Av. Güneş Gürseler
Yargısal etik standartları hukukun üstünlüğüne
hürmet duyan ülkelerde geçerli olur.
Avukatlıkta meslek etiğini yani avukatların mesleklerini icra ederken uyması gereken etik kurallarını irdelerken evvela avukatlık mesleğinin genel bir çerçevesini çizerek nasıl bir meslek olduğu ve prensipleri üzerinde durmak gerekir. Bunu yaparken en değerli yardımcı Anayasa Mahkemesi’nin Temel 2007/16, Karar 2009/147 sayılı ve15.10.2009 tarihindeki sonucudır.
Anayasa Mahkemesi sonucunda avukatlık
Anayasa Mahkemesi’nin, 5558 sayılı “Avukatlık Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un avukatlık imtihanını kaldıran, 1. unsurunu iptal eden Temel 2007/16, Karar 2009/147 sayılı ve15.10.2009 tarihindeki sonucu gerekçeli olarak 8.1.2010 tarih ve 27456 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı.
Bu karar, öne sürülen nedeninde mesleğimize yönelik olarak içerdiği yaklaşımlar açısından kıymetlidir ve yıllardır savunduklarımızın Anayasa Mahkemesi seviyesinde cevap bulduğunu göstermesi açısından sevindiricidir. (Bu karardan daha sonra avukatlık imtihanının nasıl düzenlenmesi gerektiği ve niye hâlâ düzenlenip uygulamaya sokulmadığı ise farklı bir yazının konusudur.)
Münasebet motamot şu biçimdedir:
Avukatlık mesleğinin nitelikleri ve ehemmiyeti, bir kamu hizmeti olduğu, avukatın yargılama süreci ortasında adaletin bulunup ortaya çıkarılmasında vazife aldığı, kamu faydasını koruduğu, 1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nun genel öne sürülen sebebinde belirtilmiştir. Kanun’un 1. ve 2. hususlarında avukatlığın kamusal tarafı ağır basan bir meslek olduğu vurgulanmıştır. Bilgi ve tecrübelerini evvela adalet hizmetine vererek, adalete ve hakkaniyete uygun tahliller için hukuk kurallarının tam olarak uygulanmasında yargı organlarıyla yetkili konsey ve kurumlara yardımı bakılırsav bilen avukatın, hukuk devletinin yargı tertibi ortasındaki yeri özellik taşımaktadır.
Anayasa’nın 135. unsuru ile bir arada Avukatlık Kanunu’nun Barolara ve Türkiye Barolar Birliği’ne yüklediği bakılırsavler, tanıdığı hak ve yetkilerle bu kuruluşların toplum ve devlet hayatı için gözardı edilmeyecek değerleri de düşünülürse, avukatların genel niteliklerine verilen paha bizatihi ortaya çıkmaktadır. Her özgür mesleğin kendine has yanları, birbirinden ayrılıkları bulunduğu üzere uzmanlık alanlarının farklılığı, farklı uygulamaları doğal, hattâ zarurî kılar. Avukatların, savunma vazifesini üstlenmeleri ve adaletin gerçekleşmesine katkıları, mesleğin özelliği sayılmakta ve kimi kısıtlamalara bağlı tutulmalarının haklı niçinlerini oluşturmaktadır. Avukatlık mesleğini seçenlerin, avukatlık ismine uygun halde misyonlarının gereklerini ihtimamla yerine getirmeleri, avukatlık unvanından başka düşünülemeyecek hürmet ve inancı koruyup güçlendirmenin başta gelen şartlarından biridir.
Anayasa’nın 2. hususunda belirtilen hukuk devleti, aksiyon ve süreçleri hukuka uygun, insan haklarına hürmet gösteren, bu hak ve özgürlükleri koruyup güçlendiren, her alanda adaletli bir hukuk tertibi kurup bunu geliştirerek sürdüren, Anayasa’ya muhalif durum ve tavırlardan kaçınan, hukuku tüm devlet organlarına hükümran kılan, Anayasa ve hukukun üstün kurallarıyla kendini bağlı sayıp yargı kontrolüne açık olan, maddelerin üstünde yasa koyucunun da bozamayacağı temel hukuk unsurları ve Anayasa bulunduğu şuurunda olan devlettir.
Maddelerin, kamu faydasının sağlanması hedefine yönelik olması, genel, objektif, adil kurallar içermesi ve hakkaniyet ölçütlerini gözetmesi hukuk devleti olmanın gereğidir. Bu niçinle yasa koyucunun türel düzenlemelerde kendisine tanınan takdir yetkisini anayasal hudutlar ortasında adalet, hakkaniyet ve kamu faydası ölçütlerini göz önünde tutarak kullanımı gerekir. Evvelki kuralların, yeni kanunla değiştirilmesi ya da tümüyle yürürlükten kaldırılması hukukun doğal karşıladığı, genel unsurlara uygun bulduğu bir düzenleme biçimidir. Yeni kural, eski kuralı yürürlükten kaldırabilir. Bu cins düzenlemeler, yasa koyucunun takdir yetkisi ortasında olan bir yasama sürecidir. Tıpkı, yürürlüğe giren yasalar üzere, yürürlükten kaldırılan kurallar da yasama tasarrufudur ve yasa koyucu bu yetkisini kullanırken Anayasa’ya bağlı kalmak durumundadır.
