Fehmi Koru*
Şimdiki gençler bilmez, hatta artık emeklilik çağı gelmiş olanlarımız bile o devrin özelliklerini hatırlamakta zorlanabilir. Bu sabah, Cumhuriyet Bayramı vesilesiyle ilan edilmiş ‘Türkiye Yüzyılı’ haberleriyle coşmuş olanlar ile önümüzdeki yüzyıl için iktidarın öngördüğü atılımları küçümseyen muhaliflerin yazılarını peş peşe okurken, aniden aklıma o günler geliverdi.
O günlerde, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları, her akıllarına estiğinde yurtdışına çıkamazlardı. Bir defa ülke dışına çıkan ikinci sefer çıkabilmek için dört yıl beklemek zorundaydı.
Yurtdışına çıkarken, gittiği yerde uzun vadeli kalacak olsa yahut fazla harcama yapması gerekse bile, yanında götürebileceği yabancı para ölçüsü o günlerde sonluydu: 400 dolar…
Dört yılda bir ve yanına sadece 400 dolar alarak yurtdışına çıkılabiliyordu o günlerde ülkemizde.
niçin?
Çok sıradan bir sebeple: Vatandaşlarının yurtdışı seyahatine her istediğinde çıkmasına tahsis edebileceği döviz ölçüsü kısıtlıydı devletin. İhracatımız birkaç milyar doları aşmıyordu o günlerde. Türkiye’ye direkt yabancı yatırım da gelmiyordu. Borç alabilmek için, ülkemizin devlet adamları, yabancı ülke kapılarında, IMF’de, kendilerini dinleyecek yetkili bulma sıkıntısındaydı.
Lüksemburg’dan bir milyon dolar gelecek diye sevinildiğini hatırlarım. O parayı alabilmek için, devletin bir bakanı, nüfusu birkaç yüz bin olan o ülkeye kadar gitmek ve o ülkenin iktisat bakanının kapısında beklemek zorunda kalmıştı.
daha sonradan başbakan ve cumhurbaşkanı olmuş Turgut Özal, ekonomik kasvetler yüzünden yaşanan kısıtlamaları kendisinin kaldırdığı periyotta, geçmişten kelam ederken, eşiyle o günlerde yurtdışına çıkarken, 400 doların üstündeki parayı bedenlerinde sakladıklarını anlatmıştı.
Türk Parasını Müdafaa Kanunu vardı o günlerde ve yurtdışına çıkabilme mazhariyetine kavuşmuş herkes, fazla dolarlarını, Özal Ailesi’nin başvurduğu tipten formüllerle yanlarında götürmek zorunda kalıyordu.
hemen çabucak dört yılımı doldurmadığım bir sırada, tahsil için yurtdışına çıkacağım o günlerde, ekstradan tahsis edilmiş 400 doları almak üzere, onay için, koltuğumun altında bir evrakla, Ankara’ya –Merkez Bankası’na- gitmiştim.
Bugün o denli mi ya?
İstediğimiz vakit, istediğimiz çoğunlukla ve üzerimizde taşıyabileceğimiz kadar parayı yanımıza alarak, yüklü kredi kartları cebimizde, gerektiğinde bankalardaki yabancı para hesaplarımızın da sağladığı garantiyle, yurtdışına çıkabiliyoruz.
O günleri hatırlamamın ve burada hatırlatmamın yeni bir niçini yok. Lakin, belirli kurallar oluştuğunda, devletlerin, daha doğrusu devleti yönetenlerin, güzellerine gitmese bile, kimi kısıtlamalara başvurabildikleri gerçeğini akılda tutmamız gerekiyor.
İyi de bugün bu biçimde bir ihtimal kelam konusu mu?
Söz konusu olabilir mi, doğrusu bilmiyorum. Fakat iktisatta giderek bir kısır döngü içerisine girildiğini ve bunun tesirlerinin finansal alanda peş peşe alınan kararlarda görüldüğünü fark edebiliyorum.
Acaba günümüzde devlet idaresinde bulunanların kendileri durumun farkındalar mı?
