GÖKÇER TAHİNCİOĞLU
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin, Cumhurbaşkanı’na hakaret hatalarının mahpusla cezalandırılmasını söz özgürlüğünün ihlali olarak değerlendirdiği, çağdaş uygulama ve siyasal kavramlarla bağdaşmadığını tespit ettiği Vedat Şorli davasında verdiği karar, itiraz sürecinin de tamamlanmasıyla katılaştı. İstanbul Barosu eski Lideri Avukat Turgut Kazan, bundan daha sonra Cumhurbaşkanı’na hakaret cürmünden AİHM’nin önüne gelecek evrakların da bu türlü sonuçlanacağını anımsatarak, Türkiye’nin bu karara göre ilgili düzenlemeyi bir an evvel kaldırması gerektiğini vurguladı.
Meclis’in bunu yapmaması durumunda Anayasa Mahkemesi’nin düzenlemeyi gündemine alarak iptal etmesi gerektiğini söyleyen Kazan, yargıçlara de verdikleri mahpus cezası kararlarından kaynaklı tazminatların ilerleyen periyotta kendilerine rücu edilebileceği ihtarında bulundu.
AİHM, Türkiye’de daima tartışma konusu olan, aydın ve sanatkarlardan, öğrencilere kadar yüzlerce kişinin mahpus cezasıyla yargılanmasına, gözaltına alınmasına, tutuklanmasına yol açan Cumhurbaşkanı’na hakaret cürmüyle ilgili sonucunı Vedat Şorli isimli toplumsal medya kullanıcısının başvurusu kararında verdi.
Şorli, 2014 ve 2016 senelerında Facebook’ta paylaştığı karikatür ve fotoğraf niçiniyle tutuklandı ve 2 ay 2 gün tutuklu kaldı. Yargılama kararında 11 ay 20 gün mahpusa mahkum edilen Şorli, hakkındaki kararın açıklanması 5 yıl geriye bırakıldı. Anayasa Mahkemesi, Şorli’nin bu niçinle yaptığı başvuruyu kabul edilemez bularak reddetti. Şorli, bunun üzerine AİHM’ye başvurdu.
AİHM, 19 Ekim 2021’de, başvuruyu sonuçlandırdı ve “hak ihlali” sonucu verdi. Kararda, “başvurucunun tutuklanması ve kararın açıklanması geri bırakılmış olsa da mahpus cezasına mahkum edilmiş olması” caydırıcı tesir yaratması niçiniyle söz özgürlüğünün ihlali olarak değerlendirildi.
Kararda, Cumhurbaşkanının herkesten daha hayli korunması ve Cumhurbaşkanına hakaretin (TCK 299), genel hakaret cürmünden daha ağır ceza ile cezalandırılmasının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin ruhuyla bağdaşmadığı vurgulandı. Kararda, Cumhurbaşkanının prestijinin korunması hedefiyle kelam konusu özgürlüğü kullanan şahsa mahpus cezası verilmesinin haklı bir yanının bulunmadığı, aksi tavrın, çağdaş uygulama ve siyasal kavramlarla bağdaşmayacağı vurgulandı.
“Düzenlemeyi değiştirin”
Kararda, Türkiye’nin düzenlemeyi değiştirmesi, kamu nizamını korumak için birinci iş olarak ceza yargılamasına başvurmaktan geri durması ve ceza yargılaması yerine, özel hukuk yaptırımları üzere diğer seçeneklere yönelmesi gerektiği de açıklandı. Kararda, müracaatçıya 7 bin 500 euro tazminat ödeneceği de kaydedildi.
Kazan: Karar katılaştı, yargıçlar dikkatli olsun
İstanbul Barosu eski Lideri, Avukat Kazan, toplumsal medya hesabından paylaştığı bildirisinde, Şorli sonucunın katılaştığını belirterek, “AİHM’nin ŞORLİ sonucu katılaşmıştır. Artık cumhurbaşkanına hakarete ait TCK/299’dan verilen tutuklama ve mahkûmiyet kararları kesinlikle İHLAL sayılacaktır. Ve hükmolunacak tazminat için o karardan sorumlu savcılarla/yargıçlara rücu mümkünlüğü doğacaktır. Bu gerçek bilinmelidir” sözlerini kullandı.