Hukuk devletinin şayet olmazsa olmaz şartı olan “bağımsız yargı”, yargının şayet olmazsa olmaz şartı olan “savunma” ile birlikte mana kazanır. Savunma, “sav-savunma-karar” üçgeninden oluşan yargının vazgeçilmez öğesidir. Adaletli bir yargılamanın varlığı, lakin avukatın faal iştirakiyle sağlanabilir. Avukatlığın ehemmiyeti ve özelliği niçiniyle bu mesleğe girişin kimi şart ve kayıtlamalara bağlı kılınması, hukuk devletinin ve adil yargılanma hakkının gereğidir.
Avukatın seçkinliği ve üstün nitelikler taşıması, hem kamunun birebir vakitte yargının beklediği bir konu olup, bunun sağlanmasında mesleğin gelişmesine katkı kadar mesleğe seçilme de kıymet kazanır. Yalnızca temel türel konularda eğitilmiş olmak, bir mesleği yürütmek için kâfi olamaz. Mesleksel açıdan yetkinlik, stajyerlik üzere özel eğitimlerin yanı sıra mesleğe girişte seçme ya da elemeyi de içerir.
Yasa koyucu tarafınca imtihanın getirilmesindeki, savunma hakkı ve adil yargılamaya, adaletin gerçekleşmesine ve avukatlık mesleğinin niteliğine dayalı kamu faydasının, imtihanın kaldırıldığı tarihte de geçerliliğini koruyup korumadığının saptanması, imtihanın getirildiği vakitteki şartlar, kaldırılma vaktinde değişmemiş ya da ortadan kalkmamış, hatta avukatlık mesleğinin niteliği tarafından çok daha değerli hale gelmişse bunun da kıymetlendirilmesi gerekir.
Öte yandan, Anayasa’nın 36. hususunda, her insanın yasal vasıta ve yollardan yaralanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı yahut davalı olarak sav ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahip olduğu belirtilmiştir. Yargının kurucu ögelerinden olan, bağımsız, serbestçe temsil eden, hukukî münasebetlerin düzenlenmesinde, her türlü hukukî sorun ve uyuşmazlıkların adalet ve hakkaniyete uygun olarak çözümlenmesinde ve hukuk kurallarının tam olarak uygulanmasında temel misyon üstüne alan avukat, hak arama özgürlüğü ve adil yargılanma hakkının da değerli bir ögesidir. kuvvetli ve bağımsız savunma mesleği; hukukun üstünlüğünün, hukukî uzlaşmanın, adil yargılanma hissinin ve toplumsal barışın teminatı olup bu pahalar, mesleğinde uzman bağımsız savunucularla teminat altına alınmıştır.
Üstte açıklanan konular gözetilmeden maddeleştiği anlaşılan dava konusu kural Anayasa’nın 2. ve 36. hususlarına alışılmamıştır. İptali gerekir.
Anayasa Mahkemesi’nin bu münasebet ile mesleğimiz için kabul ettiği ya da mesleğimizde geçerli olmasını istediği prensipleri şu biçimde vurgulayabiliriz:
kuvvetli ve bağımsız savunma mesleği;
hukukun üstünlüğünün,
hukukî uzlaşmanın,
adil yargılanma hissinin
ve
toplumsal barışın
garantisi olup bu bedeller, mesleğinde ehil bağımsız savunucularla teminat altına alınmıştır.
kuvvetli ve bağımsız savunma mesleği bunun için gereklidir.
Avukatlığın iki temel niteliği
1. Avukat kamu nazaranvi yapmaktadır.
Avukatlık Maddesi’nin 1. hususunda açıklandıği üzere Avukatlık kamu hizmeti niteliğinde bir hür meslektir. Ayrıyeten avukat, yargının kurucu ögesi olan bağımsız savunmayı temsil eder. Yargının kurucu ögesi olduğu için sav ve karar ile bir arada yargıyı kurduğu için gördüğü hizmet kamu hizmeti niteliğindedir. Fakat kendisi kamu nazaranvlisi değildir.
2. Avukat bağımsızdır.
Avukatlık mesleği, yargıyı kuran bağımsız savunmayı serbestçe temsil eden bir hür meslektir.Avukat yalnızca müvekkiline karşı değil, devlete karşı ve hatta topluma karşı da bağımsız olmalıdır. Zira avukatın bununla birlikte hem hukuka tıpkı vakitte müvekkilin çıkarlarına hizmet edebilmesi gerçek manada bağımsızlığının sağlanması ile mümkün olur.
Bu özellik ve nitelikteki avukatlığın emeli nedir?
