CHP Dış Münasebetlerden Sorumlu Genel Lider Başdanışmanı Ünal Çeviköz, Türkiye’nin, Şangay İşbirliği Örgütü’ne üyeliğinin fazlaca büyük bir yanılgı olacağı görüşünü savundu. Çeviköz, “Batı’yla ortasının daha da açılacağını düşünüyorum. Türkiye diyalog ortağıdır, o denli kalması doğrudur” dedi.
Sözcü muharriri Ruhat Mengi’nin sorularını yanıtlayan Ünal Çeviköz, Gelecek Partisi önderi Ahmet Davutoğlu’nun bahse ait, “Eğer Türkiye, kurucusu olduğu Avrupa Kurulu’ndan neredeyse ihraç sürecine girmemiş olsaydı bu yanlış olmazdı, artık ise Avrupa’nın demokratik standartlarından kopmuş bir ülkenin otoriter başkanlarla verdiği görüntü Türk halkının övüneceği bir görünüm değildir” görüşünü de şu biçimde kıymetlendirdi:
“Şimdi, bu türlü algılanma ihtimali devasa yükseklikte. niye yüksek; zira şu sırada Batı’dan bakıldığında ve Türkiye’nin de ortasında bulunduğu kurum ve kuruluşlardaki ortaklarımız, dostlarımız, müttefiklerimiz açısından bakıldığında Şanghay İşbirliği Örgütü Asya kıtasındaki birbirleriyle sorunu olan ülkeleri bir ortaya getiren ve aslından bu problemleri çözmek yerine o problemlerin daha fazla depreşmesini önlemek niyetiyle bir bütünlük oluşturan bir şemsiye üzere görülüyor. Geçmişine baktığımızda esasen Orta Asya odaklı olarak Sovyetler Birliği’nin dağılmasından daha sonra rastgele bir terör hadisesi burada yer bulmasın ve ülkesinde yerleşik sistemi olan ülkelere karşı bir tehdit oluşturmasın diye başlatılmış olan bir teşebbüs bu ve bunun da başında Rusya’yla Çin geliyor. Rusya’yla Çin’in kurdukları ve evvel 5 ülkenin katıldığı bu topluluk Özbekistan katıldıktan daha sonra bir örgüt haline geldi, kurumsallaştı ve Şanghay İşbirliği Örgütü oldu. Bunun natürel yalnızca üyelik değil, öbür bir grup sistemleri da var; mesela gözlemcilik, mesela diyalog iştiraki üzere. Türkiye’nin Asya kıtasına sırtını dönmemesi gerektiği bir gerçek, bunu kabul etmemiz lazım. Fakat Türkiye’nin ortasında bulunduğu kurum ve kuruluşlar ve Cumhuriyet’in kuruluşundan beri Türkiye’nin şimdiye kadar izlediği yönelim daima Batı tarafında olmuştur. Bu demek değildir ki Ortadoğu’ya yahut Asya’ya sırtını dönsün, bilakis Batı’yla olan bütünleşmesi ve Batı tarafınca daha kabul edilebilir ve daha değerli bir ortak olarak görülebilmesi Ortadoğu ve Doğu’yla olan ilgilerini de bununla bütünleştirmesi halinde mümkündür. O yüzden Şanghay İşbirliği Örgütü üzere kuruluşlarla –Örneğin Asya’da Ekonomik İşbirliği Teşkilatı, Asean Ülkeleri, Pasifik Adaları Kümesi üzere öteki kuruluşlar da var- diyalog ortağı haline gelmesi bu bütünlüğü sağlayabilecek ve Türkiye’nin daha global bir siyaset izlemesine imkan verecektir. Türkiye aslında bölgesel bir sonun içine hapsedilemeyecek kadar büyük bir ülkedir. Onun için Türkiye’yi yalnızca Doğu Akdeniz, Ortadoğu yahut Kafkas ülkesi üzere görmemek lazım, lakin bunun sistemlerini fazlaca uygun bilmek, yeterli kullanmak gerekir.”
