Fehmi Koru*
‘‘Kral öldü, yaşasın yeni kral.’’
Monarşi ile yönetilen her ülkede en zirve yönetici olan hükümdarın vefatı daha sonrasında yaşananlar motamot üstteki tarihi değerlendirmedeki üzeredir.
En zirve yönetici -yani kral- öldüğünde onun yeri daha cesedi soğumadan doldurulur.
Yerine kimin geçeceği fazlacatan muhakkaktır zira.
Ölenin en büyük oğlu…
Dün de o denli bir gündü; İngiltere’de en zirve yönetici öldü, çabucak akabinde oğlunun onun yerine geçeceği belirtildi.
İngiltere’de tek fark, ölen en zirve yöneticinin kral değil kraliçe olması. bundan evvelki hükümdarın yerine geçecek erkek çocuğu yoktu, en büyük çocuğu olan kızı ‘2. Elizabeth’ ismiyle kraliçe ilan edilmiştii. Çok uzun süren devlet başkanlığı mühletince, eşi daima Kraliçe’nin iki adım gerisinde yer aldı.
Yeni devlet lideri, ölen kraliçenin oğlu da, ‘3. Charles’ ismiyle kral oldu.
Kraliçe, vefatından yalnızca bir gün evvel, onayı için bakanlar konseyi listesini kendisine getirmesi vesilesiyle ülkesinin yeni başbakanını kabul etmişti.
Her ölümlü üzere sonunda o da dünyaya veda etti.
96 yılın büyük kısmını kraliçe olarak yaşadıktan daha sonra.
O müddet içerisinde tam 13 değişik başbakana ‘‘Hayırlı olsun’’ demişti Kraliçe Elizabeth; en son kutladığı başbakan Liz Truss oldu. O da kendisi üzere bir kadın…
İngiltere’de kısa mühlet aralığında yaşanan, iki değişik yönetici belirleme tekniği örneği. Babadan oğula -son örnekte anniçin oğula- geçen ve çoklukla evvelki kral yahut kraliçenin vefatıyla gerçekleşen devlet yöneticisi yanında, bir de sandıktan iktidar olarak çıkmış bir partinin kendi ortasından birini başına geçirmesiyle gerçekleşen ülke yöneticiliği…
Aynı ülkede iki farklı yönetici tipi…
Monarşilerde bu biçimde oluyor.
O çeşit idarelerde, hükümdarın yahut erkek evlat olmadığında tahta oturan kraliçenin bütün özelliği, muhakkak bir ailenin ferdi olması.
Kanı kırmızı akan kolay insanlardan farklı olarak üyelerinin mavi kanlı olduğu düşünülen bir aileden birine devlet idaresinin verilmesi, yani monarşi…
Halen başlarında birer kral -veya kraliçe- bulunan ülkeler var; birçok da Avrupa’da bu ülkelerin…
Avrupa’daki kral yahut kraliçeler başında bulundukları ülkelerin ırkından olmak zorunda değiller; ekseriyetle çabucak hepsi birebir aileden insanlar…
Kraliçe Elizabeth’in Alman, eşi Prens Philip’in de Yunan kraliyet aileleriyle akrabalık bağı olduğu biliniyor.
İngiltere -veya Büyük Britanya ya da Birleşik Krallık- ülkesinin insanları -hiç değilse büyük bir bölümü- bu durumu önemsemiyor. birtakım kimi ‘‘Günümüzde krallık olur mu, gitsin bunlar’’ sesleri işitilse de, o talep genel bir tasvip görmüyor.
halbuki bir yüzyıl öncesine kadar kraliyet ailelerince yönetilen bir hayli Avrupa ülkesi halkları onlarla yolunu ayırmayı ve cumhuriyet idaresine geçmeyi tercih etmişti.
Girişi uzatmamın olağan olarak bir niçini var.
Biz de krallı -daha yanlışsız tabirle sultanlı yahut padişahlı- bir ülke iken cumhuriyet sistemine geçmiş bir ülkenin vatandaşlarıyız. Cumhuriyetimiz bir yıl daha sonra 100 yaşına basacak. Kimlerin bizi yöneteceğini dört yahut beş yılda bir yapılan seçimlerde sandık belirliyor. Siyasi hayat içerisinde yer alanlar idareye talip oluyorlar, bizler de vatandaşlar olarak onlar içinde tercihte bulunuyoruz.