Avukat hukuksal bağların düzenlenmesine, her türlü türel sorun ve uyuşmazlıkların adalet ve hakkaniyete uygun olarak çözümlenmesine ve ekseriyetle hukuk kurallarının tam olarak uygulanması konusunda yargı organlarına, resmi ve özel şura ve kurumlara yardım etmektedir. Bu niçinle avukat üzerine aldığı işin yapılmasında ne müvekkilin buyruğu altında ne de yalnız onun çıkarları ve yararları peşindedir.
Fonksiyonu, niteliği ve özellikleri bu türlü özetlenebilecek avukatlık mesleğinin etik kuralları yasa ve yönetmelikler ortasında düzenlendiği üzere ulusal ve kozmik mevzuat ile de belirlenmiştir.
Meslek kuralları
Avukatlık Kanununun 34 üncü hususu avukatların Türkiye Barolar Birliğince belirlenen meslek kurallarına uymakla yükümlü olduklarını düzenlemiştir. Kanun, belirleme nazaranvini 117/7 hususu ile Türkiye Barolar Birliği Genel Şurası’na verirken belirlenen kurallara uyulmasının zarurî olduğu kararını de getirmiştir. Türkiye Barolar Birliğinin 8.9.1971 tarihinde toplanan Genel Heyeti da hala yürürlükte olan Meslek Kurallarını belirlemiştir.
Avukatlık Kanununun 134 üncü unsuru; avukatlık onuruna, nizam ve gelenekleri ile meslek kurallarına uymayan aksiyon ve davranışlarda bulunanlarla, mesleksel çalışmada bakılırsavlerini yapmayan yahut nazaranvinin gerektirdiği dürüstlüğe uygun biçimde davranmayanlar hakkında disiplin cezası uygulanacağını düzenlemiştir.
Avukatın sorumlulukları
Ulusal ve milletlerarası düzenlemelere uyarak misyonunu yerine getirmesi gereken avukatın davranışlarını belirleyen ve yönlendiren sorumluluklarından kimilerini başlıklar altında kıymetlendirebiliriz.
Kendine Karşı Sorumluluğu
Avukat evvela kendine karşı sorumludur, bu sorumluluğun temel destekleri aldığı hukuk eğitimi sonunda edindiği vicdani pahalar ve de mesleğe başlarken ettiği yemin, içtiği andıdır. Avukatlık Yasası 9 uncu unsuru bu andı; “Hukuka, ahlaka, mesleğin onuruna ve kurallarına uygun davranacağıma namusum ve vicdanım üzerine and içerim.” halinde düzenlemiştir. İçtiği bu and, yasa ve meslek kuralları ile birlikte avukatın bütün hayatını düzenlemesinde en değerli yol gösterici olmalıdır. (Mesleğe başlarken edilen yeminin değerini belirtirken ülkemizde yargıç ve savcılarımızın yemin etmeden vazifeye başladıklarını belirtmeliyim.) Örneğin avukat özel hayatında kendini tüm bu kuralların baskısı altında hissetmelidir. Özel ömrün saklılığı ve de dokunulmazlığı temeldir lakin avukatın “bu benim özel yaşamımdır” diyerek yakışıksız davranışlar ortasında olamaz, özel ömründe da mesleğin prestijini zedeleyecek her türlü davranıştan kaçınmak zorundadır.
Avukat giysi kuşamını da bu baskı altında düzenlemek zorundadır. Adliye ve ofisi haricinde da tertipli giyinmek, düzgün davranmak zorundadır. Adliyeye gidince giyilen cüppe, altındaki pejmürdeliği örtmez, pejmürdelik cüppeye saygısızlıktır.
Diğerlerinden bekleyebileceğimiz hürmetin kendimize duyduğumuz hürmetten fazla olamayacağı gerçeği karşısında, mesleğimize ne kadar fazlaca saygılı davranırsak toplumdan o kadar hürmet nazaranceğimizi unutuyoruz.
Tahminen de hayli az bedel ödeyerek, yalnızca rastgele bir hukuk fakültesini bitirerek kolay kolay elde ettiğimiz için mesleğimizin pahasını bilmiyoruz.
Cüppemizin yakasının temizliğinden, giysimize, ofisimizin tertibinden tüm bağ ve davranışlarımıza kadar genel özelliğimiz bu kıymeti bilmediğimizi gösteriyor. Adliye çalışanları ile meslektaşlarımızla, müvekkillerimizle ve karşı tarafla bağlarımızın ortalaması da daima bu genellemeyi doğruluyor. Bunun bir öbür delili da uğradığımız akınlardır. Her yıl fazlaca sayıda meslektaşımız hücuma uğruyor ve bu ataklar vefatla sonuçlanabiliyor. Bunları gerçekleştirenler ise genelde ya müvekkillerimiz ya da üstlendiğimiz işin karşı tarafı. Yani kendi müvekkillerimiz de onların hasımları da bizleri basitçe saldırılabilecek pozisyonda görüp hürmet duymuyorlar.
Topluma/adalete karşı sorumluluğu
Avukat aldığı hukuk eğitimi ile edindiği birikimini toplumda hukuk şuurunun gelişmesine, adalete ve yargıya olan itimadın korunmasına katkı yapacak biçimde kullanmalıdır. İnancı sağlayacak olan kurum ortasındaki bireylerin itimat verici davranışlarıdır.