Garip gelebilir fakat bir müddetdir bu soruyu önemli bir halde aklımda taşıyorum.
Ekonomik durumdaki kırılganlığın ben bile farkında olduğum biçimde, sorumluluk taşıyan siyasalların güya durumun farkında değilmiş üzere davranmalarını, mevcut kaidelerin hayli ötesinde vaatlerde bulunmalarını, hayallerini gerçekmiş üzere sunmalarını manalandırmakta zorlanıyorum.
Bugünlerde karşı karşıya kalınan daraltıcı koşullar yakın geçmişte politikler tarafınca öngörülememişti.
Öngörülebilseydi, 2011 yılında, kısa müddet evvel yapılan anayasa değişikliği referandumunda %58 oyla halktan onay almış siyasi takım olarak ilan edilmiş ‘2023 vizyonu’ ile günümüzün gerçekleri içinde uçurum imgesi olmazdı herbiçimde.
‘2023 vizyonu’ diye Cumhuriyet’in 100. yıldönümü için 11 yıl evvel ilan edilen öngörülerde, ülkemiz, dünyanın öndegelen en büyük 10 iktisadı ortasına girmiş, tek haneli enflasyona sahip, 2 trilyon dolarlık ekonomik büyüklük içerisinde ihracatın 500 milyar doları aştığı, fert başına geliri 25 bin doların üzerine çıkmış, işsizliğin lafı bile edilmeyecek %5 oranına indiği bir ülke olacaktı…
Aradan 11 yıl geçti ve ülkemiz 2011 yılının koşullarını hasretle hatırlayacak bir durumda.
‘Türkiye Yüzyılı’ kapsamı içerisinde lisana getirilen vaatler bile 2011’de ilan edilmiş ‘2023 vizyonu’ programında yer alanların hayli gerisinde.
Hayaller ileri olabilir, lakin gerçekler epey geri.
Farkındalık ne durumda?
Önceleri “Gerçekler söylenmesi gerekenlerden gizleniyor” görüşü ekonomiyi izleyenlere hakimdi. Fakat bayram günü tanıtımı yapılan ‘yerli ve ulusal otomobil’ merasimi sırasında, en çok merak edilen “TOGG’un fiyatı ne olacak?” sorusuna verilen, ‘şubat ayında ön sipariş alınmaya başlanacak arabanın fiyatının şimdiden açıklanmasının yanlış olacağı’ karşılığı, durumun farkında olunduğunu düşündürüyor.
Ön siparişlerin alınmaya başlanacağı tarih şunun şurasında üç ay daha sonra…
Demek ki, o gün geldiğinde nasıl bir durumla karşı karşıya kalınacağı bugünden öngörülemiyor ki, fiyat belirlenemiyor…
Enflasyonun düşmesi bekleniyor ancak düşmeyebilir de…
Kurun -dolar ve başka yabancı paraların TL karşısındaki değerlerinin- fazla yükselmemesi için her türlü önleme başvuruluyor; lakin bir daha de sonuçtan emin olunamıyor…
Merkez Bankası ve Hazine’ye beklentilerin ötesinde nereden geldiği tam bilinmeyen yabancı para girdiği anlaşılıyor, lakin bunun daima olup olmayacağı, döviz rezervlerinin bir daha artıya geçip geçmeyeceği tam bilinmiyormuş üzere bir his hakim.
“Zamanı gelsin, fiyatı o denli açıklarız” demenin manası öteki ne olabilir?
‘Epistemolojik kopuş’ kararı izlenmeye başlanan ve ‘nöro-iktisat’ ismi da verilen ‘heterodoks’ siyasetler ile geldiğimiz nokta bu.
bir daha de enseyi karartmayalım mı?
Üretim bandından çıkacak birinci iki TOGG’u kimlerin alacağı belirli de, birinci yıl için planlanan 18 bin aracın talihli müşterilerinin kimler olacağını hele bir nazaranlim, bu biçimde bu soruya daha sağlıklı bir yanıt verebilirim.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.