Demokratik cumhuriyetlerde idareler bu biçimde oluşuyor.
İki sistemden birincisi, yani krallık sistemi, dıştan bakıldığında idarelerde bulunanlara daha cazip gelebilir. Bir sefer başa taç geçtiğinde ölünceye kadar daima idarede kalmak nitekim cazip bir durum. Her dört-beş yılda bir kendini ‘seçmen’ denilen bayağı insanların takdirine terk etmek sıkıntı bir iş.
Konunun bir de istikrar ve kontrol sistemleri istikameti var; demokrasilerde siyasalların işi hakikaten sıkıntı.
Bıkabiliyor da beşerler, birebir vakitte hayli kolay bıkabiliyorlar.
Anayasa ve maddelerle bağlı olmak da esasen güç olan idare işini daha da zorlaştırıyor.
Siyasilerden muhakkak strandartlara uymaları, idarede yer aldıklarında standart dışı davranmamaları bekleniyor.
İngiltere’de partisine beklenmedik bir seçim zaferi yaşatmıştı Boris Johnson, lakin işte gördük, etrafından birilerinin yaş gününü konutunda kutlattığı üzere bir münasebetle, başbakanlığının sonunu getiren bir müddetç yaşandı.
Kral yahut kraliçe olsaydı bugün hala yerinde kalmayı sürdürecekti halbuki.
Liz Truss bugün ülkesinin başbakanı lakin o koltuğa oturabilmesi için sıradan sıkı bir uğraş vermesi gerekti. Ortaya ‘‘Adayım’’ diye atılan on kişi içinden sivrilmesi, sona kalan iki adaydan biri olduğunda kendini kolay partililere sempatik göstermesi ve var olan ülke sıkıntılarının üstesinden gelebileceği izlenimi vermesi gerekti.
Kraliçe Elizabeth’in bu biçimde bir zaruriliği hiç olmadı; onun mevti üzerine ‘kral’ olduğu ilan edilen Prens Charles’ın da o pozisyonu elde etmek için bir gayret göstermesi gerekmedi. Yaşça kardeşlerinden büyük oğul olması kâfi bulundu.
Ülkemizde cumhuriyetin 100 yaşına gireceği önümüzdeki yıl yapılacak seçimin heyecanı siyaseti tesiri altına almış durumda. Ülkeyi yönetme sonucunda belirleyici olacak kitleleri etkilemek için epey taraflı çalışmalar yürütülüyor.
Ancak imgede yavaşça de olsa bir tuhaflık var. Cumhurbaşkanı seçeceğiz lakin onun kim olacağına bizler değil az sayıda insan karar verecek. Cumhur İttifakı’nın küçük ortağı MHP ‘‘Aday aşikâr, karar net’’ sloganıyla birinci olası ismin belirleyicisinin kendileri olduğunu ilan etti bile. Buna karşılık Millet İttifakı da ‘‘Aday 6’lı masa’da belirlenecek’’ formulüne kendisini bağlamış durumda; orada da adayı altı kişi belirleyecek.
halbuki, monarşi ile yönetilen ülkede, kimin başbakan olacağı güçlü bir yarış süreci kararı belirlendi. ‘‘Ben adayım’’ diye ortaya çıkanlar partililere kendilerini beğendirmek için yarıştılar; sonunda kimin başbakan olacağını binlerce partili delege belirledi.
Size de bizdeki durum tuhaf gelmiyor mu?
niçin cumhurbaşkanı seçimine az sayıda insanın tercihiyle belirlenmiş iki adayla gidilsin ki? niye oldukçalu bir adaylık süreci ve kitlelerin beğenisini yansıtan bir tercih kararında seçilmiş bir cumhurbaşkanımız olamıyor?
Cumhurbaşkanı Meclis’te seçilirken bile daha epey sayıda insanın -siyasinin- tercihi -oyları- kelam konusuydu.
Bıraksınlar, kendilerini kimin yöneteceğine nitekim halk karar versin.
