CHP Genel Lider Yardımcısı Bülent Kuşoğlu, Türkiye üzere “çift paralı ekonomilerde” evvela döviz krizi yaşandığını belirterek, “bu vakitte güçlü edilenler, iktidar tarafınca bilhassa kayırılanlar, bizim ‘beşli çete’ dediklerimiz de dahil olmak üzere bu vakitte varlıklı olanlar o dövizleri aldı yurtdışına götürdüler. Şu anda yapılan hesaplara bakılırsa yurtharicinde en az 200 milyar dolarları var. 100 milyar dolar gelsin Türkiye’yi abat ederiz, en azından krizden çıkabilmemiz için bu biçimde bir meblağ gerekir. Yurtdışına gdolayıldü, bir taraftan da bu para kaçırıldı. Türklere ilişkin en az 200 milyar dolar var yurt haricinde. Bunun niçini şu Türk yatırımcı bunu yurtdışına götürmüş demek ki fazlaca büyük bir itimat krizi var her şeydilk evvel. Siz bu itimat krizini çözmeden bu ekonomik krizi çözebilir misiniz, mümkün mü?” diye konuştu.
CHP Genel Lider Yardımcısı, Ankara Milletvekili Bülent Kuşoğlu ve HDP İstanbul Milletvekili Erol Katırcıoğlu, Ankara’da Mülkiyeliler Birliği’nin düzenlediği “Ekonomik Kriz Konferansı’nda” konuştu.
Konferansın üçüncü oturumu olan “Krizin Siyaseti: niçinler ve Çıkış Yolları” başlıklı oturumda konuşan Kuşoğlu, şunları söylemiş oldu:
“İnanın bilmiyorlar”
“Biz CHP olarak öteki siyasi partilere göre daha fazla sorumluluk hissediyoruz zira CHP ana muhalefet partisi, önümüzdeki devirde bu problemleri, düşünceleri çözmesi gereken parti. Hem telaşlıyız birebir vakitte herkesten daha fazla problemliyiz ciddiye alıyoruz krizi, tekliflerimiz var yapılması gerekenler olarak. niye kaygılıyız, birtakım bahisleri toplumunun anlamamasından dolayı telaşlıyız. Plan Bütçe Kurulu, Meclis’in maddelerinin yüzde 80’nin geçtiği yer ve iktisatla ilgili yasalar oradan geçiyor. Orada iktidara mensup milletvekilleri de bu mevzuyu bilen bireylerin olması gerekiyor, inanın bilmiyorlar. Geçen yılki kamuoyu yoklamalarına bakar mısınız? AKP’nin Erdoğan’ın oyları yeni iktisat siyasetlerini deklare ettikları vakit oy oranındaki düşüş durdu. Onun için telaşlıyız. Başka taraftan dünyada da bir kriz var istikrarlar değişiyor, bu biçimde bir periyotta Türkiye’nin istikametinin fazlaca düzgün tespit edilmesi lazım Türkiye’nin bu Çin-Amerika çekişmesi içerisinde epeyce yanlışsız bir yere oturtulması lazım, fazlaca planlı hareket etmesi lazım, öncelikli kesimlerin epey gerçek tespit edilmesi lazım.
“Döviz borçlarını ödemekte zorlanıyorlar”
Korkut hocanın baştan söz ettiği üzere sıradan bir kriz değil bu bir buhran, yalnızca iktisatta de kriz yok, basında da devlette de toplumda da parlamentoda da kriz var. Bunu bir buhran olarak tanımlıyoruz, işin enteresan tarafı bu krizin tahlili ekonomik değil öncelik siyaset kurumunda. Demokrasiyle, itimatla temaslı. Bu devirle ilgili olarak bir tanımlama yapmak istersem; dünyada en çok likitin olduğu borçlanma yapılabilecek olan bir periyotta borçlandılar, bu borcu gelir getirmeyecek bilhassa döviz getirmeyecek alanlarda kullandılar. Döviz borçlarını ödemekte artık zorlanıyorlar.
