Selin
New member
“MAS ne demek, ders?” – Kısaltma Fetişine İtiraz ve Akıl Sağlığımız İçin Küçük Bir Manifesto
Selam forumdaşlar,
Bir süredir her toplantıda, her e-postada, her sunumda kafama “MAS” diye bir kısaltma çarpıyor. Herkes başını sallıyor, sanki gizli bir kulübün şifresini çözmüş gibi davranıyor. Peki MAS ne demek, ders? Vallahi bulunduğun odaya göre değişiyor. Finansçılar için başka, yazılımcılar için bambaşka, pazarlamacılar için apayrı. Bir odada “Minimum Acceptable Standard” diye duydum, diğerinde “Multi-Agent Systems”, üçüncüde “Metaverse-as-a-Service”, dördüncüde “Management Accounting Systems”. Hatta global finans çevrelerinde MAS deyince akıllara Singapur’un para otoritesi geliyor. Aynı üç harf, beş ayrı dünya. Biz de göz kırpıp geçiyoruz. “Anladım, tabii tabii MAS.” Yok aslında anladığımız.
Kısaltmaların Kolaya Kaçışı: Zekâ Havalısı, Anlam Yoksulu
Kısaltmalar, hız çağının kafeinsiz espressosu. Kısa, sert, çarpıcı. Ama çoğu zaman içi boş. “MAS” dediğinde kimse aptal görünmek istemediği için sormuyor. Sormayınca da aynı kelime herkeste farklı bir dosyayı açıyor. Sonuç: Toplantıdan herkes kendi “MAS”ıyla çıkıyor. Ertesi gün kaos. Kısaltmaya sığınmak, düşünceden kaçmak demek. Konu derinleştikçe üç harf yetmiyor, ama biz hâlâ o üç harfe sarılıyoruz; çünkü havalı.
Erkeklerin Stratejik MAS’ı: Yol Haritaları, KPI’lar ve Savaş Tahtaları
Erkek forumdaş profilini tanıyorsunuz: “MAS nedir?” sorusuna saniyesinde strateji çizelgesiyle cevap. Beyaz tahtada oklar, kutular; Gantt şeması hazır. “Önce MAS’ı tanımlar, sonra KPI’lara bağlarız, ardından risk matrisi çıkarırız.” Cümleler zımba gibi; ama çoğu zaman MAS’ın hangi MAS olduğu hâlâ muamma. Stratejide incelik var, kabul; ama netlik yoksa strateji, katedralsiz vitray gibi: göz alıcı, fakat havada.
Yine de haksızlık etmeyelim: Erkeklerin bu “çözüm odaklı” refleksi, projeyi tekerleğe sokuyor. Riskleri listeliyor, “plan B”yi zımba gibi masaya koyuyor, inisiyatifi alıyor. Sorun, “sorunun adı” konusunda acele etmeleri. MAS’ı tanımlamadan MAS’ı yönetmeye kalkmak, adresi bilmeden rota çıkarmak gibi.
Kadınların Empatik MAS’ı: İnsan Hikâyeleri, Bağlam ve Sürdürülebilirlik
Kadın forumdaşlar ise çoğu kez empatiyi masaya taşıyor: “Bu MAS kimleri etkiliyor, kimlerin işini, uykusunu, motivasyonunu?” Bir sorunun kişideki yankısını sormadan çözüm tasarlamıyorlar. Bu yaklaşım, soyut “MAS”ı somut deneyime indiriyor. “Çalışan bunu nasıl anlayacak? Müşteri bunu nasıl duyacak? Toplum bundan ne çıkaracak?” diye soruyorlar. Eksik tarafı? Bazı anlarda fazlaca bağlama takılıp kararı geciktirebiliyorlar. Fakat karar gecikse bile, kararın “yaşama uyumu” yükseliyor.
Asıl Sorun: MAS’ın Açık Tanımı Var mı? Yoksa Hepimiz Aynı Oyunda Farklı Kurallarla mı Oynuyoruz?
Eleştirel olalım:
1. Belirsizlik Ekonomisi: MAS’ın “ortak tanımı” yoksa herkes kendi performansını kendi MAS’ına göre raporluyor. Birim A “MAS hedefe ulaştı” derken, Birim B “Daha başlamadık” diyebiliyor.
