Türkiye, 20 Mart 2021 tarihinde “İstanbul Sözleşmesi” olarak bilinen “Kadına Yönelik Şiddet ve Mesken İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Çabaya Dair Avrupa Kurulu Sözleşmesi”nden Cumhurbaşkanlığı sonucuyla çekildiğini duyurdu. Bu sonucun üzerinden tam bir sene geçti. Bayan örgütlerine bakılırsa, kontratın feshine giden süreçte yaşananlar ve fesih sonucu ile bayanların şiddete karşı muhafaza sağlaması gereken devlet düzeneklerine itimadı daha da azaldı.
Toplumsal cinsiyete dayalı her türlü ayrımcılık ve şiddete karşı 11 Mayıs 2011 tarihinde imzaya açılan İstanbul Mukavelesi’ninçekincesiz birinci imzacılarından biri Türkiye’ydi. Kontrat, şiddet sıkıntısına dair bugüne kadar hazırlanmış en kapsamlı milletlerarası kontrat olarak biliniyordu. Türkiye, 10 Şubat 2012 tarihinde Bakanlar Konseyi sonucuyla onaylanan İstanbul Sözleşmesi’ne on sene boyunca taraf oldu.
Mukavele 6284 Sayılı Kanun’a destek oldu
Mukaveleye imza atılmasının akabinde, mukavelede yer alan unsurlara bağlı kalınarak “6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun” hazırlandı. Türkiye’de bayana yönelik şiddetle uğraş kapsamında hazırlanan en değerli kanun bu biçimdece 20 Mart 2012 tarihinde yürürlüğe girdi. Lakin Türkiye, 20 Mart 2021 tarihinde 6284 Sayılı Kanun’a destek olan İstanbul Sözleşmesi’nden Cumhurbaşkanı sonucuyla kontrattan çekildiğini duyurdu.
Çekilme sonucunı protesto etmek için Türkiye’nin dört bir yanında bayanlar sokaklara döküldü. Mukaveleyi savunmak için sokağa çıkan bayan ve LGBTİ’ler, ağır polis şiddetine maruz kaldı, protestolara katılan onlarca kişi gözaltına alındı. Toplumsal medyada “İstanbul Sözleşmesi’nden vazgeçmiyoruz” etiketiyle binlerce paylaşım yapıldı. Tek taraflı çekilme sonucunın akabinde bayan örgütleri, barolar ve muhalefet partileri Danıştay’da yürütmenin durdurulması ve sonucun iptali talebiyle dava açtı.
Danıştay müracaatlarında, sonucun hukuken kararının olmadığı, Türkiye’nin kanunla yürürlüğe giren bir milletlerarası kontrattan Cumhurbaşkanlığı sonucuyla taraf olmaktan çıkarılamayacağı, kontratın Meclis iradesi yok sayılarak feshedilmesinin olmadığı açıklandı. Açılan davalarda yürütmeyi durdurma talepleri reddedildi. Çekilme sonucunın yürürlüğe girdiği 1 Temmuz 2021 tarihine kadar ve hala Danıştay’dan karar çıkmadı.
Danıştay savcılarının bugüne kadar sunduğu mütalaalarda ise Cumhurbaşkanlığı sürecinin hukuka uygun olmadığı açıklandı.
“Fesih sonucu yok hükmünde”
Eşitlik için Bayan Platformu’ndan (EŞİK) avukat Selin Nakıpoğlu da fesih sonucunın “yok hükmünde” olduğunu, İstanbul Mukavelesi’nin hala yürürlükte olduğunu savunuyor.
“Milletlerarası Andlaşmaların Onaylanmasına Ait Adap ve Asıllar Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”nde cumhurbaşkanına memleketler arası mukaveleleri feshetme yetkisi verilmediğini hatırlatarak “Yürütme yetkisiyle yani cumhurbaşkanı sonucuyla kanun kararında olan onaylanmış bir milletlerarası kontrat feshedilemez. ötürüsıyla iç hukukumuzda kanun niteliğinde olan bu mukavele fakat ve fakat yasama yetkisini elinde bulunduran Meclis’in iradesi ile feshedebilir” diyor.
Nakıpoğlu, İstanbul Mukavelesi’nin şiddetle gayret konusunda bir insan hakları kontratı olduğunu, Anayasa’nın 104. hususunda “Temel haklar, kişi hakları konusunda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarılamaz” kararına yer verildiğini de belirtiyor.