“Yurt haricinde en az 200 milyar dolarları var”
Türkiye üzere iki paralı, çift paralı ekonomilerde kriz evvela döviz krizidir. Maalesef döviz biterse onu kriz olarak tanımlıyoruz. Bunlar bu vakitte borçlandılar fakat yüklü olarak inşaat dalında o parayı kullandılar, döviz getirecek üreteceğimiz bir alanda kullanmadılar… Türkiye borç aldı aldı ödeyemez duruma geldi. Bir de buna ek olarak bu vakitte varlıklı edilenler, iktidar tarafınca bilhassa kayırılanlar, bizim ‘beşli çete’ dediklerimiz de dahil olmak üzere bu vakitte güçlü olanlar o dövizleri aldı yurtdışına götürdüler. Şu anda yapılan hesaplara nazaran yurtharicinde en az 200 milyar dolarları var. 100 milyar dolar gelsin Türkiye’yi abat ederiz, en azından krizden çıkabilmemiz için bu biçimde bir meblağ gerekir. Yurtdışına gdolayıldü bir taraftan da bu para, kaçırıldı. Türklere ilişkin en az 200 milyar dolar var yurt haricinde. Bunun niçini şu Türk yatırımcı bunu yurtdışına götürmüş demek ki epeyce büyük bir itimat krizi var her şeydilk evvel. Siz bu itimat krizini çözmeden bu ekonomik krizi çözebilir misiniz, mümkün mü?
“Adaleti can ve mal güvenliği, demokrasiyi, halkça paylaşımı sağlamak lazım”
Pekala ne yapacağız bu hususlarla ilgili olarak, tahlili daima birlikte bulmamız gerekiyor. Bir kez biraz evvel söylemiş olduğim üzere ekonomik krizle ilgili olarak tahlil evvela siyasi, inanç ortamının yaratılması gerekiyor. Evvel demokrasinin tesis edilmesi gerekiyor. Dört ayaklı bir tahlil teklifimiz var; adaleti, can ve mal güvenliğini, demokrasiyi, hakça paylaşımı sağlamak lazım. daha sonra üreten ve zenginleşen bir Türkiye oluşturmak lazım. Üretmeyi, döviz kazanmayı ön plana alan bir Türkiye. Hakça paylaşımı, toplumsal adaleti ön plana almak lazım üçüncü ayak o, daha sonra da bunun sürdürülebilir olması lazım.
“Kur farkından doğan karlar niçiniyle 40 milyar küsür beyan edilmiş kurumlar tarafınca”
Cuma günü genel şura kapalıydı lakin sabahtan itibaren Plan Bütçe Komisyonu’na getirilen bir torba kanunu görüştük. Bilmece çözer üzere buradaki hinlik nedir diye onları bulmaya çalışıyorsunuz. bu biçimde bir parlamento tertibi olmaz. Olağanda yönetmelikle çıkması gereken kanunlar var, bürokrasi kendisini garantiye alabilmesi için onları kanun olarak düzenletiyor ve Meclis’te buna kimse itiraz etmiyor. Bir sefer tahlil olabilmesi için sahiden parlamenter tertibe gereksinim var. Parlamento çalışmıyor en azından çalışır hale getirmemiz lazım. Kur muhafazalı mevduat hesabı çıktı, yalnızca yıl sonu itibariyle kambiyo karları yani kur farkından doğan karlar niçiniyle 40 milyar küsur beyan edilmiş kurumlar tarafınca, 10 milyar 165 milyon lira ödenmesi gereken vergi alınmıyor, ödenmiyor yalnızca kur farkından kaynaklı. 10 bin küsur şirket döviz tercih etmiş onların dediği üzere Türk lirasını tercih etmemişler daha sonrasında da onlara muafiyet çıkarılmış onlar teşvik edilmiş. Biz bunu Meclis’te tartışamıyoruz, o denli bir ortam yok. Kendi yatırımcımızın yatırım yapabileceği bir iklim oluşturmamız lazım, hukuk tertibi oluşturmamız lazım. Hukuk sisteminiz yoksa, garantiniz yoksa nasıl yatırım yaparsınız. Yeni kurumlara, kurallara, kanunlara muhtaçlık var. İhale kanunu 200’e yakın kere değiştirilmiş. Varlık Fonu 2016’da çıkarıldı 20’ye yakın değişiklik yapılmış.
