı
Putin ve Erdoğan’ın serüvenine baktığımızda, iktidarlarını konsolide etme sürecinde, Batı’nın demokrasi modelini benimsemiş görünerek ekonomilerini geliştirme bahtını elde eden her iki önderin, iktisatta kalıcı atılım için gerekli olan ıslahatları gerçekleştiremeyince, seçmen dayanağını korumak için farklı bir modele yönelme gereğini duyduklarını görüyoruz. Halkın dayanağını toplumsal refahı artırarak sağlayamayan Putin ve Erdoğan’ın, ülkelerinin geçmişte kalan parlak periyotlarını geri getirme vaatleriyle dış siyasette riskli arayışlara yöneldikleri bir devirde yaşıyoruz.
Bu farklı modelin kısa vadede Batı’nın modeline bir alternatif oluşturduğu ve bu modeli uygulayan önderlerin kendi emellerine erişme konusunda başarılı göründüğü söylenebilir. Bütün yetkilerin kuvvetli ve otoriter başkana devredildiği ve muhalefetin baltalandığı modelin öbür ülkelerde ilgi çekmeye başladığı da bir gerçek. Örneğin esaslı bir demokrasi tecrübesi olan Hindistan’da bile, Narendra Modi’nin, “ülkeyi disipline sokacak otoriter lider” profilini öne çıkartarak seçim kazandığını ve ülkenin tek hakimi haline geldiğini unutmamak gerekiyor.
Dünyaya baş meblağ önder
Putin ve Erdoğan’ın uyguladığı model, Batı tipi demokrasinin vazgeçilmez ögelerini, kuvvetler ayrılığı prensibini, yargının bağımsızlığını, niyet ve tabir özgürlüğünü hiçe sayabilen kuvvetli ve tanınan bir başkanın her mevzuda son kelamı söylemiş olduği, gereğinde kuralları ve kurumları hiçe sayarak ülkeyi fiilen tek başına yönettiği bir idare biçimini öngörüyor. Modelin başarısı ve sürekliliği için, kuvvetli ve karizmatik başkanın sıra dışı nitelikleriyle anılır hale gelmesi, adeta efsaneleştirilmesi gerekli.
Bunun gerçekleşmesi için, kuvvetli önderin ülkesinin tek hakimi haline gelmekle kalmayıp, gereğinde dünyaya da baş tutabilen bir hal sergilemesi hayli kıymetli. Putin’in 2014’de Kırım’ı ilhak etmesi ve bunun yanına kalması bunun çarpıcı bir meselai oluşturdu. Putin bu atağıyla Sovyetler Birliği’nin mirasçısı olan Rusya’nın global oyunu etkileyecek bir güç olmaya devam ettiğini herkese hatırlatırken ülkesinde kahraman haline geldi. Bu sayede Rusya’da her istediğini yapabilecek gücü elde etti Putin. Kendisine muhalefet edenleri mahpusa attırarak ya da öldürterek ‘Tek Adam’ rejimini yerleştirdi.
Erdoğan’ın “one minute” çıkışı
Başbakan Erdoğan’ın Davos’taki ünlü “one minute” çıkışı ve çeşitli milletlerarası forumlarda İsrail’i ve Batı’yı amaç alarak yaptığı sivri çıkışlar da “dünyaya baş tutabilen lider” imajını güçlendirmeyi amaçlayan teşebbüsler olarak dikkat çekti.
Erdoğan’ın son senelerda daima olarak dış düşmanlardan, ülkeye ve iktisada yönelik dış kaynaklı komplolardan kelam ederek “bir daha ulusal mücadele” davetleri yapmasını, Batı’yı ve global finans sistemini gaye alan bir söylemi benimsemesini de bu çerçevede kıymetlendirebiliriz.
Putin’in hesapsız kumarı
İktisadın idaresinde epey başarısız olan ve inadı yüzünden iktisadımızı büyük bir çıkmaza sürükleyen Erdoğan’ın artık Ukrayna’ya hayasızca saldıran Putin’in dünya iktisadında yarattığı zelzele niçiniyle daha da büyük sıkıntılar yaşaması kaçınılmaz görünüyor. Sovyet Rusya’nın KGB elemanı olan Putin’in, dünyanın bugün gelmiş olduğu noktada oynadığı büyük kumarın altından nasıl kalkacağını ise yaşayarak bakılırsaceğiz.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in artık dünyayı sarsmakta olan Ukrayna saldırısının temelleri 2014’te atıldı. Putin, desteklediği Ukrayna Devlet Lideri Yanukoviç’in nazaranvden uzaklaştırılması üzerine 27 Şubat 2014’de Kırım parlamentosunu basarak idaresi ele geçirdi ve 16 Mart 2014’de Kırım’ın Ukrayna’dan ayrıldığını ilan etti. Kırım’ın bu biçimde bir oldubittiyle ilhak edilmesi Batı dünyasında reaksiyon yarattı lakin kıyamet kopmadı ve Rusya’ya karşı epey da tesirli olmayan ekonomik yaptırımlarla yetinildi. Putin’i cesaretlendiren bu zafer gelecek için daha büyük hayaller kurmasına giden yolu açtı.