Şimdiki gençler bilmez, hatta artık emeklilik çağı gelmiş olanlarımız bile o devrin özelliklerini hatırlamakta zorlanabilir. Bu sabah, Cumhuriyet Bayramı vesilesiyle ilan edilmiş ‘Türkiye Yüzyılı’ haberleriyle coşmuş olanlar ile önümüzdeki yüzyıl için iktidarın öngördüğü atılımları küçümseyen muhaliflerin yazılarını peş peşe okurken, aniden aklıma o günler geliverdi.
O günlerde, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları, her akıllarına estiğinde yurtdışına çıkamazlardı. Bir defa ülke dışına çıkan ikinci sefer çıkabilmek için dört yıl beklemek zorundaydı.
Yurtdışına çıkarken, gittiği yerde uzun vadeli kalacak olsa yahut fazla harcama yapması gerekse bile, yanında götürebileceği yabancı para ölçüsü o günlerde sonluydu: 400 dolar…
Dört yılda bir ve yanına sadece 400 dolar alarak yurtdışına çıkılabiliyordu o günlerde ülkemizde.
niçin?
Çok sıradan bir sebeple: Vatandaşlarının yurtdışı seyahatine her istediğinde çıkmasına tahsis edebileceği döviz ölçüsü kısıtlıydı devletin. İhracatımız birkaç milyar doları aşmıyordu o günlerde. Türkiye’ye direkt yabancı yatırım da gelmiyordu. Borç alabilmek için, ülkemizin devlet adamları, yabancı ülke kapılarında, IMF’de, kendilerini dinleyecek yetkili bulma sıkıntısındaydı.
Lüksemburg’dan bir milyon dolar gelecek diye sevinildiğini hatırlarım. O parayı alabilmek için, devletin bir bakanı, nüfusu birkaç yüz bin olan o ülkeye kadar gitmek ve o ülkenin iktisat bakanının kapısında beklemek zorunda kalmıştı.
daha sonradan başbakan ve cumhurbaşkanı olmuş Turgut Özal, ekonomik kasvetler yüzünden yaşanan kısıtlamaları kendisinin kaldırdığı periyotta, geçmişten kelam ederken, eşiyle o günlerde yurtdışına çıkarken, 400 doların üstündeki parayı bedenlerinde sakladıklarını anlatmıştı.
Türk Parasını Müdafaa Kanunu vardı o günlerde ve yurtdışına çıkabilme mazhariyetine kavuşmuş herkes, fazla dolarlarını, Özal Ailesi’nin başvurduğu tipten formüllerle yanlarında götürmek zorunda kalıyordu.
hemen çabucak dört yılımı doldurmadığım bir sırada, tahsil için yurtdışına çıkacağım o günlerde, ekstradan tahsis edilmiş 400 doları almak üzere, onay için, koltuğumun altında bir evrakla, Ankara’ya –Merkez Bankası’na- gitmiştim.
Bugün o denli mi ya?
İstediğimiz vakit, istediğimiz çoğunlukla ve üzerimizde taşıyabileceğimiz kadar parayı yanımıza alarak, yüklü kredi kartları cebimizde, gerektiğinde bankalardaki yabancı para hesaplarımızın da sağladığı garantiyle, yurtdışına çıkabiliyoruz.
O günleri hatırlamamın ve burada hatırlatmamın yeni bir niçini yok. Lakin, belirli kurallar oluştuğunda, devletlerin, daha doğrusu devleti yönetenlerin, güzellerine gitmese bile, kimi kısıtlamalara başvurabildikleri gerçeğini akılda tutmamız gerekiyor.
İyi de bugün bu biçimde bir ihtimal kelam konusu mu?
Söz konusu olabilir mi, doğrusu bilmiyorum. Fakat iktisatta giderek bir kısır döngü içerisine girildiğini ve bunun tesirlerinin finansal alanda peş peşe alınan kararlarda görüldüğünü fark edebiliyorum.
Acaba günümüzde devlet idaresinde bulunanların kendileri durumun farkındalar mı?