Avukatlık ve genel olarak hukukçuluk topluma siyasal ve toplumsal alanlarda hizmete en uygun meslektir. Avukatın sorumluluğunu yerine getirebilmek, toplumsal ve siyasal gelişmelere katkıda bulunabilmek, öncülük edebilmek için fikrine uygun sivil toplum örgütlerinde ve siyasi partilerde bakılırsav alması gereklidir.
Müvekkiline karşı sorumluluğu
En temel sorumluluk dürüst olma sorumluluğudur. Avukat üzerine aldığı işin öngorebildiği hukuksal kararınu müvekkiline açıklamak fakat bunun bir teminat olmadığını da belirtmek zorundadır. Avukat haklıyı haksız, haksızı da haklı yapma çabasında olamaz, avukat gerçeğin ortaya çıkmasını ve her insanın hakkına almasını sağlamada yardımcı olma durumundadır.
Avukat yüklendiği iş ile bir arada öğrendiği sırları saklama sorumluluğundadır.
Avukat, müvekkiline türel yardımda bulunmak için işi üstlenmiştir, müvekkilin yerine geçmemiş onunla özdeşleşmemiştir. Bu ölçünün kaçırılmaması gerekir.
Yargı organlarına karşı sorumluluğu
Avukat, bakılırsavi kapsamında temasta bulunduğu tüm bireylere; yargıç, savcı, adliye çalışanı, noter ve başka tüm ilgililere misyonunun ölçü ve gereklerine uygun davranmak zorundadır.
Meslektaşa karşı sorumluluğu
Avukat, meslektaşları ile dayanışma anlayışı ortasında hareket etme durumundadır. Adalet ve eşitlik prensiplerinden ayrılmadan mesleksel beraberliği ve mesleğin onurunu koruyacak davranışlar gösterilmelidir. Takip ettikleri davada hasım durumunda olan avukatların bu hasımlıklarını duruşma salonu dışına çıkınca mesleksel hısımlığa dönüştürmeleri gerekir. Üstte belirttiğimiz üzere avukat iş sahibi ile özdeşleşmemiştir yalnızca vekil olarak işi takip etmektedir.
Meslek örgütüne karşı sorumluluğu
Avukat meslek örgütüne yani barosuna ve barolar birliğine karşı üyeliğinden kaynaklanan nazaranv ve sorumluluklarını yerine getirmek zorundadır. Lakin bu yerine getirme uzaktan bakmakla yalnızca genel şura toplantılarına katılıp imza atıp oy kullanmakla sağlanamaz. Çalışmalara katılmak, şuralarda bakılırsav almak gereklidir. Avukat sayısının önlenemeyen olağanüstü artışı karşısında har avukata büyük sorumluluk düşmektedir.
Sonuç yerine
çabucak hemen demokrasimizi kurumlaştıramadık, eksiklerimizi gideremedik. Erkler ayrımını yerleştirip, içselleştiremedik. Gerçek demokrasiye ulaşamayınca “hukuk devleti” de olamadık. Hukuk devletini oluşturamayınca yargımız bağımsız ve tarafsız olamadı ve “siyaset yargısallaştı” bu biçimde bir yargı organı ortasında savunmamız da bağımsız değil.
İşte bu olumsuz tablo ortasında etik kurallar ne kadar benimsenebilir?
Temel meselemiz demokrasiyi içselleştirebilmektir.
İçselleştirilmiş ve kurumlaştırılmış bir demokrasi belirttiğimiz zincir ortasında yargı etiğini de oluşturacaktır.
Yargısal etik standartları hukukun üstünlüğüne
hürmet duyan ülkelerde geçerli olur.
Avukatlıkta meslek etiğini yani avukatların mesleklerini icra ederken uyması gereken etik kurallarını irdelerken evvela avukatlık mesleğinin genel bir çerçevesini çizerek nasıl bir meslek olduğu ve prensipleri üzerinde durmak gerekir. Bunu yaparken en değerli yardımcı Anayasa Mahkemesi’nin Temel 2007/16, Karar 2009/147 sayılı ve15.10.2009 tarihindeki sonucudır.
Anayasa Mahkemesi sonucunda avukatlık
Anayasa Mahkemesi’nin, 5558 sayılı “Avukatlık Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un avukatlık imtihanını kaldıran, 1. unsurunu iptal eden Temel 2007/16, Karar 2009/147 sayılı ve15.10.2009 tarihindeki sonucu gerekçeli olarak 8.1.2010 tarih ve 27456 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı.
Bu karar, öne sürülen nedeninde mesleğimize yönelik olarak içerdiği yaklaşımlar açısından kıymetlidir ve yıllardır savunduklarımızın Anayasa Mahkemesi seviyesinde cevap bulduğunu göstermesi açısından sevindiricidir. (Bu karardan daha sonra avukatlık imtihanının nasıl düzenlenmesi gerektiği ve niye hâlâ düzenlenip uygulamaya sokulmadığı ise farklı bir yazının konusudur.)