“Türkiye’nin Batı’yla ortası daha da açar”
“Şu anda Türkiye Şanghay İşbirliği Örgütü için bir diyalog ortağıdır ve bana kalırsa o denli kalması da doğrudur” diyen Çeviköz, şu biçimde devam etti:
“Çünkü bu bağlantı üyeliğe yanlışsız evrildiği takdirde bu biçimde biraz evvelce konuştuğunuz Batı’dan kopma hadisesine yanlışsız bir ilerleme olarak algılanacaktır. niye; zira Şanghay İşbirliği Örgütü ortasında başta Rusya ve Çin olmak üzere öteki birtakım ülkeler, bizim şu anda ortasında bulunduğumuz kurum ve kuruluşlar tarafınca; NATO, Avrupa Birliği tarafınca “hasım” olarak görülüyor. Hasım derken; her şeydilk evvelce Rusya’yı şu sırada 24 Şubat’tan itibaren başlayan Ukrayna’ya yönelttiği askeri saldırganlıktan ötürü bütün Batı topluluğunun önemli bir hasım olarak gördüğünü kabul etmek lazım. Öte yandan Çin’i de hem ABD, hem Avrupa topluluğu ekonomik bir rakip olarak görüyorlar, orada da bir kutuplaşmaya giden ekonomik bir çekişme var, tahminen son Tayvan meselade gördüğümüz üzere bir sıcak çatışmaya dönme olasılığından kelam ediliyor. Artık Türkiye hangi toplulukta yer almalı? Yani, istikrar siyaseti güdeceğim diye hem orada, hem burada olamazsınız. Şanghay İşbirliği Örgütü ortasında olduğunuz vakit, Semerkant Bildirisi’ne bakın – Semerkant Bildirisi bu sefer hayli yumuşak çıktı- kurulduğundan beri bu örgütün tepe toplantılarından daha sonraki birfazlaca bildirisinde daima Batı’ya karşı, ABD’ye karşı hasmane tabirler yer almıştır, artık bunların altına imza atabilecek misiniz? Yarın öbür gün İran’ın da kendi sorunlarını, Amerika ile bağlantılarını bildirilerde lisana getirmek istediğinde –Çünkü Semerkant’ta İran’ın üyeliği onaylandı- bunların altına imza atabilecek misiniz? Üye olduğunuz vakit bunları yapmak zorundasınız lakin diyalog ortağı olduğunuz vakit bu biçimde bir yükümlülük ortasında değilsiniz, onun için Türkiye’nin bu biçimde kurum ve kuruluşlarla ilgilerinin seviyesini ve hangi sistemlerin kendisine daha fazlaca yarayacağını yeterli belirlemesi lazım. Ben Türkiye’nin Şanghay İşbirliği Örgütü’ne üyelik halinde bir ilerleme yoluna girmesi halinde Batı’yla ortasının daha da açılacağını, hele şu sırada aslına bakarsanız fazlaca kritik bir devirden geçmekte olduğumuz bir sırada bu biçimde bir adımın atılmasının da büyük bir yanılgı olacağını düşünüyorum.”
“Türkiye dış siyaseti şantajla yürütülemez!”
Türkiye’nin dış siyaset tavrı kıymetlendiren ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Batı’ya yönelik “Siz Yunanistan’ın, PKK’nın yanında yer aldınız, ben de bu tarafa gerçek gidiyorum” kelamlarını eleştiren Çeviköz, şöyleki konuştu:
12 Adalar sıkıntısı: Amerika’ya gereksinimimiz yok, kendi dengeli dış siyaset uygulamamıza gereksinimimiz var
Yunanistan’la yaşanan gerginliğe ve 12 adalar konusuna da değinen Çeviköz, “Adaların silahsızlandırılması konusunda ABD’nin rastgele bir takviye vermesine yahut Yunanistan’ı ikaz etmesine muhtaçlık duymamalıyız, bu aslında bizim mutabakatlardan doğan hakkımızdır, hakkımıza sahip çıkmayı kendimiz bilmeliyiz. Bunu da Yunanistan’la direkt konuşarak ve neyin ihlal edildiğini onlara yeterli anlatarak gösterebilmemiz lazım, bunun için Amerika’ya muhtaçlığımız yok, kendi dengeli dış siyaset uygulamamıza, kendi diyalog sistemlerimize ve hariciyemizin imkanlarına muhtaçlığımız var. Bunu kullandığımız takdirde Amerika’ya gereksinim duymayız” dedi.
