Fehmi Koru*
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan NATO Doruğu için Brüksel’e gitti.
Okurlar için Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın orada tanıklık edecekleriyle ilgili bir ön-bilgi notu hazırladım.
Geçmişte ülkemizde yaşanan yalpalamaları ‘‘İktidar Türkiye’ye eksen değiştirtiyor’’ temelinde tartıştık.
Türkiye’nin epeyce partili periyodunda hiç bir iktidar ‘ekseni’ değiştirmedi; AK Parti istedi mi bilemem, fakat onun vaktinde da ‘eksen’ değişmedi.
‘Eksen’ değişseydi çabucak anlardık. Türkiye’nin ekseni değişseydi, NATO’da üyeliğimiz bitmiş olurdu da ondan anlardık.
NATO üyeliği ‘eksen’ için belirleyici en kıymetli öge.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın katılacağı da NATO’nun toplantısı…
Dünyamız ‘modern’ denilen çağlarda bir epeyce defa tertibini yeniledi. En son yenilenmeler geçen yüzyılda toplamda 60 milyondan fazla insanın hayatına mal olmuş iki savaştan daha sonra gerçekleşti. Birincisinde dünyanın bu biçimdea kadar en çarpıcı gerçeği olan imparatorluklar tarihe karıştı; ikincisinde ise bir defa daha savaş olmamasını sağlayacağı umuduyla Birleşmiş Milletler başta olmak üzere milletlerarası kurumlar oluşturuldu.
Birinci dünya savaşından evvel İngiltere, Fransa ve Rusya ‘yeni dünya düzeni’nin içeriğini bir arada kararlaştırmışlardı. Rusya’da ihtilal oldu, Çarlık’ın yerini Sovyetler Birliği aldı ve yeni idare sadece emperyalist paylaşım planından çekilmekle kalmadı, planın varlığını da faş etti. Bu yüzden de Sovyetler Birliği geçen yüzyılın birinci ‘yeni dünya düzeni’nin belirleyiciliğinde kelam sahibi olamadı.
daha sonraki ‘yeni dünya düzeni’, Sovyetler’in Hitler Almanyası’na karşı kurulan ortak cephede yer alması ve müttefiklerin ABD’nin sayesinde savaştan muzaffer çıkmasıyla dörtlü bir yerde oluştu. Rusya -Sovyetler Birliği olarak- o sayede nizamda belirleyiciliğe hak kazandı; sözgelimi BM’de veto hakkına sahip olabildi.
Lakin Rusyalı nizamı başkaları -buna ‘Batı’ diyebiliriz- içine sindiremedi. Afganistan savaşı Soğuk Savaş’ı bitirerek Batı’ya Rusya’dan kurtulma fırsatı sağladı, fakat bir dereceye kadar… Mikhael Gorbaçov ülkesini hiç değilse bir süreliğine ‘Batılı’ üzere göstermeye yarayan Glasnost ve Prestroyka açılımlarıyla son darbeyi erteletti.
Vladimir Putin’in Ukrayna’yı işgale kalkışması karşısında Batı’nın ABD ve Avrupa olarak aldığı ortak hali bu arka-plana bakarak anlamaya çalışmalıyız.
Batı bu kere fırsatı kaçırmamak niyetinde görünüyor. İstenen, ya Rusya’yı Putin’in zihnindeki ‘büyük Rusya’ ülküsünü gerçekleştiremeyeceği bir zayıflığa zorlamak ya da Putin’den kurtulmuş bir ülke haline getirip kendi ortasında yer tutmasını sağlamak…
Rusya Batı’nın modülü olmak yahut kendi doğal hudutlarıyla yetinmek seçenekleriyle karşı karşıya bugün.
Putin’li yahut Putin’siz bir Rusya seçeneği.
Hangisi olursa olsun, Rusya bugünkü halinden farklı olacak.
‘Eksen’ kayması yaşayacak.
Türkiye’de şimdiye kadar yaşanmayan ‘eksen kayması’ artık kelam konusu değil.
aslına bakarsanız bundan dolayı ben artık yaşanan için ‘kulvar değiştirme’ tabirini kullanıyorum.
Aslında kulvar değişmeyecek, şayet beklediğim olursa, ülkemiz bir daha bir müddetdir farklı düşer üzere olduğu kulvara geri dönecek.
Yeterli mi olacak bu, yoksa makûs mü olacak? Bunu ayrıyeten tartışmamız gerekiyor. Tartışırız; lakin olacak olanın bugünlerde yaşanan savrulmadan daha düzgün olacağı kesinlikle.
Değerlerdirmemde kullandığım kuşkucu tabirlerden ‘kulvar değiştirme’ konusundan tam emin olamadığım herbiçimde anlaşılıyordur.