Kazan, T24’e yaptığı açıklamada, şunları söylemiş oldu: “Şorli sonucunın en kıymetli istikametlerinden biri AİHM’nin, kullanılan ifadeyi hiç tartışmadan, içerik tartışmasına girmeden, Cumhurbaşkanı’na hakaret kabahatinin mahpusla cezalandırılmasını tabir özgürlüğüne alışılmamış olarak nitelemesidir. Türkiye, bu karara itiraz etti. Büyük Kurul’un önüne gelmeden, beş bireyden oluşan heyet itirazı kıymetlendirdi ve reddetti. Büyük Kurul’un önüne gitmesine de gerek kalmadı. Bu kesin karar, bundan daha sonra bu kabahatten AİHM’nin önüne gelecek belgelerin da bu türlü sonuçlanacağını gösteriyor.
Türkiye, bu düzenlemeyi kaldırmak zorunda. Meclis kaldırmazsa Anayasa Mahkemesi’nin bunu iptal etmesi gerekir. Anayasa Mahkemesi daha evvel bu bahisteki bir başvuruyu reddetti. Lakin Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilmesiyle artık cumhurbaşkanının pozisyonu da değişti, sistem değişti. Anayasa Mahkemesi, daha evvel karara bağladığı bir belgeyi 10 yıl ele almayacağı kuralını bir yana bırakarak, bu bahisteki müracaatları dikkate almalı ve iptal sonucu vermeli. Yargıçların de bu evraklarda AİHM’le uyumlu kararlar vermesi gerekir. Aksi takdirde bugün olmasa da yarın, muhtemel bir iktidar değişikliğinde tazminatların rücu edilmesi ihtimali de doğacaktır.
”
“Bu unsur ‘ihmal’ edilmeli”
Kazan, tiyatronun duayen isimlerinden Genco Erkal’ın bu cürümden yargılandığı ve beraat ettiği davada da bu prensipleri anımsattıklarını belirtti. Kazan, Genco Erkal davasında mahkemeye sunulan yazılı savunmada, Türkiye’ye, düzenlemenin değiştirilmesinin birinci defa 2007’de söylendiğini anımsatarak, Venedik Komisyonu’nun da birebir görüşü taşıdığını vurguladı.
Savunmada, 28 Şubat 2022’de Şorli sonucunın katılaştığı belirtilerek, düzenlemenin değiştirilmemesi ya da Anayasa Mahkemesi tarafınca ihlal edilmemesi durumunda da anayasa mucibince bu unsurun ihmal edilmesi, yok sayılması gerektiğini kaydetti.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin, Cumhurbaşkanı’na hakaret hatalarının mahpusla cezalandırılmasını söz özgürlüğünün ihlali olarak değerlendirdiği, çağdaş uygulama ve siyasal kavramlarla bağdaşmadığını tespit ettiği Vedat Şorli davasında verdiği karar, itiraz sürecinin de tamamlanmasıyla katılaştı. İstanbul Barosu eski Lideri Avukat Turgut Kazan, bundan daha sonra Cumhurbaşkanı’na hakaret cürmünden AİHM’nin önüne gelecek evrakların da bu türlü sonuçlanacağını anımsatarak, Türkiye’nin bu karara göre ilgili düzenlemeyi bir an evvel kaldırması gerektiğini vurguladı.
Meclis’in bunu yapmaması durumunda Anayasa Mahkemesi’nin düzenlemeyi gündemine alarak iptal etmesi gerektiğini söyleyen Kazan, yargıçlara de verdikleri mahpus cezası kararlarından kaynaklı tazminatların ilerleyen periyotta kendilerine rücu edilebileceği ihtarında bulundu.
AİHM, Türkiye’de daima tartışma konusu olan, aydın ve sanatkarlardan, öğrencilere kadar yüzlerce kişinin mahpus cezasıyla yargılanmasına, gözaltına alınmasına, tutuklanmasına yol açan Cumhurbaşkanı’na hakaret cürmüyle ilgili sonucunı Vedat Şorli isimli toplumsal medya kullanıcısının başvurusu kararında verdi.
Şorli, 2014 ve 2016 senelerında Facebook’ta paylaştığı karikatür ve fotoğraf niçiniyle tutuklandı ve 2 ay 2 gün tutuklu kaldı. Yargılama kararında 11 ay 20 gün mahpusa mahkum edilen Şorli, hakkındaki kararın açıklanması 5 yıl geriye bırakıldı. Anayasa Mahkemesi, Şorli’nin bu niçinle yaptığı başvuruyu kabul edilemez bularak reddetti. Şorli, bunun üzerine AİHM’ye başvurdu.
