Fehmi Koru*
AK Parti ile iktidardaki ortağı MHP tarafınca hazırlanmış seçim yasasında değişiklik öngoren teklif TBMM’de kabul edilerek maddeleşti.
Teklif kamuoyuyla paylaşılır paylaşılmaz, içerdiği ‘yenilik’ arzeden neredeyse bütün hususlar her kesitten tenkit almıştı. Muhtarlık seçimiyle ilgili bir detay haricinde eleştirilen bütün hususlar Meclis’ten motamot geçti.
Şaşırdık mı?
olağan olarak hayır. İktidar cephesinin iki partisinin Meclis’teki sandalye sayısı maddeyle yapılabilecek her türlü düzenlemeyi mümkün kılıyor.
Parmaklar bu kere da kalktı, indi; tenkitler iktidar milletvekilleri tarafınca dinlenmedi ve teklif yasa bedeli kazandı.
Muhalefet maddeyi iptali talebiyle Anayasa Mahkemesi’ne götürebilir; lakin bu teşebbüs sonuç alır mı?
Anayasa Mahkemesi’nin geçmişte seçim maddelerine yaklaşımını bilenler bu soruya olumlu yanıt verseler de, genel kanaat farklı.
Galiba atı alan bu sefer de Üsküdar’ı geçecek…
Yeni yasa ne üzere yenilikler getiriyor?
Bu soruya yanıt teşkil edecek özet bilgiyi bir haberden motamot aktarayım:
‘‘Kanun ile seçimlerde yüzde 10 olarak uygulanan ülke seçim barajı yüzde 7’ye indirildi. İttifakın aldığı oy toplamı ülke barajını geçtiği takdirde, seçim etraflarında milletvekili hesabı ve dağılımı, ittifak ortasında yer alan her bir partinin o seçim etrafında almış olduğu oy sayısı dikkate alınarak yapılacak. Vilayet seçim heyeti, bir lider, iki asıl üye ile iki yedek üyeden oluşacak. Vilayet seçim şurası lideri ve asıl üyeleri ile yedek üyeleri, iki yılda bir ocak ayının son haftasında, vilayet merkezinde bakılırsav yapan, kınama yahut daha ağır disiplin cezası almamış, en az birinci sınıfa ayrılmış ve birinci sınıfa ayrılma niteliklerini kaybetmemiş yargıçlar içinden, isimli yargı birinci derece mahkemesi adalet komitesince isim çekme suretiyle tespit edilecek. Sandık şurasına üye bildirme hakkı olan bir parti, oluru olmadan öteki bir parti üyesini sandık konseyi üyesi olarak gösteremeyecek. Mahalli Yönetimler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun uyarınca yapılacak mahalli yönetimler genel seçimlerinde, yerleşim yeri adresine göre oluşturulan seçimin başlangıç tarihinden üç ay evvelki seçmen kütüğü üzerinden güncelleme yapılacak. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne paralel olarak Seçim Kanunu’ndaki ‘başbakan’ ibareleri çıkarılacak.’’
İktidara yakın medya, kestirim edilebileceği üzere, yasanın seçim barajını yüzde 10’dan 7’ye indiren hususunu ‘demokratik’ bularak, daima onu öne çıkarıyor…
halbuki dünyanın eşi gibisi bulunmayan yükseklikteki -yüzde 10- seçim barajı ile, hükümetin küçük ortağı MHP’nin Cumhur İttifakı’ndan ayrılarak kendi başına seçime girmesi durumunda baraja takılmasını engelleyebilmek için oynandığı biliniyor.
Son standart askeri müdahale olan 12 Eylül (1980) darbesinin akabinde askerler, ‘sakıncalı’ saydıkları görüşleri savunan partilerin milletvekili çıkarmalarının önünü yüksek barajla kesmek istemişlerdi.
Kestiler de.