Münasebet motamot şu biçimdedir:
Avukatlık mesleğinin nitelikleri ve ehemmiyeti, bir kamu hizmeti olduğu, avukatın yargılama süreci ortasında adaletin bulunup ortaya çıkarılmasında vazife aldığı, kamu faydasını koruduğu, 1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nun genel öne sürülen sebebinde belirtilmiştir. Kanun’un 1. ve 2. hususlarında avukatlığın kamusal tarafı ağır basan bir meslek olduğu vurgulanmıştır. Bilgi ve tecrübelerini evvela adalet hizmetine vererek, adalete ve hakkaniyete uygun tahliller için hukuk kurallarının tam olarak uygulanmasında yargı organlarıyla yetkili konsey ve kurumlara yardımı bakılırsav bilen avukatın, hukuk devletinin yargı tertibi ortasındaki yeri özellik taşımaktadır.
Anayasa’nın 135. unsuru ile bir arada Avukatlık Kanunu’nun Barolara ve Türkiye Barolar Birliği’ne yüklediği bakılırsavler, tanıdığı hak ve yetkilerle bu kuruluşların toplum ve devlet hayatı için gözardı edilmeyecek değerleri de düşünülürse, avukatların genel niteliklerine verilen paha bizatihi ortaya çıkmaktadır. Her özgür mesleğin kendine has yanları, birbirinden ayrılıkları bulunduğu üzere uzmanlık alanlarının farklılığı, farklı uygulamaları doğal, hattâ zarurî kılar. Avukatların, savunma vazifesini üstlenmeleri ve adaletin gerçekleşmesine katkıları, mesleğin özelliği sayılmakta ve kimi kısıtlamalara bağlı tutulmalarının haklı niçinlerini oluşturmaktadır. Avukatlık mesleğini seçenlerin, avukatlık ismine uygun halde misyonlarının gereklerini ihtimamla yerine getirmeleri, avukatlık unvanından başka düşünülemeyecek hürmet ve inancı koruyup güçlendirmenin başta gelen şartlarından biridir.
Anayasa’nın 2. hususunda belirtilen hukuk devleti, aksiyon ve süreçleri hukuka uygun, insan haklarına hürmet gösteren, bu hak ve özgürlükleri koruyup güçlendiren, her alanda adaletli bir hukuk tertibi kurup bunu geliştirerek sürdüren, Anayasa’ya muhalif durum ve tavırlardan kaçınan, hukuku tüm devlet organlarına hükümran kılan, Anayasa ve hukukun üstün kurallarıyla kendini bağlı sayıp yargı kontrolüne açık olan, maddelerin üstünde yasa koyucunun da bozamayacağı temel hukuk unsurları ve Anayasa bulunduğu şuurunda olan devlettir.
Maddelerin, kamu faydasının sağlanması hedefine yönelik olması, genel, objektif, adil kurallar içermesi ve hakkaniyet ölçütlerini gözetmesi hukuk devleti olmanın gereğidir. Bu niçinle yasa koyucunun türel düzenlemelerde kendisine tanınan takdir yetkisini anayasal hudutlar ortasında adalet, hakkaniyet ve kamu faydası ölçütlerini göz önünde tutarak kullanımı gerekir. Evvelki kuralların, yeni kanunla değiştirilmesi ya da tümüyle yürürlükten kaldırılması hukukun doğal karşıladığı, genel unsurlara uygun bulduğu bir düzenleme biçimidir. Yeni kural, eski kuralı yürürlükten kaldırabilir. Bu cins düzenlemeler, yasa koyucunun takdir yetkisi ortasında olan bir yasama sürecidir. Tıpkı, yürürlüğe giren yasalar üzere, yürürlükten kaldırılan kurallar da yasama tasarrufudur ve yasa koyucu bu yetkisini kullanırken Anayasa’ya bağlı kalmak durumundadır.
Hukuk devletinin şayet olmazsa olmaz şartı olan “bağımsız yargı”, yargının şayet olmazsa olmaz şartı olan “savunma” ile birlikte mana kazanır. Savunma, “sav-savunma-karar” üçgeninden oluşan yargının vazgeçilmez öğesidir. Adaletli bir yargılamanın varlığı, lakin avukatın faal iştirakiyle sağlanabilir. Avukatlığın ehemmiyeti ve özelliği niçiniyle bu mesleğe girişin kimi şart ve kayıtlamalara bağlı kılınması, hukuk devletinin ve adil yargılanma hakkının gereğidir.
Avukatın seçkinliği ve üstün nitelikler taşıması, hem kamunun birebir vakitte yargının beklediği bir konu olup, bunun sağlanmasında mesleğin gelişmesine katkı kadar mesleğe seçilme de kıymet kazanır. Yalnızca temel türel konularda eğitilmiş olmak, bir mesleği yürütmek için kâfi olamaz. Mesleksel açıdan yetkinlik, stajyerlik üzere özel eğitimlerin yanı sıra mesleğe girişte seçme ya da elemeyi de içerir.