AİHM, 19 Ekim 2021’de, başvuruyu sonuçlandırdı ve “hak ihlali” sonucu verdi. Kararda, “başvurucunun tutuklanması ve kararın açıklanması geri bırakılmış olsa da mahpus cezasına mahkum edilmiş olması” caydırıcı tesir yaratması niçiniyle söz özgürlüğünün ihlali olarak değerlendirildi.
Kararda, Cumhurbaşkanının herkesten daha hayli korunması ve Cumhurbaşkanına hakaretin (TCK 299), genel hakaret cürmünden daha ağır ceza ile cezalandırılmasının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin ruhuyla bağdaşmadığı vurgulandı. Kararda, Cumhurbaşkanının prestijinin korunması hedefiyle kelam konusu özgürlüğü kullanan şahsa mahpus cezası verilmesinin haklı bir yanının bulunmadığı, aksi tavrın, çağdaş uygulama ve siyasal kavramlarla bağdaşmayacağı vurgulandı.
“Düzenlemeyi değiştirin”
Kararda, Türkiye’nin düzenlemeyi değiştirmesi, kamu nizamını korumak için birinci iş olarak ceza yargılamasına başvurmaktan geri durması ve ceza yargılaması yerine, özel hukuk yaptırımları üzere diğer seçeneklere yönelmesi gerektiği de açıklandı. Kararda, müracaatçıya 7 bin 500 euro tazminat ödeneceği de kaydedildi.
Kazan: Karar katılaştı, yargıçlar dikkatli olsun
İstanbul Barosu eski Lideri, Avukat Kazan, toplumsal medya hesabından paylaştığı bildirisinde, Şorli sonucunın katılaştığını belirterek, “AİHM’nin ŞORLİ sonucu katılaşmıştır. Artık cumhurbaşkanına hakarete ait TCK/299’dan verilen tutuklama ve mahkûmiyet kararları kesinlikle İHLAL sayılacaktır. Ve hükmolunacak tazminat için o karardan sorumlu savcılarla/yargıçlara rücu mümkünlüğü doğacaktır. Bu gerçek bilinmelidir” sözlerini kullandı.
Kazan, T24’e yaptığı açıklamada, şunları söylemiş oldu: “Şorli sonucunın en kıymetli istikametlerinden biri AİHM’nin, kullanılan ifadeyi hiç tartışmadan, içerik tartışmasına girmeden, Cumhurbaşkanı’na hakaret kabahatinin mahpusla cezalandırılmasını tabir özgürlüğüne alışılmamış olarak nitelemesidir. Türkiye, bu karara itiraz etti. Büyük Kurul’un önüne gelmeden, beş bireyden oluşan heyet itirazı kıymetlendirdi ve reddetti. Büyük Kurul’un önüne gitmesine de gerek kalmadı. Bu kesin karar, bundan daha sonra bu kabahatten AİHM’nin önüne gelecek belgelerin da bu türlü sonuçlanacağını gösteriyor.
Türkiye, bu düzenlemeyi kaldırmak zorunda. Meclis kaldırmazsa Anayasa Mahkemesi’nin bunu iptal etmesi gerekir. Anayasa Mahkemesi daha evvel bu bahisteki bir başvuruyu reddetti. Lakin Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilmesiyle artık cumhurbaşkanının pozisyonu da değişti, sistem değişti. Anayasa Mahkemesi, daha evvel karara bağladığı bir belgeyi 10 yıl ele almayacağı kuralını bir yana bırakarak, bu bahisteki müracaatları dikkate almalı ve iptal sonucu vermeli. Yargıçların de bu evraklarda AİHM’le uyumlu kararlar vermesi gerekir. Aksi takdirde bugün olmasa da yarın, muhtemel bir iktidar değişikliğinde tazminatların rücu edilmesi ihtimali de doğacaktır.
”
“Bu unsur ‘ihmal’ edilmeli”
Kazan, tiyatronun duayen isimlerinden Genco Erkal’ın bu cürümden yargılandığı ve beraat ettiği davada da bu prensipleri anımsattıklarını belirtti. Kazan, Genco Erkal davasında mahkemeye sunulan yazılı savunmada, Türkiye’ye, düzenlemenin değiştirilmesinin birinci defa 2007’de söylendiğini anımsatarak, Venedik Komisyonu’nun da birebir görüşü taşıdığını vurguladı.
Savunmada, 28 Şubat 2022’de Şorli sonucunın katılaştığı belirtilerek, düzenlemenin değiştirilmemesi ya da Anayasa Mahkemesi tarafınca ihlal edilmemesi durumunda da anayasa mucibince bu unsurun ihmal edilmesi, yok sayılması gerektiğini kaydetti.