“Teknoloji, bu alanda riski hiç bir biçimde özel dal almaz”
Bu periyot neoliberalizmin bittiği bir periyot, meşakkatleri olan bir periyot lakin ek olarak bizler ne yapacağız. Eğitim, tarım, güç, yüksek teknoloji ve sıhhatle ilgili olarak mutlaka kamunun devreye girmesi lazım. Yatırımcı olması gerekiyorsa yatırımcı ya da pazarlamacı olması gerekiyorsa pazarlamacı, kamu devreye girmeden çözmemiz mümkün değil. Kamu güya bir evvelki periyotta bir yanlışlıkmış üzere anlatıldı. Gelişen birfazlaca ülke Güney Kore dahil ardında devlet yoksa pazarlama da yapamıyor, üretim de yapamıyor. Teknoloji, bu alanda riski hiç bir biçimde özel bölüm almaz. Teknolojide riski kamunun alması gerekiyor, yol göstermesi gerekiyor. Bu tarım, eğitim, sıhhat üzere alanlar için de geçerli.”
HDP’li Katırcıoğlu: Paranın geçmeyeceği hizmetler yaratmamız lazım
HDP’li Erol Katırcıoğlu da Türkiye’de iktisadın geldiği noktaya ait şunları belirtti:
“Neoliberalizmin de değiştiğini görmek gerekiyor. Bilhassa bu ideolojiyi benimsemiş olan çeşitli kurumlardan gelen sözlerden anladığımız, bizim üzere daha solda duran bireylerin dediğine misal şeyler geliyor. ‘Kamunun bir halde işin ortasında olması gerek’ diyorlar. Onlar da gelir dağılımın kıymetli olduğunu söylüyorlar. Bu kadar bozuk olmasının, kapitalizmin survive etmesini engelleyeceğini söylüyorlar.
Kamunun rolünü konuşmamız kâfi değil. Bizim daha ileri bir şey söyleyebilmemiz lazım. Kamunun iktisatta katkısı olması lazım, lakin hangi kamunun? Kamudan devlet anlaşılıyorsa ben kendimi oraya yakın hissetmiyorum. Gelir dağılımın düzeltilmesi sıkıntısında daha ileri şeyler söylememiz lazım. Paranın geçmeyeceği hizmetler yaratmamız lazım.
“Siyasetin daha yiğit adımlar atmasını bekliyorum”
Bu hükümetin neoliberal olduğunu söylemek yanlışsız gelmiyor bana. Büsbütün iradi kararlar alıyor. Türkiye bu biçimde bir yere geldi. Ancak geldiğimiz yerden baktığımızda bu hükümetin pandemiyle bir arada başlayan meseleleri hakikat değerlendirmediğini görüyoruz. 2008 itibariyle haklıydı tahminen ancak 2009’da yanlıştı. 2009’dan daha sonra AKP büsbütün iradi kararlarla yönetilir bir anlayışa geldi. Erdoğan, kararları merkezileştirmeye başladı. aslına bakarsanız başındaki modelde buydu.
“Talebi artırmakla ilgili olarak bir perspektif benimsemek mümkündür”
Erdoğan bütün ipleri eline aldı ve gördüğümüz süreç yaşandı. 2019’da pandemiyle bir arada birtakım önlemler almak zorunda kaldılar. Lakin bu tercihler, bu iktidarın niteliğini gösteren tercihlerdi. Asıl kıymetlisi şuydu kriz yalnızca arzla ilgili değil taleple de ilgiliydi. Ürettiğiniz malı satın alacak beşerler yoksa iktisat yürümez. Bizim görüşümüz, talebin daha fazlaca önemsenmesi gerektiği. Bankacılık kesimi yüzde 22 oranda kar etti. Borsa, yüzde 29 üzere gerçek getiri sağladı. Bunlar şunu gördüler, faiz artırmak formundaki siyasetin kendisine faydası olmayacağını gördü. Zira bu çabayı verebilmesi için gerekli dövize de sahip değildi. ötürüsıyla tercihini tam zıddı bir yere çevirdi. Düşük TL yüksek dolar yada döviz siyasetine yöneldi. Bu cari açığın kapatılmasına yardımcı olacağı söylendi. bu biçimde olursa döviz sorunu ve enflasyon çözülecek üzere bir perspektif sundular bize. İthal ikamesi manasına gelebilecek bir siyasete dönmek istediler. Bu becerilebilecek bir şey değil. Cari açık artmış bir vaziyette. Buradan onlar umduğu üzere bir gelişme sağlanması mümkün değil.