Yasa koyucu tarafınca imtihanın getirilmesindeki, savunma hakkı ve adil yargılamaya, adaletin gerçekleşmesine ve avukatlık mesleğinin niteliğine dayalı kamu faydasının, imtihanın kaldırıldığı tarihte de geçerliliğini koruyup korumadığının saptanması, imtihanın getirildiği vakitteki şartlar, kaldırılma vaktinde değişmemiş ya da ortadan kalkmamış, hatta avukatlık mesleğinin niteliği tarafından çok daha değerli hale gelmişse bunun da kıymetlendirilmesi gerekir.
Öte yandan, Anayasa’nın 36. hususunda, her insanın yasal vasıta ve yollardan yaralanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı yahut davalı olarak sav ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahip olduğu belirtilmiştir. Yargının kurucu ögelerinden olan, bağımsız, serbestçe temsil eden, hukukî münasebetlerin düzenlenmesinde, her türlü hukukî sorun ve uyuşmazlıkların adalet ve hakkaniyete uygun olarak çözümlenmesinde ve hukuk kurallarının tam olarak uygulanmasında temel misyon üstüne alan avukat, hak arama özgürlüğü ve adil yargılanma hakkının da değerli bir ögesidir. kuvvetli ve bağımsız savunma mesleği; hukukun üstünlüğünün, hukukî uzlaşmanın, adil yargılanma hissinin ve toplumsal barışın teminatı olup bu pahalar, mesleğinde uzman bağımsız savunucularla teminat altına alınmıştır.
Üstte açıklanan konular gözetilmeden maddeleştiği anlaşılan dava konusu kural Anayasa’nın 2. ve 36. hususlarına alışılmamıştır. İptali gerekir.
Anayasa Mahkemesi’nin bu münasebet ile mesleğimiz için kabul ettiği ya da mesleğimizde geçerli olmasını istediği prensipleri şu biçimde vurgulayabiliriz:
- Avukatlık mesleği bir kamu hizmetidir, avukat, yargılama süreci ortasında adaletin bulunup ortaya çıkarılmasında nazaranv alarak kamu faydasına hizmet etmektedir.
- “Bilgi ve tecrübelerini evvela adalet hizmetine vererek, adalete ve hakkaniyete uygun tahliller için hukuk kurallarının tam olarak uygulanmasında yargı organlarıyla yetkili şura ve kurumlara yardımı nazaranv bilen avukatın, hukuk devletinin yargı sistemi ortasındaki yeri özellik taşımaktadır.”
- “Avukatların, savunma vazifesini üstlenmeleri ve adaletin gerçekleşmesine katkıları, mesleğin özelliği sayılmakta ve kimi kısıtlamalara bağlı tutulmalarının haklı niçinlerini oluşturmaktadır. Avukatlık mesleğini seçenlerin, avukatlık ismine uygun halde nazaranvlerinin gereklerini itinayla yerine getirmeleri, avukatlık unvanından farklı düşünülemeyecek hürmet ve itimadı koruyup güçlendirmenin başta gelen şartlarından biridir.”
- “Hukuk devletinin şayet olmazsa olmaz şartı olan ‘bağımsız yargı’, yargının şayet olmazsa olmaz şartı olan ‘savunma’ ile birlikte mana kazanır. Savunma, ‘sav-savunma-karar’ üçgeninden oluşan yargının vazgeçilmez öğesidir. Adaletli bir yargılamanın varlığı, lakin avukatın faal iştirakiyle sağlanabilir. Avukatlığın ehemmiyeti ve özelliği niçiniyle bu mesleğe girişin kimi şart ve kayıtlamalara bağlı kılınması, hukuk devletinin ve adil yargılanma hakkının gereğidir.”
- “Avukatın seçkinliği ve üstün nitelikler taşıması, hem kamunun tıpkı vakitte yargının beklediği bir konu olup, bunun sağlanmasında mesleğin gelişmesine katkı kadar mesleğe seçilme de ehemmiyet kazanır. Yalnızca temel hukuksal konularda eğitilmiş olmak, bir mesleği yürütmek için kâfi olamaz. Mesleksel açıdan yetkinlik, stajyerlik üzere özel eğitimlerin yanı sıra mesleğe girişte seçme ya da elemeyi de içerir. Yargının kurucu ögelerinden olan, bağımsız, serbestçe temsil eden, hukukî ilgilerin düzenlenmesinde, her türlü hukukî sorun ve uyuşmazlıkların adalet ve hakkaniyete uygun olarak çözümlenmesinde ve hukuk kurallarının tam olarak uygulanmasında temel misyon üstüne alan avukat, hak arama özgürlüğü ve adil yargılanma hakkının da değerli bir ögesidir. kuvvetli ve bağımsız savunma mesleği; hukukun üstünlüğünün, hukukî uzlaşmanın, adil yargılanma hissinin ve toplumsal barışın garantisi olup bu kıymetler, mesleğinde ehil bağımsız savunucularla teminat altına alınmıştır.”
kuvvetli ve bağımsız savunma mesleği;
hukukun üstünlüğünün,
hukukî uzlaşmanın,
adil yargılanma hissinin
ve
toplumsal barışın
garantisi olup bu bedeller, mesleğinde ehil bağımsız savunucularla teminat altına alınmıştır.
kuvvetli ve bağımsız savunma mesleği bunun için gereklidir.