*Bu yaz fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.
‘‘Kral öldü, yaşasın yeni kral.’’
Monarşi ile yönetilen her ülkede en zirve yönetici olan hükümdarın vefatı daha sonrasında yaşananlar motamot üstteki tarihi değerlendirmedeki üzeredir.
En zirve yönetici -yani kral- öldüğünde onun yeri daha cesedi soğumadan doldurulur.
Yerine kimin geçeceği fazlacatan muhakkaktır zira.
Ölenin en büyük oğlu…
Dün de o denli bir gündü; İngiltere’de en zirve yönetici öldü, çabucak akabinde oğlunun onun yerine geçeceği belirtildi.
İngiltere’de tek fark, ölen en zirve yöneticinin kral değil kraliçe olması. bundan evvelki hükümdarın yerine geçecek erkek çocuğu yoktu, en büyük çocuğu olan kızı ‘2. Elizabeth’ ismiyle kraliçe ilan edilmiştii. Çok uzun süren devlet başkanlığı mühletince, eşi daima Kraliçe’nin iki adım gerisinde yer aldı.
Yeni devlet lideri, ölen kraliçenin oğlu da, ‘3. Charles’ ismiyle kral oldu.
Kraliçe, vefatından yalnızca bir gün evvel, onayı için bakanlar konseyi listesini kendisine getirmesi vesilesiyle ülkesinin yeni başbakanını kabul etmişti.
Her ölümlü üzere sonunda o da dünyaya veda etti.
96 yılın büyük kısmını kraliçe olarak yaşadıktan daha sonra.
O müddet içerisinde tam 13 değişik başbakana ‘‘Hayırlı olsun’’ demişti Kraliçe Elizabeth; en son kutladığı başbakan Liz Truss oldu. O da kendisi üzere bir kadın…
İngiltere’de kısa mühlet aralığında yaşanan, iki değişik yönetici belirleme tekniği örneği. Babadan oğula -son örnekte anniçin oğula- geçen ve çoklukla evvelki kral yahut kraliçenin vefatıyla gerçekleşen devlet yöneticisi yanında, bir de sandıktan iktidar olarak çıkmış bir partinin kendi ortasından birini başına geçirmesiyle gerçekleşen ülke yöneticiliği…
Aynı ülkede iki farklı yönetici tipi…
Monarşilerde bu biçimde oluyor.
O çeşit idarelerde, hükümdarın yahut erkek evlat olmadığında tahta oturan kraliçenin bütün özelliği, muhakkak bir ailenin ferdi olması.
Kanı kırmızı akan kolay insanlardan farklı olarak üyelerinin mavi kanlı olduğu düşünülen bir aileden birine devlet idaresinin verilmesi, yani monarşi…
Halen başlarında birer kral -veya kraliçe- bulunan ülkeler var; birçok da Avrupa’da bu ülkelerin…
Avrupa’daki kral yahut kraliçeler başında bulundukları ülkelerin ırkından olmak zorunda değiller; ekseriyetle çabucak hepsi birebir aileden insanlar…
Kraliçe Elizabeth’in Alman, eşi Prens Philip’in de Yunan kraliyet aileleriyle akrabalık bağı olduğu biliniyor.
İngiltere -veya Büyük Britanya ya da Birleşik Krallık- ülkesinin insanları -hiç değilse büyük bir bölümü- bu durumu önemsemiyor. birtakım kimi ‘‘Günümüzde krallık olur mu, gitsin bunlar’’ sesleri işitilse de, o talep genel bir tasvip görmüyor.
halbuki bir yüzyıl öncesine kadar kraliyet ailelerince yönetilen bir hayli Avrupa ülkesi halkları onlarla yolunu ayırmayı ve cumhuriyet idaresine geçmeyi tercih etmişti.
Girişi uzatmamın olağan olarak bir niçini var.
Biz de krallı -daha yanlışsız tabirle sultanlı yahut padişahlı- bir ülke iken cumhuriyet sistemine geçmiş bir ülkenin vatandaşlarıyız. Cumhuriyetimiz bir yıl daha sonra 100 yaşına basacak. Kimlerin bizi yöneteceğini dört yahut beş yılda bir yapılan seçimlerde sandık belirliyor. Siyasi hayat içerisinde yer alanlar idareye talip oluyorlar, bizler de vatandaşlar olarak onlar içinde tercihte bulunuyoruz.