2. Sorumluluk Bulanıklığı: Üç harfe bu kadar anlam yüklenince sorumluluk da üç harfe yapışıyor. “MAS ekipleri ilgilensin.” Kim onlar? Kimsenin yüzüne bakmadığı bir soyut ekip.
3. İletişim Krizi: Dış iletişimde müşteriye MAS dediğinde “Bize ne?” diyebilir. İçeride çalışanı MAS ile boğduğunda tükenmişlik artar.
4. Ölçülebilirlik İllüzyonu: Kısaltma, metrik varmış gibi bir hava yaratır. Oysa MAS ölçülmeyen bir soyutlama olabilir. “Ölçemediğini yönetemezsin” derler ya; işte tam orada kayıyoruz.
Bir MAS Vakası: Aynı Toplantıda Beş Ayrı MAS
Bir toplantı hayal edin:
- Yazılım ekibi “MAS = Multi-Agent Systems” diye konuşuyor: “Ajanların koordinasyonu, ödül fonksiyonu, simülasyon döngüsü…”
- Muhasebe “MAS = Management Accounting Systems” diye not alıyor: “Maliyet havuzları, varyans analizi…”
- Pazarlama “MAS = Metaverse-as-a-Service” diye kampanya fikri atıyor.
- Kalite ekibi “MAS = Minimum Acceptable Standard” diye proses yazıyor.
- Finans çevresinden biri “MAS” deyince aklına merkez bankası misali regülatör geliyor.
Her bölüm kendi bağlamında haklı; ama tek masada beş dil konuşuluyor. Günün sonunda birleştirici tanım yapılmadıkça herkes kendi MAS raporunu “başarı” diye sunacak. Tam bir organizasyonel Babel Kulesi.
Eleştirel Öneri: Kısaltmayı Değil, Kavramı Yönet
Kısaltmalar kaygan zemindir, kavram ise ayak bastığın toprak. Cesur bir öneri getiriyorum:
1. Önce Sözlük: Toplantı gündeminde “MAS = …” diye tek cümlelik net tanım. Çıktı nedir, kapsam nereye kadar, kim sorumlu?
2. Açık Harita: Erkeklerin sevdiği stratejik şema + kadınların öne aldığı paydaş haritası. Bir A4’te iki dünya: üstte yol haritası, altta kim nasıl etkilenecek?
3. Ölç-Önce-Anlam: Metriği tanımlamadan görev çıkmaz. Metrik, sadece sayı değil; “niçin” sayısı. “Kaç?” kadar “Niye?” de ölçülsün.
4. Kısaltma Diyeti: Sunum başlıklarında kısaltmayı yaz, slaytın ilk satırında aç. “MAS (Minimum Acceptable Standard): Ürün şikâyet oranını %1’in altına indiren eşik.”
5. Geri Bildirim Döngüsü: Her sprint sonunda “MAS tanımı işledi mi?” retrospektifi. Kısaltmayı kutsallaştırma; gerekirse değiştir.
Erkek ve Kadın Yaklaşımını Bilinçli Harmanlamak
Bir denge önerisi:
- Erkek modunun gücü: Zaman kutusu, sorumluluk matrisi, eskale planı. “Kim, ne zaman, ne yapacak?” net olsun.
- Kadın modunun gücü: Paydaş duygusu, anlaşılır dil, güven inşası. “Kim nasıl hissedecek, nerede zorlanacak?” sorusu masadan kalkmasın.
Formül: Strateji x Empati = Sürdürülebilir MAS. Strateji olmadan empati romantizm; empati olmadan strateji bürokrasi.
Provokatif Sorular – Alevi Yakmadan Ateş Yakmak
- MAS’ı ilk kullanan kişi, tanımı 10 saniyede sade Türkçe anlatabiliyor mu? Anlatamıyorsa toplantı neden devam ediyor?
- “MAS başarılı oldu” diyen, hangi tek metrik ile bunu ispatlıyor? O metrik, etkilediği insanları kapsıyor mu?
- MAS, işimizi gerçekten hızlandırıyor mu, yoksa iletişim maliyetini gizlice şişiriyor mu?
- MAS adı altında sorumluluğu “üç harfe” yükleyip bireysel hesap verebilirliği buharlaştırıyor muyuz?
- Bir sonraki sunumda MAS’ı tamamen açık yazsak (kısaltmasız), karar kalitesi düşer mi yoksa artar mı?
Karşı Argümanlara Hazırlık: “Ama Kısaltma Olmazsa Yetişemeyiz!”