Avukatlığın iki temel niteliği
1. Avukat kamu nazaranvi yapmaktadır.
Avukatlık Maddesi’nin 1. hususunda açıklandıği üzere Avukatlık kamu hizmeti niteliğinde bir hür meslektir. Ayrıyeten avukat, yargının kurucu ögesi olan bağımsız savunmayı temsil eder. Yargının kurucu ögesi olduğu için sav ve karar ile bir arada yargıyı kurduğu için gördüğü hizmet kamu hizmeti niteliğindedir. Fakat kendisi kamu nazaranvlisi değildir.
2. Avukat bağımsızdır.
Avukatlık mesleği, yargıyı kuran bağımsız savunmayı serbestçe temsil eden bir hür meslektir.Avukat yalnızca müvekkiline karşı değil, devlete karşı ve hatta topluma karşı da bağımsız olmalıdır. Zira avukatın bununla birlikte hem hukuka tıpkı vakitte müvekkilin çıkarlarına hizmet edebilmesi gerçek manada bağımsızlığının sağlanması ile mümkün olur.
Bu özellik ve nitelikteki avukatlığın emeli nedir?
Avukat hukuksal bağların düzenlenmesine, her türlü türel sorun ve uyuşmazlıkların adalet ve hakkaniyete uygun olarak çözümlenmesine ve ekseriyetle hukuk kurallarının tam olarak uygulanması konusunda yargı organlarına, resmi ve özel şura ve kurumlara yardım etmektedir. Bu niçinle avukat üzerine aldığı işin yapılmasında ne müvekkilin buyruğu altında ne de yalnız onun çıkarları ve yararları peşindedir.
Fonksiyonu, niteliği ve özellikleri bu türlü özetlenebilecek avukatlık mesleğinin etik kuralları yasa ve yönetmelikler ortasında düzenlendiği üzere ulusal ve kozmik mevzuat ile de belirlenmiştir.
Meslek kuralları
Avukatlık Kanununun 34 üncü hususu avukatların Türkiye Barolar Birliğince belirlenen meslek kurallarına uymakla yükümlü olduklarını düzenlemiştir. Kanun, belirleme nazaranvini 117/7 hususu ile Türkiye Barolar Birliği Genel Şurası’na verirken belirlenen kurallara uyulmasının zarurî olduğu kararını de getirmiştir. Türkiye Barolar Birliğinin 8.9.1971 tarihinde toplanan Genel Heyeti da hala yürürlükte olan Meslek Kurallarını belirlemiştir.
Avukatlık Kanununun 134 üncü unsuru; avukatlık onuruna, nizam ve gelenekleri ile meslek kurallarına uymayan aksiyon ve davranışlarda bulunanlarla, mesleksel çalışmada bakılırsavlerini yapmayan yahut nazaranvinin gerektirdiği dürüstlüğe uygun biçimde davranmayanlar hakkında disiplin cezası uygulanacağını düzenlemiştir.
Avukatın sorumlulukları
Ulusal ve milletlerarası düzenlemelere uyarak misyonunu yerine getirmesi gereken avukatın davranışlarını belirleyen ve yönlendiren sorumluluklarından kimilerini başlıklar altında kıymetlendirebiliriz.
Kendine Karşı Sorumluluğu
Avukat evvela kendine karşı sorumludur, bu sorumluluğun temel destekleri aldığı hukuk eğitimi sonunda edindiği vicdani pahalar ve de mesleğe başlarken ettiği yemin, içtiği andıdır. Avukatlık Yasası 9 uncu unsuru bu andı; “Hukuka, ahlaka, mesleğin onuruna ve kurallarına uygun davranacağıma namusum ve vicdanım üzerine and içerim.” halinde düzenlemiştir. İçtiği bu and, yasa ve meslek kuralları ile birlikte avukatın bütün hayatını düzenlemesinde en değerli yol gösterici olmalıdır. (Mesleğe başlarken edilen yeminin değerini belirtirken ülkemizde yargıç ve savcılarımızın yemin etmeden vazifeye başladıklarını belirtmeliyim.) Örneğin avukat özel hayatında kendini tüm bu kuralların baskısı altında hissetmelidir. Özel ömrün saklılığı ve de dokunulmazlığı temeldir lakin avukatın “bu benim özel yaşamımdır” diyerek yakışıksız davranışlar ortasında olamaz, özel ömründe da mesleğin prestijini zedeleyecek her türlü davranıştan kaçınmak zorundadır.
Avukat giysi kuşamını da bu baskı altında düzenlemek zorundadır. Adliye ve ofisi haricinde da tertipli giyinmek, düzgün davranmak zorundadır. Adliyeye gidince giyilen cüppe, altındaki pejmürdeliği örtmez, pejmürdelik cüppeye saygısızlıktır.
Diğerlerinden bekleyebileceğimiz hürmetin kendimize duyduğumuz hürmetten fazla olamayacağı gerçeği karşısında, mesleğimize ne kadar fazlaca saygılı davranırsak toplumdan o kadar hürmet nazaranceğimizi unutuyoruz.