Erdoğan’ın telaffuzuna reaksiyon: “Daha ileri giderseniz” diyoruz, bundan daha ilerisi ne olabilir ki?
Erdoğan’ın “Adaları işgaliniz bizi bağlamaz, daha ileri giderseniz bedeli ağır olur” sözüne de değinen Çeviköz, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Bunun alışılmış hiç bir biçimde söylenmemesi gerekir, bugün Türkiye’nin Yunanistan’la savaşa girmek üzere bir eğilimi yahut hesabı olmamalıdır, zira bu Türkiye’yi fazlaca sıkıntı bir duruma sokar, fakat şunu da unutmamak gerekiyor; ‘Adaları işgaliniz bizi bağlamaz’ tabiri bence hiç bir biçimde savunulacak bir söz değil, şüphesiz bizi bağlar, madem ki bir işgal olduğunu görüyoruz bu biçimde bunun düzeltilmesi için gerekli hukuk yollarına ve Yunanistan’la bunu gündeme alıp konuşmaya gerek var. Bir yandan adaların işgal edildiğini kabul etmiş üzere bir tabir kullanıyoruz, bir yandan da ‘Daha ileri giderseniz’ diyoruz, bundan daha ilerisi ne olabilir ki? Burada bütün problem; memleketler arası hukuka bakılırsa silahsızlandırılmış statüde olması gereken adaların Yunanistan tarafınca silahlandırılmış olmasıdır, bu memleketler arası hukuka alışılmamıştır, fakat bunu şayet diplomasi yolunu kullanmadan “Bu bizi bağlamaz, şimdilik önemsemiyoruz fakat daha ileri giderseniz bu biçimde size gösteririz, İzmir’i unutmayın” filan üzere tabirlerle çözülmez bu sorun. Çözülmesinin yolu; Türkiye’nin Yunanistan’a ‘haklarını taviz vermeksizin savunacağını’ göstermesi ile sağlanır, bunu göstermenin yolu da diyalogdur. Bunu yapmadığınızda Yunanistan Beni koruyun” diyerek sırtını AB ülkelerine, NATO’ya dayamaya çalışıyor, bu fırsatı vermemek lazım.”
Röportajın tamamını okumak için .
Sözcü muharriri Ruhat Mengi’nin sorularını yanıtlayan Ünal Çeviköz, Gelecek Partisi önderi Ahmet Davutoğlu’nun bahse ait, “Eğer Türkiye, kurucusu olduğu Avrupa Kurulu’ndan neredeyse ihraç sürecine girmemiş olsaydı bu yanlış olmazdı, artık ise Avrupa’nın demokratik standartlarından kopmuş bir ülkenin otoriter başkanlarla verdiği görüntü Türk halkının övüneceği bir görünüm değildir” görüşünü de şu biçimde kıymetlendirdi:
“Şimdi, bu türlü algılanma ihtimali devasa yükseklikte. niye yüksek; zira şu sırada Batı’dan bakıldığında ve Türkiye’nin de ortasında bulunduğu kurum ve kuruluşlardaki ortaklarımız, dostlarımız, müttefiklerimiz açısından bakıldığında Şanghay İşbirliği Örgütü Asya kıtasındaki birbirleriyle sorunu olan ülkeleri bir ortaya getiren ve aslından bu problemleri çözmek yerine o problemlerin daha fazla depreşmesini önlemek niyetiyle bir bütünlük oluşturan bir şemsiye üzere görülüyor. Geçmişine baktığımızda esasen Orta Asya odaklı olarak Sovyetler Birliği’nin dağılmasından daha sonra rastgele bir terör hadisesi burada yer bulmasın ve ülkesinde yerleşik sistemi olan ülkelere karşı bir tehdit oluşturmasın diye başlatılmış olan bir teşebbüs bu ve bunun da başında Rusya’yla Çin geliyor. Rusya’yla Çin’in kurdukları ve evvel 5 ülkenin katıldığı bu topluluk Özbekistan katıldıktan daha sonra bir örgüt haline geldi, kurumsallaştı ve Şanghay İşbirliği Örgütü oldu. Bunun natürel yalnızca üyelik değil, öbür bir grup sistemleri da var; mesela gözlemcilik, mesela diyalog iştiraki üzere. Türkiye’nin Asya kıtasına sırtını dönmemesi gerektiği bir gerçek, bunu kabul etmemiz lazım. Fakat Türkiye’nin