Bunun iki niçini var: Ülkemizdeki karar verme sisteminde yer alanların dünyadaki gelişmeleri tam okuyabildiklerinden emin değilim, bu birinci sebep. Başka sebep de, sonucun uygulanmasını üstlenmesi beklenen siyasi ve bürokratik takımların savrulma devrinin de müsebbibi olmaları. Hem karar vermede tıpkı vakitte uygulamada önemli zorluklar var.
[İktidarın iki ortaklı olduğu ve küçük ortağın büyük ortağı yönlendirerek bugünkü meseleleri onun başına açtığı gerçeğini de hesaba katmak gerekiyor. İkili bir ortada kaldıkça, hakikat karar alınsa ve uygun takımlar eliyle uygulatılmak istense bile, küçük ortağın buna müsaade etmesi beklenemez. Hiç değilse bunu ben beklemem.]
Zorluklar ortada.
Cezaevleri demokratik ülkelerde hiç rastlanmayan cinsten tutuklu ve mahkumlarla dolu.
Yargıya itimat hayli az ve görülen bir hayli davaya dışarıdan -yukarından- müdahaleler yapıldığı argümanları var.
Şov ve yürüyüşler anayasa tarafınca hür bırakıldığı biçimde ‘yasadışı’ ilan edilip ‘orantısız güç kullanması’ ve hatta ‘işkence’ imgelerine sebep olunabiliyor.
Uzun senelerdan beri adil ve dürüst seçimlere alışkın ülkemizde bu geleneğe gölge düşürebilecek arayışlar gündeme getirilebiliyor.
Anayasada yeri bulunan devletin nitelikleri ile karşıt düşen manzaralar çok fazla.
Siyasete hakim olan lisan demokratik değil.
Korkarım, dünyaya yeni bir tertip geldiğinde -tabii gelirse- ülkemiz bu cinsten eksiklikler yüzünden, bir sefer daha edilgin ögeler içinde kalacak.
Ankara’ya son bir ayda fazlaca sayıda Batılı ülke devlet adamları uğradı; Cumhurbaşkanı Erdoğan onlarla ve öbür Batılı başkanlarla buluşmak üzere Brüksel’de. Neler döndüğünün orada birinci elden şahidi olacağına eminim.
daha sonrası?
Bekleyelim.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan NATO Doruğu için Brüksel’e gitti.
Okurlar için Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın orada tanıklık edecekleriyle ilgili bir ön-bilgi notu hazırladım.
Geçmişte ülkemizde yaşanan yalpalamaları ‘‘İktidar Türkiye’ye eksen değiştirtiyor’’ temelinde tartıştık.
Türkiye’nin epeyce partili periyodunda hiç bir iktidar ‘ekseni’ değiştirmedi; AK Parti istedi mi bilemem, fakat onun vaktinde da ‘eksen’ değişmedi.
‘Eksen’ değişseydi çabucak anlardık. Türkiye’nin ekseni değişseydi, NATO’da üyeliğimiz bitmiş olurdu da ondan anlardık.
NATO üyeliği ‘eksen’ için belirleyici en kıymetli öge.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın katılacağı da NATO’nun toplantısı…
Dünyamız ‘modern’ denilen çağlarda bir epeyce defa tertibini yeniledi. En son yenilenmeler geçen yüzyılda toplamda 60 milyondan fazla insanın hayatına mal olmuş iki savaştan daha sonra gerçekleşti. Birincisinde dünyanın bu biçimdea kadar en çarpıcı gerçeği olan imparatorluklar tarihe karıştı; ikincisinde ise bir defa daha savaş olmamasını sağlayacağı umuduyla Birleşmiş Milletler başta olmak üzere milletlerarası kurumlar oluşturuldu.
Birinci dünya savaşından evvel İngiltere, Fransa ve Rusya ‘yeni dünya düzeni’nin içeriğini bir arada kararlaştırmışlardı. Rusya’da ihtilal oldu, Çarlık’ın yerini Sovyetler Birliği aldı ve yeni idare sadece emperyalist paylaşım planından çekilmekle kalmadı, planın varlığını da faş etti. Bu yüzden de Sovyetler Birliği geçen yüzyılın birinci ‘yeni dünya düzeni’nin belirleyiciliğinde kelam sahibi olamadı.
daha sonraki ‘yeni dünya düzeni’, Sovyetler’in Hitler Almanyası’na karşı kurulan ortak cephede yer alması ve müttefiklerin ABD’nin sayesinde savaştan muzaffer çıkmasıyla dörtlü bir yerde oluştu. Rusya -Sovyetler Birliği olarak- o sayede nizamda belirleyiciliğe hak kazandı; sözgelimi BM’de veto hakkına sahip olabildi.