Demokratik cumhuriyetlerde idareler bu biçimde oluşuyor.
İki sistemden birincisi, yani krallık sistemi, dıştan bakıldığında idarelerde bulunanlara daha cazip gelebilir. Bir sefer başa taç geçtiğinde ölünceye kadar daima idarede kalmak nitekim cazip bir durum. Her dört-beş yılda bir kendini ‘seçmen’ denilen bayağı insanların takdirine terk etmek sıkıntı bir iş.
Konunun bir de istikrar ve kontrol sistemleri istikameti var; demokrasilerde siyasalların işi hakikaten sıkıntı.
Bıkabiliyor da beşerler, birebir vakitte hayli kolay bıkabiliyorlar.
Anayasa ve maddelerle bağlı olmak da esasen güç olan idare işini daha da zorlaştırıyor.
Siyasilerden muhakkak strandartlara uymaları, idarede yer aldıklarında standart dışı davranmamaları bekleniyor.
İngiltere’de partisine beklenmedik bir seçim zaferi yaşatmıştı Boris Johnson, lakin işte gördük, etrafından birilerinin yaş gününü konutunda kutlattığı üzere bir münasebetle, başbakanlığının sonunu getiren bir müddetç yaşandı.
Kral yahut kraliçe olsaydı bugün hala yerinde kalmayı sürdürecekti halbuki.
Liz Truss bugün ülkesinin başbakanı lakin o koltuğa oturabilmesi için sıradan sıkı bir uğraş vermesi gerekti. Ortaya ‘‘Adayım’’ diye atılan on kişi içinden sivrilmesi, sona kalan iki adaydan biri olduğunda kendini kolay partililere sempatik göstermesi ve var olan ülke sıkıntılarının üstesinden gelebileceği izlenimi vermesi gerekti.
Kraliçe Elizabeth’in bu biçimde bir zaruriliği hiç olmadı; onun mevti üzerine ‘kral’ olduğu ilan edilen Prens Charles’ın da o pozisyonu elde etmek için bir gayret göstermesi gerekmedi. Yaşça kardeşlerinden büyük oğul olması kâfi bulundu.
Ülkemizde cumhuriyetin 100 yaşına gireceği önümüzdeki yıl yapılacak seçimin heyecanı siyaseti tesiri altına almış durumda. Ülkeyi yönetme sonucunda belirleyici olacak kitleleri etkilemek için epey taraflı çalışmalar yürütülüyor.
Ancak imgede yavaşça de olsa bir tuhaflık var. Cumhurbaşkanı seçeceğiz lakin onun kim olacağına bizler değil az sayıda insan karar verecek. Cumhur İttifakı’nın küçük ortağı MHP ‘‘Aday aşikâr, karar net’’ sloganıyla birinci olası ismin belirleyicisinin kendileri olduğunu ilan etti bile. Buna karşılık Millet İttifakı da ‘‘Aday 6’lı masa’da belirlenecek’’ formulüne kendisini bağlamış durumda; orada da adayı altı kişi belirleyecek.
halbuki, monarşi ile yönetilen ülkede, kimin başbakan olacağı güçlü bir yarış süreci kararı belirlendi. ‘‘Ben adayım’’ diye ortaya çıkanlar partililere kendilerini beğendirmek için yarıştılar; sonunda kimin başbakan olacağını binlerce partili delege belirledi.
Size de bizdeki durum tuhaf gelmiyor mu?
niçin cumhurbaşkanı seçimine az sayıda insanın tercihiyle belirlenmiş iki adayla gidilsin ki? niye oldukçalu bir adaylık süreci ve kitlelerin beğenisini yansıtan bir tercih kararında seçilmiş bir cumhurbaşkanımız olamıyor?
Cumhurbaşkanı Meclis’te seçilirken bile daha epey sayıda insanın -siyasinin- tercihi -oyları- kelam konusuydu.
Bıraksınlar, kendilerini kimin yöneteceğine nitekim halk karar versin.
*Bu yaz fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.