Diyebilirsiniz ki: “Kısaltmasız sunum mu olur?” Elbette olur. Kısaltma yasak değil; açıklamasız kısaltma yasak olmalı. İkinci itiraz: “Herkes biliyor zaten.” Hayır, yeni katılanlar bilmiyor; dün “MAS” başka şey demekti, yarın başka olacak. Üçüncü itiraz: “Zaman kaybı.” Tam tersi: İlk 30 saniyede tanım zaman kazandırır, aylarca yanlış anlamayı önler.
Uygulama Mini-Rehberi: Yarın Sabah İçin 5 Dakikalık MAS Ritüeli
1. Ajandanıza “MAS tanımı” notu ekleyin. Toplantının ilk slaydında tek cümle açıklayın.
2. Paydaş haritasını bir yapışkan notla duvara asın: “Kim etkileniyor?”
3. Bir ölçüt yazın: “MAS başarı eşiği = …”
4. Sözlük tutun: Ekip wiki’sinde “MAS sözlüğü” oluşturun; ilk maddeyi bugün yazın.
5. Sonunda bir kişi seçin: “MAS sahibi”. İsim ve e-posta. Üç harfin arkasında insan olsun.
Son Söz: Üç Harfi Aşalım, Anlamın Kendisine Varalım
“MAS ne demek, ders?” sorusu aslında şunu fısıldıyor: “Anlamı birlikte üretebiliyor muyuz?” Kısaltmalara tutunarak zeki görünebiliriz; ama açık tanım, açık sorumluluk ve açık empati olmadan zeki iş üretemeyiz. Erkeklerin hız ve plan gücünü, kadınların bağlam ve insan duyarlılığını bilinçli bir senteze çevirelim. MAS’ı üç harften kurtarıp, işimize ve hayata değen bir kavrama dönüştürelim.
Şimdi sıra sizde forumdaşlar:
Sizin dünyanızda MAS hangi anlama geliyor? Kaç defa aynı kısaltma yüzünden yanlış plan yaptınız? İlk toplantıda “MAS’ı açalım” demeye kim cesaret edecek? Hazırsanız, üç harfin ötesine geçelim – çünkü gerçek ilerleme, kısaltmadan değil, anlaşmadan doğar.
Selam forumdaşlar,
Bir süredir her toplantıda, her e-postada, her sunumda kafama “MAS” diye bir kısaltma çarpıyor. Herkes başını sallıyor, sanki gizli bir kulübün şifresini çözmüş gibi davranıyor. Peki MAS ne demek, ders? Vallahi bulunduğun odaya göre değişiyor. Finansçılar için başka, yazılımcılar için bambaşka, pazarlamacılar için apayrı. Bir odada “Minimum Acceptable Standard” diye duydum, diğerinde “Multi-Agent Systems”, üçüncüde “Metaverse-as-a-Service”, dördüncüde “Management Accounting Systems”. Hatta global finans çevrelerinde MAS deyince akıllara Singapur’un para otoritesi geliyor. Aynı üç harf, beş ayrı dünya. Biz de göz kırpıp geçiyoruz. “Anladım, tabii tabii MAS.” Yok aslında anladığımız.
Kısaltmaların Kolaya Kaçışı: Zekâ Havalısı, Anlam Yoksulu
Kısaltmalar, hız çağının kafeinsiz espressosu. Kısa, sert, çarpıcı. Ama çoğu zaman içi boş. “MAS” dediğinde kimse aptal görünmek istemediği için sormuyor. Sormayınca da aynı kelime herkeste farklı bir dosyayı açıyor. Sonuç: Toplantıdan herkes kendi “MAS”ıyla çıkıyor. Ertesi gün kaos. Kısaltmaya sığınmak, düşünceden kaçmak demek. Konu derinleştikçe üç harf yetmiyor, ama biz hâlâ o üç harfe sarılıyoruz; çünkü havalı.
Erkeklerin Stratejik MAS’ı: Yol Haritaları, KPI’lar ve Savaş Tahtaları
Erkek forumdaş profilini tanıyorsunuz: “MAS nedir?” sorusuna saniyesinde strateji çizelgesiyle cevap. Beyaz tahtada oklar, kutular; Gantt şeması hazır. “Önce MAS’ı tanımlar, sonra KPI’lara bağlarız, ardından risk matrisi çıkarırız.” Cümleler zımba gibi; ama çoğu zaman MAS’ın hangi MAS olduğu hâlâ muamma. Stratejide incelik var, kabul; ama netlik yoksa strateji, katedralsiz vitray gibi: göz alıcı, fakat havada.