Talep taraflı bakmamız lazım. Talebi artırmakla ilgili olarak bir perspektif benimsemek mümkündür. Biz diyoruz ki talebin artması farklı dallarda farklı sonuçlar üretir. Sermaye ağır ve sabit sermaye yatırımlarıyla oluşmuş bölümlerde tam tersine talep artışı üretimi artırabilir. Fiyatların maaşların artmasıyla talebin artması, enflasyonu artırmaz. Bugüne kadar Türkiye’de bunu tek seslendiren biziz üzere geliyor bana.”
CHP Genel Lider Yardımcısı, Ankara Milletvekili Bülent Kuşoğlu ve HDP İstanbul Milletvekili Erol Katırcıoğlu, Ankara’da Mülkiyeliler Birliği’nin düzenlediği “Ekonomik Kriz Konferansı’nda” konuştu.
Konferansın üçüncü oturumu olan “Krizin Siyaseti: niçinler ve Çıkış Yolları” başlıklı oturumda konuşan Kuşoğlu, şunları söylemiş oldu:
“İnanın bilmiyorlar”
“Biz CHP olarak öteki siyasi partilere göre daha fazla sorumluluk hissediyoruz zira CHP ana muhalefet partisi, önümüzdeki devirde bu problemleri, düşünceleri çözmesi gereken parti. Hem telaşlıyız birebir vakitte herkesten daha fazla problemliyiz ciddiye alıyoruz krizi, tekliflerimiz var yapılması gerekenler olarak. niye kaygılıyız, birtakım bahisleri toplumunun anlamamasından dolayı telaşlıyız. Plan Bütçe Kurulu, Meclis’in maddelerinin yüzde 80’nin geçtiği yer ve iktisatla ilgili yasalar oradan geçiyor. Orada iktidara mensup milletvekilleri de bu mevzuyu bilen bireylerin olması gerekiyor, inanın bilmiyorlar. Geçen yılki kamuoyu yoklamalarına bakar mısınız? AKP’nin Erdoğan’ın oyları yeni iktisat siyasetlerini deklare ettikları vakit oy oranındaki düşüş durdu. Onun için telaşlıyız. Başka taraftan dünyada da bir kriz var istikrarlar değişiyor, bu biçimde bir periyotta Türkiye’nin istikametinin fazlaca düzgün tespit edilmesi lazım Türkiye’nin bu Çin-Amerika çekişmesi içerisinde epeyce yanlışsız bir yere oturtulması lazım, fazlaca planlı hareket etmesi lazım, öncelikli kesimlerin epey gerçek tespit edilmesi lazım.
“Döviz borçlarını ödemekte zorlanıyorlar”
Korkut hocanın baştan söz ettiği üzere sıradan bir kriz değil bu bir buhran, yalnızca iktisatta de kriz yok, basında da devlette de toplumda da parlamentoda da kriz var. Bunu bir buhran olarak tanımlıyoruz, işin enteresan tarafı bu krizin tahlili ekonomik değil öncelik siyaset kurumunda. Demokrasiyle, itimatla temaslı. Bu devirle ilgili olarak bir tanımlama yapmak istersem; dünyada en çok likitin olduğu borçlanma yapılabilecek olan bir periyotta borçlandılar, bu borcu gelir getirmeyecek bilhassa döviz getirmeyecek alanlarda kullandılar. Döviz borçlarını ödemekte artık zorlanıyorlar.
“Yurt haricinde en az 200 milyar dolarları var”
Türkiye üzere iki paralı, çift paralı ekonomilerde kriz evvela döviz krizidir. Maalesef döviz biterse onu kriz olarak tanımlıyoruz. Bunlar bu vakitte borçlandılar fakat yüklü olarak inşaat dalında o parayı kullandılar, döviz getirecek üreteceğimiz bir alanda kullanmadılar… Türkiye borç aldı aldı ödeyemez duruma geldi. Bir de buna ek olarak bu vakitte varlıklı edilenler, iktidar tarafınca bilhassa kayırılanlar, bizim ‘beşli çete’ dediklerimiz de dahil olmak üzere bu vakitte güçlü olanlar o dövizleri aldı yurtdışına götürdüler. Şu anda yapılan hesaplara nazaran yurtharicinde en az 200 milyar dolarları var. 100 milyar dolar gelsin Türkiye’yi abat ederiz, en azından krizden çıkabilmemiz için bu biçimde bir meblağ gerekir. Yurtdışına gdolayıldü bir taraftan da bu para, kaçırıldı. Türklere ilişkin en az 200 milyar dolar var yurt haricinde. Bunun niçini şu Türk yatırımcı bunu yurtdışına götürmüş demek ki epeyce büyük bir itimat krizi var her şeydilk evvel. Siz bu itimat krizini çözmeden bu ekonomik krizi çözebilir misiniz, mümkün mü?