ortasında bulunduğu kurum ve kuruluşlar ve Cumhuriyet’in kuruluşundan beri Türkiye’nin şimdiye kadar izlediği yönelim daima Batı tarafında olmuştur. Bu demek değildir ki Ortadoğu’ya yahut Asya’ya sırtını dönsün, bilakis Batı’yla olan bütünleşmesi ve Batı tarafınca daha kabul edilebilir ve daha değerli bir ortak olarak görülebilmesi Ortadoğu ve Doğu’yla olan ilgilerini de bununla bütünleştirmesi halinde mümkündür. O yüzden Şanghay İşbirliği Örgütü üzere kuruluşlarla –Örneğin Asya’da Ekonomik İşbirliği Teşkilatı, Asean Ülkeleri, Pasifik Adaları Kümesi üzere öteki kuruluşlar da var- diyalog ortağı haline gelmesi bu bütünlüğü sağlayabilecek ve Türkiye’nin daha global bir siyaset izlemesine imkan verecektir. Türkiye aslında bölgesel bir sonun içine hapsedilemeyecek kadar büyük bir ülkedir. Onun için Türkiye’yi yalnızca Doğu Akdeniz, Ortadoğu yahut Kafkas ülkesi üzere görmemek lazım, lakin bunun sistemlerini fazlaca uygun bilmek, yeterli kullanmak gerekir.”
“Türkiye’nin Batı’yla ortası daha da açar”
“Şu anda Türkiye Şanghay İşbirliği Örgütü için bir diyalog ortağıdır ve bana kalırsa o denli kalması da doğrudur” diyen Çeviköz, şu biçimde devam etti:
“Çünkü bu bağlantı üyeliğe yanlışsız evrildiği takdirde bu biçimde biraz evvelce konuştuğunuz Batı’dan kopma hadisesine yanlışsız bir ilerleme olarak algılanacaktır. niye; zira Şanghay İşbirliği Örgütü ortasında başta Rusya ve Çin olmak üzere öteki birtakım ülkeler, bizim şu anda ortasında bulunduğumuz kurum ve kuruluşlar tarafınca; NATO, Avrupa Birliği tarafınca “hasım” olarak görülüyor. Hasım derken; her şeydilk evvelce Rusya’yı şu sırada 24 Şubat’tan itibaren başlayan Ukrayna’ya yönelttiği askeri saldırganlıktan ötürü bütün Batı topluluğunun önemli bir hasım olarak gördüğünü kabul etmek lazım. Öte yandan Çin’i de hem ABD, hem Avrupa topluluğu ekonomik bir rakip olarak görüyorlar, orada da bir kutuplaşmaya giden ekonomik bir çekişme var, tahminen son Tayvan meselade gördüğümüz üzere bir sıcak çatışmaya dönme olasılığından kelam ediliyor. Artık Türkiye hangi toplulukta yer almalı? Yani, istikrar siyaseti güdeceğim diye hem orada, hem burada olamazsınız. Şanghay İşbirliği Örgütü ortasında olduğunuz vakit, Semerkant Bildirisi’ne bakın – Semerkant Bildirisi bu sefer hayli yumuşak çıktı- kurulduğundan beri bu örgütün tepe toplantılarından daha sonraki birfazlaca bildirisinde daima Batı’ya karşı, ABD’ye karşı hasmane tabirler yer almıştır, artık bunların altına imza atabilecek misiniz? Yarın öbür gün İran’ın da kendi sorunlarını, Amerika ile bağlantılarını bildirilerde lisana getirmek istediğinde –Çünkü Semerkant’ta İran’ın üyeliği onaylandı- bunların altına imza atabilecek misiniz? Üye olduğunuz vakit bunları yapmak zorundasınız lakin diyalog ortağı olduğunuz vakit bu biçimde bir yükümlülük ortasında değilsiniz, onun için Türkiye’nin bu biçimde kurum ve kuruluşlarla ilgilerinin seviyesini ve hangi sistemlerin kendisine daha fazlaca yarayacağını yeterli belirlemesi lazım. Ben Türkiye’nin Şanghay İşbirliği Örgütü’ne üyelik halinde bir ilerleme yoluna girmesi halinde Batı’yla ortasının daha da açılacağını, hele şu sırada aslına bakarsanız fazlaca kritik bir devirden geçmekte olduğumuz bir sırada bu biçimde bir adımın atılmasının da büyük bir yanılgı olacağını düşünüyorum.”