EŞİK, fesih duyurusunun akabinde İstanbul Mukavelesi’nin 1 Ağustos 2014 tarihinde yürürlüğe girdiği günden bu yana uygulanmış olsaydı yaşanacakları unsur madde sıralamıştı. Listede, “Kadın Erkek Fırsat Eşitliği değil, Bayan Erkek Eşitliği Komitesi kurulacaktı”, “Ülke çapında Alo Şiddet Sınırı, bayan müşavere merkezleri, kâfi sayıda sığınaklar, cinsel şiddet kriz merkezleri açılacak, şiddete maruz kalanlara gerekli takviye verilecekti”, “Öldürülmüş bayanların çantalarından muhafaza kararları çıkmayacaktı”, “Şiddet uygulayıp bir de imgelerini yayarak övünen erkekler cezalarını olması gerektiği üzere alacak, yeni şiddet olaylarını teşvik edemeyecekti” üzere sözler yer almıştı.
Avukat Selin Nakıpoğlu
“Sözleşmedeki eşitlik bakış açısı olmadan şiddet sonlanmaz”
Bayan hakları savunucuları, İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme sonucunın şiddet uygulamayı düşünen olası failleri cesaretlendirdiğine ve bayanları şiddete karşı müdafaası gereken yasal pratiklerde meseleler yaşandığına dikkati çekiyor. Mor Çatı Bayan Sığınağı Vakfı gönüllüsü Selime Büyükgöze’ye göre, İstanbul Sözleşmesi’nden fiili olarak çekilmek ve çekilme sürecinde kamuoyunda yürütülen tartışmalar bayanların şiddetle uğraş düzeneklerine olan inancını daha da azalttı.
Büyükgöze, “Bu güvensizliği, başta kolluk ve birtakım resmî kurumlarda 6284 Sayılı Kanun yokmuş üzere davranılması da perçinledi” diyor.
İstanbul Mukavelesi’nin içerdiği toplumsal cinsiyet eşitliği bakış açısı ve bütüncül yaklaşım olmadan bayana yönelik şiddeti sonlandırmanın mümkün olmadığını savunan Büyükgöze, “Şiddeti sonlandırma hallerini de içeren İstanbul Sözleşmesi’nden çekilip bu kontrat hiç yokmuş üzere çalışmalar yapmak yalnızca bayanların şiddetten uzaklaşma uğraşlarını güçleştirmeye, sistemlerin işlevsizliğini pekiştirmeye yarıyor” diye de ekliyor.
Burcu Karakaş
© Deutsche Welle Türkçe
Toplumsal cinsiyete dayalı her türlü ayrımcılık ve şiddete karşı 11 Mayıs 2011 tarihinde imzaya açılan İstanbul Mukavelesi’ninçekincesiz birinci imzacılarından biri Türkiye’ydi. Kontrat, şiddet sıkıntısına dair bugüne kadar hazırlanmış en kapsamlı milletlerarası kontrat olarak biliniyordu. Türkiye, 10 Şubat 2012 tarihinde Bakanlar Konseyi sonucuyla onaylanan İstanbul Sözleşmesi’ne on sene boyunca taraf oldu.
Mukavele 6284 Sayılı Kanun’a destek oldu
Mukaveleye imza atılmasının akabinde, mukavelede yer alan unsurlara bağlı kalınarak “6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun” hazırlandı. Türkiye’de bayana yönelik şiddetle uğraş kapsamında hazırlanan en değerli kanun bu biçimdece 20 Mart 2012 tarihinde yürürlüğe girdi. Lakin Türkiye, 20 Mart 2021 tarihinde 6284 Sayılı Kanun’a destek olan İstanbul Sözleşmesi’nden Cumhurbaşkanı sonucuyla kontrattan çekildiğini duyurdu.
Çekilme sonucunı protesto etmek için Türkiye’nin dört bir yanında bayanlar sokaklara döküldü. Mukaveleyi savunmak için sokağa çıkan bayan ve LGBTİ’ler, ağır polis şiddetine maruz kaldı, protestolara katılan onlarca kişi gözaltına alındı. Toplumsal medyada “İstanbul Sözleşmesi’nden vazgeçmiyoruz” etiketiyle binlerce paylaşım yapıldı. Tek taraflı çekilme sonucunın akabinde bayan örgütleri, barolar ve muhalefet partileri Danıştay’da yürütmenin durdurulması ve sonucun iptali talebiyle dava açtı.