“Adaleti can ve mal güvenliği, demokrasiyi, halkça paylaşımı sağlamak lazım”
Pekala ne yapacağız bu hususlarla ilgili olarak, tahlili daima birlikte bulmamız gerekiyor. Bir kez biraz evvel söylemiş olduğim üzere ekonomik krizle ilgili olarak tahlil evvela siyasi, inanç ortamının yaratılması gerekiyor. Evvel demokrasinin tesis edilmesi gerekiyor. Dört ayaklı bir tahlil teklifimiz var; adaleti, can ve mal güvenliğini, demokrasiyi, hakça paylaşımı sağlamak lazım. daha sonra üreten ve zenginleşen bir Türkiye oluşturmak lazım. Üretmeyi, döviz kazanmayı ön plana alan bir Türkiye. Hakça paylaşımı, toplumsal adaleti ön plana almak lazım üçüncü ayak o, daha sonra da bunun sürdürülebilir olması lazım.
“Kur farkından doğan karlar niçiniyle 40 milyar küsür beyan edilmiş kurumlar tarafınca”
Cuma günü genel şura kapalıydı lakin sabahtan itibaren Plan Bütçe Komisyonu’na getirilen bir torba kanunu görüştük. Bilmece çözer üzere buradaki hinlik nedir diye onları bulmaya çalışıyorsunuz. bu biçimde bir parlamento tertibi olmaz. Olağanda yönetmelikle çıkması gereken kanunlar var, bürokrasi kendisini garantiye alabilmesi için onları kanun olarak düzenletiyor ve Meclis’te buna kimse itiraz etmiyor. Bir sefer tahlil olabilmesi için sahiden parlamenter tertibe gereksinim var. Parlamento çalışmıyor en azından çalışır hale getirmemiz lazım. Kur muhafazalı mevduat hesabı çıktı, yalnızca yıl sonu itibariyle kambiyo karları yani kur farkından doğan karlar niçiniyle 40 milyar küsur beyan edilmiş kurumlar tarafınca, 10 milyar 165 milyon lira ödenmesi gereken vergi alınmıyor, ödenmiyor yalnızca kur farkından kaynaklı. 10 bin küsur şirket döviz tercih etmiş onların dediği üzere Türk lirasını tercih etmemişler daha sonrasında da onlara muafiyet çıkarılmış onlar teşvik edilmiş. Biz bunu Meclis’te tartışamıyoruz, o denli bir ortam yok. Kendi yatırımcımızın yatırım yapabileceği bir iklim oluşturmamız lazım, hukuk tertibi oluşturmamız lazım. Hukuk sisteminiz yoksa, garantiniz yoksa nasıl yatırım yaparsınız. Yeni kurumlara, kurallara, kanunlara muhtaçlık var. İhale kanunu 200’e yakın kere değiştirilmiş. Varlık Fonu 2016’da çıkarıldı 20’ye yakın değişiklik yapılmış.
“Teknoloji, bu alanda riski hiç bir biçimde özel dal almaz”
Bu periyot neoliberalizmin bittiği bir periyot, meşakkatleri olan bir periyot lakin ek olarak bizler ne yapacağız. Eğitim, tarım, güç, yüksek teknoloji ve sıhhatle ilgili olarak mutlaka kamunun devreye girmesi lazım. Yatırımcı olması gerekiyorsa yatırımcı ya da pazarlamacı olması gerekiyorsa pazarlamacı, kamu devreye girmeden çözmemiz mümkün değil. Kamu güya bir evvelki periyotta bir yanlışlıkmış üzere anlatıldı. Gelişen birfazlaca ülke Güney Kore dahil ardında devlet yoksa pazarlama da yapamıyor, üretim de yapamıyor. Teknoloji, bu alanda riski hiç bir biçimde özel bölüm almaz. Teknolojide riski kamunun alması gerekiyor, yol göstermesi gerekiyor. Bu tarım, eğitim, sıhhat üzere alanlar için de geçerli.”