Garip gelebilir fakat bir müddetdir bu soruyu önemli bir halde aklımda taşıyorum.
Ekonomik durumdaki kırılganlığın ben bile farkında olduğum biçimde, sorumluluk taşıyan siyasalların güya durumun farkında değilmiş üzere davranmalarını, mevcut kaidelerin hayli ötesinde vaatlerde bulunmalarını, hayallerini gerçekmiş üzere sunmalarını manalandırmakta zorlanıyorum.
Bugünlerde karşı karşıya kalınan daraltıcı koşullar yakın geçmişte politikler tarafınca öngörülememişti.
Öngörülebilseydi, 2011 yılında, kısa müddet evvel yapılan anayasa değişikliği referandumunda %58 oyla halktan onay almış siyasi takım olarak ilan edilmiş ‘2023 vizyonu’ ile günümüzün gerçekleri içinde uçurum imgesi olmazdı herbiçimde.
‘2023 vizyonu’ diye Cumhuriyet’in 100. yıldönümü için 11 yıl evvel ilan edilen öngörülerde, ülkemiz, dünyanın öndegelen en büyük 10 iktisadı ortasına girmiş, tek haneli enflasyona sahip, 2 trilyon dolarlık ekonomik büyüklük içerisinde ihracatın 500 milyar doları aştığı, fert başına geliri 25 bin doların üzerine çıkmış, işsizliğin lafı bile edilmeyecek %5 oranına indiği bir ülke olacaktı…
Aradan 11 yıl geçti ve ülkemiz 2011 yılının koşullarını hasretle hatırlayacak bir durumda.
‘Türkiye Yüzyılı’ kapsamı içerisinde lisana getirilen vaatler bile 2011’de ilan edilmiş ‘2023 vizyonu’ programında yer alanların hayli gerisinde.
Hayaller ileri olabilir, lakin gerçekler epey geri.
Farkındalık ne durumda?
Önceleri “Gerçekler söylenmesi gerekenlerden gizleniyor” görüşü ekonomiyi izleyenlere hakimdi. Fakat bayram günü tanıtımı yapılan ‘yerli ve ulusal otomobil’ merasimi sırasında, en çok merak edilen “TOGG’un fiyatı ne olacak?” sorusuna verilen, ‘şubat ayında ön sipariş alınmaya başlanacak arabanın fiyatının şimdiden açıklanmasının yanlış olacağı’ karşılığı, durumun farkında olunduğunu düşündürüyor.
Ön siparişlerin alınmaya başlanacağı tarih şunun şurasında üç ay daha sonra…
Demek ki, o gün geldiğinde nasıl bir durumla karşı karşıya kalınacağı bugünden öngörülemiyor ki, fiyat belirlenemiyor…
Enflasyonun düşmesi bekleniyor ancak düşmeyebilir de…
Kurun -dolar ve başka yabancı paraların TL karşısındaki değerlerinin- fazla yükselmemesi için her türlü önleme başvuruluyor; lakin bir daha de sonuçtan emin olunamıyor…
Merkez Bankası ve Hazine’ye beklentilerin ötesinde nereden geldiği tam bilinmeyen yabancı para girdiği anlaşılıyor, lakin bunun daima olup olmayacağı, döviz rezervlerinin bir daha artıya geçip geçmeyeceği tam bilinmiyormuş üzere bir his hakim.
“Zamanı gelsin, fiyatı o denli açıklarız” demenin manası öteki ne olabilir?
‘Epistemolojik kopuş’ kararı izlenmeye başlanan ve ‘nöro-iktisat’ ismi da verilen ‘heterodoks’ siyasetler ile geldiğimiz nokta bu.
bir daha de enseyi karartmayalım mı?
Üretim bandından çıkacak birinci iki TOGG’u kimlerin alacağı belirli de, birinci yıl için planlanan 18 bin aracın talihli müşterilerinin kimler olacağını hele bir nazaranlim, bu biçimde bu soruya daha sağlıklı bir yanıt verebilirim.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.