Tahminen de hayli az bedel ödeyerek, yalnızca rastgele bir hukuk fakültesini bitirerek kolay kolay elde ettiğimiz için mesleğimizin pahasını bilmiyoruz.
Cüppemizin yakasının temizliğinden, giysimize, ofisimizin tertibinden tüm bağ ve davranışlarımıza kadar genel özelliğimiz bu kıymeti bilmediğimizi gösteriyor. Adliye çalışanları ile meslektaşlarımızla, müvekkillerimizle ve karşı tarafla bağlarımızın ortalaması da daima bu genellemeyi doğruluyor. Bunun bir öbür delili da uğradığımız akınlardır. Her yıl fazlaca sayıda meslektaşımız hücuma uğruyor ve bu ataklar vefatla sonuçlanabiliyor. Bunları gerçekleştirenler ise genelde ya müvekkillerimiz ya da üstlendiğimiz işin karşı tarafı. Yani kendi müvekkillerimiz de onların hasımları da bizleri basitçe saldırılabilecek pozisyonda görüp hürmet duymuyorlar.
Topluma/adalete karşı sorumluluğu
Avukat aldığı hukuk eğitimi ile edindiği birikimini toplumda hukuk şuurunun gelişmesine, adalete ve yargıya olan itimadın korunmasına katkı yapacak biçimde kullanmalıdır. İnancı sağlayacak olan kurum ortasındaki bireylerin itimat verici davranışlarıdır.
Avukatlık ve genel olarak hukukçuluk topluma siyasal ve toplumsal alanlarda hizmete en uygun meslektir. Avukatın sorumluluğunu yerine getirebilmek, toplumsal ve siyasal gelişmelere katkıda bulunabilmek, öncülük edebilmek için fikrine uygun sivil toplum örgütlerinde ve siyasi partilerde bakılırsav alması gereklidir.
Müvekkiline karşı sorumluluğu
En temel sorumluluk dürüst olma sorumluluğudur. Avukat üzerine aldığı işin öngorebildiği hukuksal kararınu müvekkiline açıklamak fakat bunun bir teminat olmadığını da belirtmek zorundadır. Avukat haklıyı haksız, haksızı da haklı yapma çabasında olamaz, avukat gerçeğin ortaya çıkmasını ve her insanın hakkına almasını sağlamada yardımcı olma durumundadır.
Avukat yüklendiği iş ile bir arada öğrendiği sırları saklama sorumluluğundadır.
Avukat, müvekkiline türel yardımda bulunmak için işi üstlenmiştir, müvekkilin yerine geçmemiş onunla özdeşleşmemiştir. Bu ölçünün kaçırılmaması gerekir.
Yargı organlarına karşı sorumluluğu
Avukat, bakılırsavi kapsamında temasta bulunduğu tüm bireylere; yargıç, savcı, adliye çalışanı, noter ve başka tüm ilgililere misyonunun ölçü ve gereklerine uygun davranmak zorundadır.
Meslektaşa karşı sorumluluğu
Avukat, meslektaşları ile dayanışma anlayışı ortasında hareket etme durumundadır. Adalet ve eşitlik prensiplerinden ayrılmadan mesleksel beraberliği ve mesleğin onurunu koruyacak davranışlar gösterilmelidir. Takip ettikleri davada hasım durumunda olan avukatların bu hasımlıklarını duruşma salonu dışına çıkınca mesleksel hısımlığa dönüştürmeleri gerekir. Üstte belirttiğimiz üzere avukat iş sahibi ile özdeşleşmemiştir yalnızca vekil olarak işi takip etmektedir.
Meslek örgütüne karşı sorumluluğu
Avukat meslek örgütüne yani barosuna ve barolar birliğine karşı üyeliğinden kaynaklanan nazaranv ve sorumluluklarını yerine getirmek zorundadır. Lakin bu yerine getirme uzaktan bakmakla yalnızca genel şura toplantılarına katılıp imza atıp oy kullanmakla sağlanamaz. Çalışmalara katılmak, şuralarda bakılırsav almak gereklidir. Avukat sayısının önlenemeyen olağanüstü artışı karşısında har avukata büyük sorumluluk düşmektedir.
Sonuç yerine
çabucak hemen demokrasimizi kurumlaştıramadık, eksiklerimizi gideremedik. Erkler ayrımını yerleştirip, içselleştiremedik. Gerçek demokrasiye ulaşamayınca “hukuk devleti” de olamadık. Hukuk devletini oluşturamayınca yargımız bağımsız ve tarafsız olamadı ve “siyaset yargısallaştı” bu biçimde bir yargı organı ortasında savunmamız da bağımsız değil.
İşte bu olumsuz tablo ortasında etik kurallar ne kadar benimsenebilir?
Temel meselemiz demokrasiyi içselleştirebilmektir.
İçselleştirilmiş ve kurumlaştırılmış bir demokrasi belirttiğimiz zincir ortasında yargı etiğini de oluşturacaktır.