Lakin, daha sonradan yüzde 10 barajı seçimleri lotarya derekesine indiren bir tesire sahip oldu. Önleri kesilmek istenen MSP-Refah Partisi çizgisi ile aşikâr bir bölgenin seçmenlerinin ilgi gösterdiği ve son örneği HDP olan partiler daha sonraları barajı aşabildiler; buna karşılık geçmişte ülke idaresinde bakılırsav almış ANAP, DYP, DSP üzere partiler ile bir periyot -2002 seçiminde- MHP, baraja takılarak, milletvekili çıkaramadı.
[Demokratik ülkelerde de ‘marjinal’ yahut ‘aşırı’ sayılan partiler düşünülerek konulmuş barajlar var; lakin alışılmış oran yüzde 3; bu nadiren yüzde 5 olabiliyor. Toplumda yüzde 3-5’ten çok insanın ilgi gösterdiği görüşler ‘marjinal’ olmaktan çıkıyor ve parlamentolarda temsil edilmeleri doğal karşılanıyor. Nitekim ‘demokratik’ bir düzgünleştirme olarak barajı indirme düşünülüyor olsaydı, bizde de, askerlerin koyduğu yüksek oran Batılı ülkelerdeki ortalama çizgi olan yüzde 3’e çekilirdi. ]
Üstte verdiğim yasa özetinde üzerinde durulmayı hak eden temel ögeler seçimlerin icrasını etkilemeyi amaçlayan hususlar.
Türkiye’de seçimler epeyce partili periyoda geçildiği birinci günlerden -1950 önceden- başlayarak adil ve emsalsiz formda yapılıyor. İktidarda kalabilmek için seçim sistemiyle oynama niyeti her periyot gündeme gelebiliyor, lakin iktidarlar sadece çoğunluk yahut nisbi çoğunluk üzere ülkeden ülkeye değişebilen prosedürlerden kimi vakit birini kimi vakit ötekini -artık hangisi işlerine geliyorsa- tercih ederek bunu yapıyor.
Artık birinci kere seçim güvenliğini tartışmalı hale getirebilecek oynamalar yasaya alınmış oldu.
En başta vilayet seçim şurasının oluşumuyla oynandı; başına getirilecek hakimin ‘en kıdemli’ olması geleneğinin yerini ‘birinci sınıfa ayrılmış hakim’ aldı. O sıfata uygun hayli sayıda hakim bulunacağı için, kimin o nazaranvi üstleneceği de ‘ad çekme’ yoluna bırakıldı.
Bu ortada, ‘parlamenter sistem’den ‘cumhurbaşkanı hükümet sistemi’ne geçilirken, o sistemin gereği olan ‘yüzde 50+1’ oy kuralı düşünülerek partilere ittifak oluşturma imkanının önü açılmıştı; o imkanın önünü açan ve bundan son seçimde yararlanan iktidar cephesi, yeni maddeyle ittifakların sağladığı kolaylığı ortadan kaldırma yoluna gitti.
Karşısında kurulmuş Millet İttifakı’nı tıpkı kolaylıktan yoksun etmek ve fonksiyonsuz kılmak için…
[Yasa çabucak hemen teklif halindeyken içerdiği mahzurları hukuk açısından kıymetlendiren ‘Seçimler şaibe kaldırmaz, o teklifler yasalaşmamalıdır’ başlıklı T24 haber sitesinde yayımlanmış Turgut Kazan imzalı yazıya, kabulü için Meclis’te parmak kaldıran iktidar milletvekilleri kulak vermeliydiler. Umarım, muhalefet maddeyi Anayasa Mahkemesi’ne gdolayırken o yazıdaki sağlam münasebetleri kullanır, hatta biraz daha genişletir.]
Ne diyelim, demek ki, demokrasimiz bu tecrübeden de geçecekmiş.
Muhalefet, ‘‘Ne yaparlarsa yapsınlar, beklenen olacak, iktidar değişecek’’ diyor, lakin iktidar da olacağı önlemek için elinden geleni yapıyor.
Yapmaya da devam edecek üzere.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.