HDP’li Katırcıoğlu: Paranın geçmeyeceği hizmetler yaratmamız lazım
HDP’li Erol Katırcıoğlu da Türkiye’de iktisadın geldiği noktaya ait şunları belirtti:
“Neoliberalizmin de değiştiğini görmek gerekiyor. Bilhassa bu ideolojiyi benimsemiş olan çeşitli kurumlardan gelen sözlerden anladığımız, bizim üzere daha solda duran bireylerin dediğine misal şeyler geliyor. ‘Kamunun bir halde işin ortasında olması gerek’ diyorlar. Onlar da gelir dağılımın kıymetli olduğunu söylüyorlar. Bu kadar bozuk olmasının, kapitalizmin survive etmesini engelleyeceğini söylüyorlar.
Kamunun rolünü konuşmamız kâfi değil. Bizim daha ileri bir şey söyleyebilmemiz lazım. Kamunun iktisatta katkısı olması lazım, lakin hangi kamunun? Kamudan devlet anlaşılıyorsa ben kendimi oraya yakın hissetmiyorum. Gelir dağılımın düzeltilmesi sıkıntısında daha ileri şeyler söylememiz lazım. Paranın geçmeyeceği hizmetler yaratmamız lazım.
“Siyasetin daha yiğit adımlar atmasını bekliyorum”
Bu hükümetin neoliberal olduğunu söylemek yanlışsız gelmiyor bana. Büsbütün iradi kararlar alıyor. Türkiye bu biçimde bir yere geldi. Ancak geldiğimiz yerden baktığımızda bu hükümetin pandemiyle bir arada başlayan meseleleri hakikat değerlendirmediğini görüyoruz. 2008 itibariyle haklıydı tahminen ancak 2009’da yanlıştı. 2009’dan daha sonra AKP büsbütün iradi kararlarla yönetilir bir anlayışa geldi. Erdoğan, kararları merkezileştirmeye başladı. aslına bakarsanız başındaki modelde buydu.
“Talebi artırmakla ilgili olarak bir perspektif benimsemek mümkündür”
Erdoğan bütün ipleri eline aldı ve gördüğümüz süreç yaşandı. 2019’da pandemiyle bir arada birtakım önlemler almak zorunda kaldılar. Lakin bu tercihler, bu iktidarın niteliğini gösteren tercihlerdi. Asıl kıymetlisi şuydu kriz yalnızca arzla ilgili değil taleple de ilgiliydi. Ürettiğiniz malı satın alacak beşerler yoksa iktisat yürümez. Bizim görüşümüz, talebin daha fazlaca önemsenmesi gerektiği. Bankacılık kesimi yüzde 22 oranda kar etti. Borsa, yüzde 29 üzere gerçek getiri sağladı. Bunlar şunu gördüler, faiz artırmak formundaki siyasetin kendisine faydası olmayacağını gördü. Zira bu çabayı verebilmesi için gerekli dövize de sahip değildi. ötürüsıyla tercihini tam zıddı bir yere çevirdi. Düşük TL yüksek dolar yada döviz siyasetine yöneldi. Bu cari açığın kapatılmasına yardımcı olacağı söylendi. bu biçimde olursa döviz sorunu ve enflasyon çözülecek üzere bir perspektif sundular bize. İthal ikamesi manasına gelebilecek bir siyasete dönmek istediler. Bu becerilebilecek bir şey değil. Cari açık artmış bir vaziyette. Buradan onlar umduğu üzere bir gelişme sağlanması mümkün değil.
Talep taraflı bakmamız lazım. Talebi artırmakla ilgili olarak bir perspektif benimsemek mümkündür. Biz diyoruz ki talebin artması farklı dallarda farklı sonuçlar üretir. Sermaye ağır ve sabit sermaye yatırımlarıyla oluşmuş bölümlerde tam tersine talep artışı üretimi artırabilir. Fiyatların maaşların artmasıyla talebin artması, enflasyonu artırmaz. Bugüne kadar Türkiye’de bunu tek seslendiren biziz üzere geliyor bana.”