“Türkiye dış siyaseti şantajla yürütülemez!”
Türkiye’nin dış siyaset tavrı kıymetlendiren ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Batı’ya yönelik “Siz Yunanistan’ın, PKK’nın yanında yer aldınız, ben de bu tarafa gerçek gidiyorum” kelamlarını eleştiren Çeviköz, şöyleki konuştu:
12 Adalar sıkıntısı: Amerika’ya gereksinimimiz yok, kendi dengeli dış siyaset uygulamamıza gereksinimimiz var
Yunanistan’la yaşanan gerginliğe ve 12 adalar konusuna da değinen Çeviköz, “Adaların silahsızlandırılması konusunda ABD’nin rastgele bir takviye vermesine yahut Yunanistan’ı ikaz etmesine muhtaçlık duymamalıyız, bu aslında bizim mutabakatlardan doğan hakkımızdır, hakkımıza sahip çıkmayı kendimiz bilmeliyiz. Bunu da Yunanistan’la direkt konuşarak ve neyin ihlal edildiğini onlara yeterli anlatarak gösterebilmemiz lazım, bunun için Amerika’ya muhtaçlığımız yok, kendi dengeli dış siyaset uygulamamıza, kendi diyalog sistemlerimize ve hariciyemizin imkanlarına muhtaçlığımız var. Bunu kullandığımız takdirde Amerika’ya gereksinim duymayız” dedi.
Erdoğan’ın telaffuzuna reaksiyon: “Daha ileri giderseniz” diyoruz, bundan daha ilerisi ne olabilir ki?
Erdoğan’ın “Adaları işgaliniz bizi bağlamaz, daha ileri giderseniz bedeli ağır olur” sözüne de değinen Çeviköz, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Bunun alışılmış hiç bir biçimde söylenmemesi gerekir, bugün Türkiye’nin Yunanistan’la savaşa girmek üzere bir eğilimi yahut hesabı olmamalıdır, zira bu Türkiye’yi fazlaca sıkıntı bir duruma sokar, fakat şunu da unutmamak gerekiyor; ‘Adaları işgaliniz bizi bağlamaz’ tabiri bence hiç bir biçimde savunulacak bir söz değil, şüphesiz bizi bağlar, madem ki bir işgal olduğunu görüyoruz bu biçimde bunun düzeltilmesi için gerekli hukuk yollarına ve Yunanistan’la bunu gündeme alıp konuşmaya gerek var. Bir yandan adaların işgal edildiğini kabul etmiş üzere bir tabir kullanıyoruz, bir yandan da ‘Daha ileri giderseniz’ diyoruz, bundan daha ilerisi ne olabilir ki? Burada bütün problem; memleketler arası hukuka bakılırsa silahsızlandırılmış statüde olması gereken adaların Yunanistan tarafınca silahlandırılmış olmasıdır, bu memleketler arası hukuka alışılmamıştır, fakat bunu şayet diplomasi yolunu kullanmadan “Bu bizi bağlamaz, şimdilik önemsemiyoruz fakat daha ileri giderseniz bu biçimde size gösteririz, İzmir’i unutmayın” filan üzere tabirlerle çözülmez bu sorun. Çözülmesinin yolu; Türkiye’nin Yunanistan’a ‘haklarını taviz vermeksizin savunacağını’ göstermesi ile sağlanır, bunu göstermenin yolu da diyalogdur. Bunu yapmadığınızda Yunanistan Beni koruyun” diyerek sırtını AB ülkelerine, NATO’ya dayamaya çalışıyor, bu fırsatı vermemek lazım.”
Röportajın tamamını okumak için .