AK Parti ile iktidardaki ortağı MHP tarafınca hazırlanmış seçim yasasında değişiklik öngoren teklif TBMM’de kabul edilerek maddeleşti.
Teklif kamuoyuyla paylaşılır paylaşılmaz, içerdiği ‘yenilik’ arzeden neredeyse bütün hususlar her kesitten tenkit almıştı. Muhtarlık seçimiyle ilgili bir detay haricinde eleştirilen bütün hususlar Meclis’ten motamot geçti.
Şaşırdık mı?
olağan olarak hayır. İktidar cephesinin iki partisinin Meclis’teki sandalye sayısı maddeyle yapılabilecek her türlü düzenlemeyi mümkün kılıyor.
Parmaklar bu kere da kalktı, indi; tenkitler iktidar milletvekilleri tarafınca dinlenmedi ve teklif yasa bedeli kazandı.
Muhalefet maddeyi iptali talebiyle Anayasa Mahkemesi’ne götürebilir; lakin bu teşebbüs sonuç alır mı?
Anayasa Mahkemesi’nin geçmişte seçim maddelerine yaklaşımını bilenler bu soruya olumlu yanıt verseler de, genel kanaat farklı.
Galiba atı alan bu sefer de Üsküdar’ı geçecek…
Yeni yasa ne üzere yenilikler getiriyor?
Bu soruya yanıt teşkil edecek özet bilgiyi bir haberden motamot aktarayım:
‘‘Kanun ile seçimlerde yüzde 10 olarak uygulanan ülke seçim barajı yüzde 7’ye indirildi. İttifakın aldığı oy toplamı ülke barajını geçtiği takdirde, seçim etraflarında milletvekili hesabı ve dağılımı, ittifak ortasında yer alan her bir partinin o seçim etrafında almış olduğu oy sayısı dikkate alınarak yapılacak. Vilayet seçim heyeti, bir lider, iki asıl üye ile iki yedek üyeden oluşacak. Vilayet seçim şurası lideri ve asıl üyeleri ile yedek üyeleri, iki yılda bir ocak ayının son haftasında, vilayet merkezinde bakılırsav yapan, kınama yahut daha ağır disiplin cezası almamış, en az birinci sınıfa ayrılmış ve birinci sınıfa ayrılma niteliklerini kaybetmemiş yargıçlar içinden, isimli yargı birinci derece mahkemesi adalet komitesince isim çekme suretiyle tespit edilecek. Sandık şurasına üye bildirme hakkı olan bir parti, oluru olmadan öteki bir parti üyesini sandık konseyi üyesi olarak gösteremeyecek. Mahalli Yönetimler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun uyarınca yapılacak mahalli yönetimler genel seçimlerinde, yerleşim yeri adresine göre oluşturulan seçimin başlangıç tarihinden üç ay evvelki seçmen kütüğü üzerinden güncelleme yapılacak. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne paralel olarak Seçim Kanunu’ndaki ‘başbakan’ ibareleri çıkarılacak.’’
İktidara yakın medya, kestirim edilebileceği üzere, yasanın seçim barajını yüzde 10’dan 7’ye indiren hususunu ‘demokratik’ bularak, daima onu öne çıkarıyor…
halbuki dünyanın eşi gibisi bulunmayan yükseklikteki -yüzde 10- seçim barajı ile, hükümetin küçük ortağı MHP’nin Cumhur İttifakı’ndan ayrılarak kendi başına seçime girmesi durumunda baraja takılmasını engelleyebilmek için oynandığı biliniyor.
Son standart askeri müdahale olan 12 Eylül (1980) darbesinin akabinde askerler, ‘sakıncalı’ saydıkları görüşleri savunan partilerin milletvekili çıkarmalarının önünü yüksek barajla kesmek istemişlerdi.
Kestiler de.