Türkiye’de ise Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), 30 Mart 2014’de yapılan mahallî seçimlerden bir defa daha zaferle çıkmıştı. AKP önderi Recep Tayyip Erdoğan çabucak hemen Cumhurbaşkanı olmamıştı fakat Putin’in Rusya’da önderliğini yaptığı ‘Tek Adam’ modelini artan bir ilgiyle izlemekte olduğu belirliydi. Macaristan Başbakanı Victor Orban’ın da bu modelden etkilendiği görülüyordu.
Putin – Erdoğan modeli
Farklı bir demokrasi anlayışı
Putin ve Erdoğan’ın serüvenine baktığımızda, iktidarlarını konsolide etme sürecinde, Batı’nın demokrasi modelini benimsemiş görünerek ekonomilerini geliştirme bahtını elde eden her iki önderin, iktisatta kalıcı atılım için gerekli olan ıslahatları gerçekleştiremeyince, seçmen dayanağını korumak için farklı bir modele yönelme gereğini duyduklarını görüyoruz. Halkın dayanağını toplumsal refahı artırarak sağlayamayan Putin ve Erdoğan’ın, ülkelerinin geçmişte kalan parlak periyotlarını geri getirme vaatleriyle dış siyasette riskli arayışlara yöneldikleri bir devirde yaşıyoruz.
Bu farklı modelin kısa vadede Batı’nın modeline bir alternatif oluşturduğu ve bu modeli uygulayan önderlerin kendi emellerine erişme konusunda başarılı göründüğü söylenebilir. Bütün yetkilerin kuvvetli ve otoriter başkana devredildiği ve muhalefetin baltalandığı modelin öbür ülkelerde ilgi çekmeye başladığı da bir gerçek. Örneğin esaslı bir demokrasi tecrübesi olan Hindistan’da bile, Narendra Modi’nin, “ülkeyi disipline sokacak otoriter lider” profilini öne çıkartarak seçim kazandığını ve ülkenin tek hakimi haline geldiğini unutmamak gerekiyor.
Dünyaya baş meblağ önder
Putin ve Erdoğan’ın uyguladığı model, Batı tipi demokrasinin vazgeçilmez ögelerini, kuvvetler ayrılığı prensibini, yargının bağımsızlığını, niyet ve tabir özgürlüğünü hiçe sayabilen kuvvetli ve tanınan bir başkanın her mevzuda son kelamı söylemiş olduği, gereğinde kuralları ve kurumları hiçe sayarak ülkeyi fiilen tek başına yönettiği bir idare biçimini öngörüyor. Modelin başarısı ve sürekliliği için, kuvvetli ve karizmatik başkanın sıra dışı nitelikleriyle anılır hale gelmesi, adeta efsaneleştirilmesi gerekli.
Bunun gerçekleşmesi için, kuvvetli önderin ülkesinin tek hakimi haline gelmekle kalmayıp, gereğinde dünyaya da baş tutabilen bir hal sergilemesi hayli kıymetli. Putin’in 2014’de Kırım’ı ilhak etmesi ve bunun yanına kalması bunun çarpıcı bir meselai oluşturdu. Putin bu atağıyla Sovyetler Birliği’nin mirasçısı olan Rusya’nın global oyunu etkileyecek bir güç olmaya devam ettiğini herkese hatırlatırken ülkesinde kahraman haline geldi. Bu sayede Rusya’da her istediğini yapabilecek gücü elde etti Putin. Kendisine muhalefet edenleri mahpusa attırarak ya da öldürterek ‘Tek Adam’ rejimini yerleştirdi.
Erdoğan’ın “one minute” çıkışı
Başbakan Erdoğan’ın Davos’taki ünlü “one minute” çıkışı ve çeşitli milletlerarası forumlarda İsrail’i ve Batı’yı amaç alarak yaptığı sivri çıkışlar da “dünyaya baş tutabilen lider” imajını güçlendirmeyi amaçlayan teşebbüsler olarak dikkat çekti.
Erdoğan’ın son senelerda daima olarak dış düşmanlardan, ülkeye ve iktisada yönelik dış kaynaklı komplolardan kelam ederek “bir daha ulusal mücadele” davetleri yapmasını, Batı’yı ve global finans sistemini gaye alan bir söylemi benimsemesini de bu çerçevede kıymetlendirebiliriz.
Putin’in hesapsız kumarı
İktisadın idaresinde epey başarısız olan ve inadı yüzünden iktisadımızı büyük bir çıkmaza sürükleyen Erdoğan’ın artık Ukrayna’ya hayasızca saldıran Putin’in dünya iktisadında yarattığı zelzele niçiniyle daha da büyük sıkıntılar yaşaması kaçınılmaz görünüyor. Sovyet Rusya’nın KGB elemanı olan Putin’in, dünyanın bugün gelmiş olduğu noktada oynadığı büyük kumarın altından nasıl kalkacağını ise yaşayarak bakılırsaceğiz.