Danıştay müracaatlarında, sonucun hukuken kararının olmadığı, Türkiye’nin kanunla yürürlüğe giren bir milletlerarası kontrattan Cumhurbaşkanlığı sonucuyla taraf olmaktan çıkarılamayacağı, kontratın Meclis iradesi yok sayılarak feshedilmesinin olmadığı açıklandı. Açılan davalarda yürütmeyi durdurma talepleri reddedildi. Çekilme sonucunın yürürlüğe girdiği 1 Temmuz 2021 tarihine kadar ve hala Danıştay’dan karar çıkmadı.
Danıştay savcılarının bugüne kadar sunduğu mütalaalarda ise Cumhurbaşkanlığı sürecinin hukuka uygun olmadığı açıklandı.
“Fesih sonucu yok hükmünde”
Eşitlik için Bayan Platformu’ndan (EŞİK) avukat Selin Nakıpoğlu da fesih sonucunın “yok hükmünde” olduğunu, İstanbul Mukavelesi’nin hala yürürlükte olduğunu savunuyor.
“Milletlerarası Andlaşmaların Onaylanmasına Ait Adap ve Asıllar Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”nde cumhurbaşkanına memleketler arası mukaveleleri feshetme yetkisi verilmediğini hatırlatarak “Yürütme yetkisiyle yani cumhurbaşkanı sonucuyla kanun kararında olan onaylanmış bir milletlerarası kontrat feshedilemez. ötürüsıyla iç hukukumuzda kanun niteliğinde olan bu mukavele fakat ve fakat yasama yetkisini elinde bulunduran Meclis’in iradesi ile feshedebilir” diyor.
Nakıpoğlu, İstanbul Mukavelesi’nin şiddetle gayret konusunda bir insan hakları kontratı olduğunu, Anayasa’nın 104. hususunda “Temel haklar, kişi hakları konusunda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarılamaz” kararına yer verildiğini de belirtiyor.
EŞİK, fesih duyurusunun akabinde İstanbul Mukavelesi’nin 1 Ağustos 2014 tarihinde yürürlüğe girdiği günden bu yana uygulanmış olsaydı yaşanacakları unsur madde sıralamıştı. Listede, “Kadın Erkek Fırsat Eşitliği değil, Bayan Erkek Eşitliği Komitesi kurulacaktı”, “Ülke çapında Alo Şiddet Sınırı, bayan müşavere merkezleri, kâfi sayıda sığınaklar, cinsel şiddet kriz merkezleri açılacak, şiddete maruz kalanlara gerekli takviye verilecekti”, “Öldürülmüş bayanların çantalarından muhafaza kararları çıkmayacaktı”, “Şiddet uygulayıp bir de imgelerini yayarak övünen erkekler cezalarını olması gerektiği üzere alacak, yeni şiddet olaylarını teşvik edemeyecekti” üzere sözler yer almıştı.
Avukat Selin Nakıpoğlu
“Sözleşmedeki eşitlik bakış açısı olmadan şiddet sonlanmaz”
Bayan hakları savunucuları, İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme sonucunın şiddet uygulamayı düşünen olası failleri cesaretlendirdiğine ve bayanları şiddete karşı müdafaası gereken yasal pratiklerde meseleler yaşandığına dikkati çekiyor. Mor Çatı Bayan Sığınağı Vakfı gönüllüsü Selime Büyükgöze’ye göre, İstanbul Sözleşmesi’nden fiili olarak çekilmek ve çekilme sürecinde kamuoyunda yürütülen tartışmalar bayanların şiddetle uğraş düzeneklerine olan inancını daha da azalttı.
Büyükgöze, “Bu güvensizliği, başta kolluk ve birtakım resmî kurumlarda 6284 Sayılı Kanun yokmuş üzere davranılması da perçinledi” diyor.
İstanbul Mukavelesi’nin içerdiği toplumsal cinsiyet eşitliği bakış açısı ve bütüncül yaklaşım olmadan bayana yönelik şiddeti sonlandırmanın mümkün olmadığını savunan Büyükgöze, “Şiddeti sonlandırma hallerini de içeren İstanbul Sözleşmesi’nden çekilip bu kontrat hiç yokmuş üzere çalışmalar yapmak yalnızca bayanların şiddetten uzaklaşma uğraşlarını güçleştirmeye, sistemlerin işlevsizliğini pekiştirmeye yarıyor” diye de ekliyor.
Burcu Karakaş
© Deutsche Welle Türkçe