Lakin Rusyalı nizamı başkaları -buna ‘Batı’ diyebiliriz- içine sindiremedi. Afganistan savaşı Soğuk Savaş’ı bitirerek Batı’ya Rusya’dan kurtulma fırsatı sağladı, fakat bir dereceye kadar… Mikhael Gorbaçov ülkesini hiç değilse bir süreliğine ‘Batılı’ üzere göstermeye yarayan Glasnost ve Prestroyka açılımlarıyla son darbeyi erteletti.
Vladimir Putin’in Ukrayna’yı işgale kalkışması karşısında Batı’nın ABD ve Avrupa olarak aldığı ortak hali bu arka-plana bakarak anlamaya çalışmalıyız.
Batı bu kere fırsatı kaçırmamak niyetinde görünüyor. İstenen, ya Rusya’yı Putin’in zihnindeki ‘büyük Rusya’ ülküsünü gerçekleştiremeyeceği bir zayıflığa zorlamak ya da Putin’den kurtulmuş bir ülke haline getirip kendi ortasında yer tutmasını sağlamak…
Rusya Batı’nın modülü olmak yahut kendi doğal hudutlarıyla yetinmek seçenekleriyle karşı karşıya bugün.
Putin’li yahut Putin’siz bir Rusya seçeneği.
Hangisi olursa olsun, Rusya bugünkü halinden farklı olacak.
‘Eksen’ kayması yaşayacak.
Türkiye’de şimdiye kadar yaşanmayan ‘eksen kayması’ artık kelam konusu değil.
aslına bakarsanız bundan dolayı ben artık yaşanan için ‘kulvar değiştirme’ tabirini kullanıyorum.
Aslında kulvar değişmeyecek, şayet beklediğim olursa, ülkemiz bir daha bir müddetdir farklı düşer üzere olduğu kulvara geri dönecek.
Yeterli mi olacak bu, yoksa makûs mü olacak? Bunu ayrıyeten tartışmamız gerekiyor. Tartışırız; lakin olacak olanın bugünlerde yaşanan savrulmadan daha düzgün olacağı kesinlikle.
Değerlerdirmemde kullandığım kuşkucu tabirlerden ‘kulvar değiştirme’ konusundan tam emin olamadığım herbiçimde anlaşılıyordur.
Bunun iki niçini var: Ülkemizdeki karar verme sisteminde yer alanların dünyadaki gelişmeleri tam okuyabildiklerinden emin değilim, bu birinci sebep. Başka sebep de, sonucun uygulanmasını üstlenmesi beklenen siyasi ve bürokratik takımların savrulma devrinin de müsebbibi olmaları. Hem karar vermede tıpkı vakitte uygulamada önemli zorluklar var.
[İktidarın iki ortaklı olduğu ve küçük ortağın büyük ortağı yönlendirerek bugünkü meseleleri onun başına açtığı gerçeğini de hesaba katmak gerekiyor. İkili bir ortada kaldıkça, hakikat karar alınsa ve uygun takımlar eliyle uygulatılmak istense bile, küçük ortağın buna müsaade etmesi beklenemez. Hiç değilse bunu ben beklemem.]
Zorluklar ortada.
Cezaevleri demokratik ülkelerde hiç rastlanmayan cinsten tutuklu ve mahkumlarla dolu.
Yargıya itimat hayli az ve görülen bir hayli davaya dışarıdan -yukarından- müdahaleler yapıldığı argümanları var.
Şov ve yürüyüşler anayasa tarafınca hür bırakıldığı biçimde ‘yasadışı’ ilan edilip ‘orantısız güç kullanması’ ve hatta ‘işkence’ imgelerine sebep olunabiliyor.
Uzun senelerdan beri adil ve dürüst seçimlere alışkın ülkemizde bu geleneğe gölge düşürebilecek arayışlar gündeme getirilebiliyor.
Anayasada yeri bulunan devletin nitelikleri ile karşıt düşen manzaralar çok fazla.
Siyasete hakim olan lisan demokratik değil.
Korkarım, dünyaya yeni bir tertip geldiğinde -tabii gelirse- ülkemiz bu cinsten eksiklikler yüzünden, bir sefer daha edilgin ögeler içinde kalacak.
Ankara’ya son bir ayda fazlaca sayıda Batılı ülke devlet adamları uğradı; Cumhurbaşkanı Erdoğan onlarla ve öbür Batılı başkanlarla buluşmak üzere Brüksel’de. Neler döndüğünün orada birinci elden şahidi olacağına eminim.
daha sonrası?
Bekleyelim.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.