Yine de haksızlık etmeyelim: Erkeklerin bu “çözüm odaklı” refleksi, projeyi tekerleğe sokuyor. Riskleri listeliyor, “plan B”yi zımba gibi masaya koyuyor, inisiyatifi alıyor. Sorun, “sorunun adı” konusunda acele etmeleri. MAS’ı tanımlamadan MAS’ı yönetmeye kalkmak, adresi bilmeden rota çıkarmak gibi.
Kadınların Empatik MAS’ı: İnsan Hikâyeleri, Bağlam ve Sürdürülebilirlik
Kadın forumdaşlar ise çoğu kez empatiyi masaya taşıyor: “Bu MAS kimleri etkiliyor, kimlerin işini, uykusunu, motivasyonunu?” Bir sorunun kişideki yankısını sormadan çözüm tasarlamıyorlar. Bu yaklaşım, soyut “MAS”ı somut deneyime indiriyor. “Çalışan bunu nasıl anlayacak? Müşteri bunu nasıl duyacak? Toplum bundan ne çıkaracak?” diye soruyorlar. Eksik tarafı? Bazı anlarda fazlaca bağlama takılıp kararı geciktirebiliyorlar. Fakat karar gecikse bile, kararın “yaşama uyumu” yükseliyor.
Asıl Sorun: MAS’ın Açık Tanımı Var mı? Yoksa Hepimiz Aynı Oyunda Farklı Kurallarla mı Oynuyoruz?
Eleştirel olalım:
1. Belirsizlik Ekonomisi: MAS’ın “ortak tanımı” yoksa herkes kendi performansını kendi MAS’ına göre raporluyor. Birim A “MAS hedefe ulaştı” derken, Birim B “Daha başlamadık” diyebiliyor.
2. Sorumluluk Bulanıklığı: Üç harfe bu kadar anlam yüklenince sorumluluk da üç harfe yapışıyor. “MAS ekipleri ilgilensin.” Kim onlar? Kimsenin yüzüne bakmadığı bir soyut ekip.
3. İletişim Krizi: Dış iletişimde müşteriye MAS dediğinde “Bize ne?” diyebilir. İçeride çalışanı MAS ile boğduğunda tükenmişlik artar.
4. Ölçülebilirlik İllüzyonu: Kısaltma, metrik varmış gibi bir hava yaratır. Oysa MAS ölçülmeyen bir soyutlama olabilir. “Ölçemediğini yönetemezsin” derler ya; işte tam orada kayıyoruz.
Bir MAS Vakası: Aynı Toplantıda Beş Ayrı MAS
Bir toplantı hayal edin:
- Yazılım ekibi “MAS = Multi-Agent Systems” diye konuşuyor: “Ajanların koordinasyonu, ödül fonksiyonu, simülasyon döngüsü…”
- Muhasebe “MAS = Management Accounting Systems” diye not alıyor: “Maliyet havuzları, varyans analizi…”
- Pazarlama “MAS = Metaverse-as-a-Service” diye kampanya fikri atıyor.
- Kalite ekibi “MAS = Minimum Acceptable Standard” diye proses yazıyor.
- Finans çevresinden biri “MAS” deyince aklına merkez bankası misali regülatör geliyor.
Her bölüm kendi bağlamında haklı; ama tek masada beş dil konuşuluyor. Günün sonunda birleştirici tanım yapılmadıkça herkes kendi MAS raporunu “başarı” diye sunacak. Tam bir organizasyonel Babel Kulesi.
Eleştirel Öneri: Kısaltmayı Değil, Kavramı Yönet
Kısaltmalar kaygan zemindir, kavram ise ayak bastığın toprak. Cesur bir öneri getiriyorum:
1. Önce Sözlük: Toplantı gündeminde “MAS = …” diye tek cümlelik net tanım. Çıktı nedir, kapsam nereye kadar, kim sorumlu?
2. Açık Harita: Erkeklerin sevdiği stratejik şema + kadınların öne aldığı paydaş haritası. Bir A4’te iki dünya: üstte yol haritası, altta kim nasıl etkilenecek?