Lakin, daha sonradan yüzde 10 barajı seçimleri lotarya derekesine indiren bir tesire sahip oldu. Önleri kesilmek istenen MSP-Refah Partisi çizgisi ile aşikâr bir bölgenin seçmenlerinin ilgi gösterdiği ve son örneği HDP olan partiler daha sonraları barajı aşabildiler; buna karşılık geçmişte ülke idaresinde bakılırsav almış ANAP, DYP, DSP üzere partiler ile bir periyot -2002 seçiminde- MHP, baraja takılarak, milletvekili çıkaramadı.
[Demokratik ülkelerde de ‘marjinal’ yahut ‘aşırı’ sayılan partiler düşünülerek konulmuş barajlar var; lakin alışılmış oran yüzde 3; bu nadiren yüzde 5 olabiliyor. Toplumda yüzde 3-5’ten çok insanın ilgi gösterdiği görüşler ‘marjinal’ olmaktan çıkıyor ve parlamentolarda temsil edilmeleri doğal karşılanıyor. Nitekim ‘demokratik’ bir düzgünleştirme olarak barajı indirme düşünülüyor olsaydı, bizde de, askerlerin koyduğu yüksek oran Batılı ülkelerdeki ortalama çizgi olan yüzde 3’e çekilirdi. ]
Üstte verdiğim yasa özetinde üzerinde durulmayı hak eden temel ögeler seçimlerin icrasını etkilemeyi amaçlayan hususlar.
Türkiye’de seçimler epeyce partili periyoda geçildiği birinci günlerden -1950 önceden- başlayarak adil ve emsalsiz formda yapılıyor. İktidarda kalabilmek için seçim sistemiyle oynama niyeti her periyot gündeme gelebiliyor, lakin iktidarlar sadece çoğunluk yahut nisbi çoğunluk üzere ülkeden ülkeye değişebilen prosedürlerden kimi vakit birini kimi vakit ötekini -artık hangisi işlerine geliyorsa- tercih ederek bunu yapıyor.
Artık birinci kere seçim güvenliğini tartışmalı hale getirebilecek oynamalar yasaya alınmış oldu.
En başta vilayet seçim şurasının oluşumuyla oynandı; başına getirilecek hakimin ‘en kıdemli’ olması geleneğinin yerini ‘birinci sınıfa ayrılmış hakim’ aldı. O sıfata uygun hayli sayıda hakim bulunacağı için, kimin o nazaranvi üstleneceği de ‘ad çekme’ yoluna bırakıldı.
Bu ortada, ‘parlamenter sistem’den ‘cumhurbaşkanı hükümet sistemi’ne geçilirken, o sistemin gereği olan ‘yüzde 50+1’ oy kuralı düşünülerek partilere ittifak oluşturma imkanının önü açılmıştı; o imkanın önünü açan ve bundan son seçimde yararlanan iktidar cephesi, yeni maddeyle ittifakların sağladığı kolaylığı ortadan kaldırma yoluna gitti.
Karşısında kurulmuş Millet İttifakı’nı tıpkı kolaylıktan yoksun etmek ve fonksiyonsuz kılmak için…
[Yasa çabucak hemen teklif halindeyken içerdiği mahzurları hukuk açısından kıymetlendiren ‘Seçimler şaibe kaldırmaz, o teklifler yasalaşmamalıdır’ başlıklı T24 haber sitesinde yayımlanmış Turgut Kazan imzalı yazıya, kabulü için Meclis’te parmak kaldıran iktidar milletvekilleri kulak vermeliydiler. Umarım, muhalefet maddeyi Anayasa Mahkemesi’ne gdolayırken o yazıdaki sağlam münasebetleri kullanır, hatta biraz daha genişletir.]
Ne diyelim, demek ki, demokrasimiz bu tecrübeden de geçecekmiş.
Muhalefet, ‘‘Ne yaparlarsa yapsınlar, beklenen olacak, iktidar değişecek’’ diyor, lakin iktidar da olacağı önlemek için elinden geleni yapıyor.
Yapmaya da devam edecek üzere.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.