3. Ölç-Önce-Anlam: Metriği tanımlamadan görev çıkmaz. Metrik, sadece sayı değil; “niçin” sayısı. “Kaç?” kadar “Niye?” de ölçülsün.
4. Kısaltma Diyeti: Sunum başlıklarında kısaltmayı yaz, slaytın ilk satırında aç. “MAS (Minimum Acceptable Standard): Ürün şikâyet oranını %1’in altına indiren eşik.”
5. Geri Bildirim Döngüsü: Her sprint sonunda “MAS tanımı işledi mi?” retrospektifi. Kısaltmayı kutsallaştırma; gerekirse değiştir.
Erkek ve Kadın Yaklaşımını Bilinçli Harmanlamak
Bir denge önerisi:
- Erkek modunun gücü: Zaman kutusu, sorumluluk matrisi, eskale planı. “Kim, ne zaman, ne yapacak?” net olsun.
- Kadın modunun gücü: Paydaş duygusu, anlaşılır dil, güven inşası. “Kim nasıl hissedecek, nerede zorlanacak?” sorusu masadan kalkmasın.
Formül: Strateji x Empati = Sürdürülebilir MAS. Strateji olmadan empati romantizm; empati olmadan strateji bürokrasi.
Provokatif Sorular – Alevi Yakmadan Ateş Yakmak
- MAS’ı ilk kullanan kişi, tanımı 10 saniyede sade Türkçe anlatabiliyor mu? Anlatamıyorsa toplantı neden devam ediyor?
- “MAS başarılı oldu” diyen, hangi tek metrik ile bunu ispatlıyor? O metrik, etkilediği insanları kapsıyor mu?
- MAS, işimizi gerçekten hızlandırıyor mu, yoksa iletişim maliyetini gizlice şişiriyor mu?
- MAS adı altında sorumluluğu “üç harfe” yükleyip bireysel hesap verebilirliği buharlaştırıyor muyuz?
- Bir sonraki sunumda MAS’ı tamamen açık yazsak (kısaltmasız), karar kalitesi düşer mi yoksa artar mı?
Karşı Argümanlara Hazırlık: “Ama Kısaltma Olmazsa Yetişemeyiz!”
Diyebilirsiniz ki: “Kısaltmasız sunum mu olur?” Elbette olur. Kısaltma yasak değil; açıklamasız kısaltma yasak olmalı. İkinci itiraz: “Herkes biliyor zaten.” Hayır, yeni katılanlar bilmiyor; dün “MAS” başka şey demekti, yarın başka olacak. Üçüncü itiraz: “Zaman kaybı.” Tam tersi: İlk 30 saniyede tanım zaman kazandırır, aylarca yanlış anlamayı önler.
Uygulama Mini-Rehberi: Yarın Sabah İçin 5 Dakikalık MAS Ritüeli
1. Ajandanıza “MAS tanımı” notu ekleyin. Toplantının ilk slaydında tek cümle açıklayın.
2. Paydaş haritasını bir yapışkan notla duvara asın: “Kim etkileniyor?”
3. Bir ölçüt yazın: “MAS başarı eşiği = …”
4. Sözlük tutun: Ekip wiki’sinde “MAS sözlüğü” oluşturun; ilk maddeyi bugün yazın.
5. Sonunda bir kişi seçin: “MAS sahibi”. İsim ve e-posta. Üç harfin arkasında insan olsun.
Son Söz: Üç Harfi Aşalım, Anlamın Kendisine Varalım
“MAS ne demek, ders?” sorusu aslında şunu fısıldıyor: “Anlamı birlikte üretebiliyor muyuz?” Kısaltmalara tutunarak zeki görünebiliriz; ama açık tanım, açık sorumluluk ve açık empati olmadan zeki iş üretemeyiz. Erkeklerin hız ve plan gücünü, kadınların bağlam ve insan duyarlılığını bilinçli bir senteze çevirelim. MAS’ı üç harften kurtarıp, işimize ve hayata değen bir kavrama dönüştürelim.
Şimdi sıra sizde forumdaşlar:
Sizin dünyanızda MAS hangi anlama geliyor? Kaç defa aynı kısaltma yüzünden yanlış plan yaptınız? İlk toplantıda “MAS’ı açalım” demeye kim cesaret edecek? Hazırsanız, üç harfin ötesine geçelim – çünkü gerçek ilerleme, kısaltmadan değil, anlaşmadan doğar.