Bayanlara ve sıhhat çalışanlarına yönelik şiddetin önlenmesini önnazarann kanunun teklifi Meclis Adalet Kurulu’nda kabul edildi. Teklif önümüzdeki hafta Meclis Genel Şurası’nın gündeminde olacak. Düzenleme, kismine karşı işlenen kimi cürümlerde cezai yaptırımın artırılmasını öngörüyor. Kismin örgütleri ve hukukçular, düzenlemeyi bayana karşı şiddetle gayrette yetersiz kalacağı sebebi öne sürülerek eleştiriliyor.
Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu dün yaptığı yazılı açıklamada, kanun teklifinin bayana yönelik şiddet karşısında tahlil olmadığını vurguladı:
“Kadına yönelik şiddetle gayret etmenin tek yolu, bu sorunun niçini olan toplumsal cinsiyet eşitsizliği ile çabadır. Bu gayretin en net ve kapsamlı sözü İstanbul Sözleşmesi’ndedir.
“Sözleşmeden imza çekenlerin, gözünü 6284 sayılı Kanun’a dikenlerin bu göstermelik kanun teklifi ile bayana yönelik şiddetle gayret etmesi mümkün değildir…
“Teklif, cezaların artırılması ekseninde oluşturulmuştur. Bayana yönelik şiddetle gayrette tahlil, sırf cezalandırma değildir. Cezalandırma lakin tedbire ve dayanak siyasetleri, faal soruşturma ve kovuşturma süreçleri ile birlikte mana kazanır.”
Platformdan yapılan açıklamada, “Kadına yönelik şiddetle çaba edeceği argüman edilen teklifte, ‘toplumsal cinsiyet eşitliği” tarifinin ismi dahi anılmamıştır. Bu tarifin kanun teklifinde yer almaması; bayana yönelik şiddetin temelindeki toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin, devletin sorumluluğunun, şiddet faillerinin ve saiklerinin üzerini örtmektir” denildi.
Platformun öbür birtakım tenkitleri de kanun teklifinde; farklı cinsiyet kimliklerine, cinsel yönelimlere yer verilmemesi; kuşkulu bayan vefatlarına ait rastgele bir düzenlemenin bulunmaması, güzel hal indirimi ile ilgili düzenlemenin rastgele bir yenilik içermemesi, yasa teklifinin hazırlanma sürecine bayan ve LGBTİQ+ örgütlerinin dahil edilmemesi ve bayana yönelik her türlü cürmün uzlaşma kapsamı haricinde tutulmaması.
Yasa teklifine göre kamuoyunda “iyi hal indirimi” olarak bilinen “hâkimin takdir yetkisi” için makul şartlar getiriliyor.
bir epey olayda indirim niçinlerinin belirlenmeden indirim uygulandığı belirtiliyor ve “failin duruşmada mahkemeyi etkilemeye yönelik formu tavır ve davranışlarının” takdiri indirim kapsamına alınamayacağı kaydediliyor.
Failin yargılama sürecindeki davranışları yerine, “pişmanlığını gösteren davranışlarına gore” takdiri indirim hakkının kullanılabileceği karara bağlanıyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan hukukçulara göre bu husus, “pişmanlık” tabiri sebebiyle hala muğlak ve yoruma açık.
Avukat Ezgi Koç, “Çok pişman olduğunu söylemesi kâfi olacak mı? Bu unsurda her şey yoruma dayalı. Hâkim hala fail faydasına cezayı hafifçeletmek için bu maddeyi kullanabilir” diyor.
Avukatlar bir fazlaca bayana şiddet davasında faile uygulanan yeterli hal indirimlerinin yasa eksikliğinden değil, yargıçların cinsiyetçi bakış açısından kaynaklandığını belirtiyor.
Ankara Barosu Bayan Hakları Merkezi Lideri Avukat Ceren Kalay Eken, bu değişiklikle birlikte güzel hal uygulamasının önüne geçilemeyeceğini zira sorunun aslına bakarsan uygulayıcılarda olduğunu kaydediyor.
Öte yandan Koç, yasa teklifine bakılırsa yargıçların artık yeterli hal indirimi uyguladığında bunun öne sürülen nedenini yazılı olarak sunması gerektiğini ve bu düzenlemenin faydalı olacağını belirtiyor.
Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu’na göre teklifte yer alan düzgün hal indirimi ile ilgili düzenleme rastgele bir yenilik içermiyor ve bu haliyle “toplumu manipüle etmek” amaçlanıyor.
‘Israrlı takip şikâyete bağlı bir cürüm olarak düzenleniyor’
hanımın öldürülmesiyle sonuçlanan bir epey bayana karşı şiddet olayında, bayanların öncesinde failler tarafınca ısrarlı takibe maruz kaldığı görülüyor.
Bu yasa teklifi ise “ısrarlı takip” fiili birinci kere Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) müstakil bir hata olarak düzenleniyor ve 6 aydan 2 yıla kadar mahpus cezası öngörülüyor.
“Israrlı takip” fiilinin TCK’da farklı bir kabahat olarak belirlenmesi olumlu bir gelişme olarak görülürken, bir fiilin ısrarlı takip sayılabilmesi için “oldukca fazla koşulun arandığı” ve bu açıdan caydırıcı olmadığı tabir ediliyor.
Teklife bakılırsa bir fiilin ısrarlı takip cürmü sayılabilmesi için “ısrarlı biçimde fiziken takip etmek, haberleşme ve bağlantı araçlarını, bilişim sistemlerini yahut üçüncü bireyleri kullanarak temas kurmaya çalışmak” fiillerinin, “mağdurda önemli bir huzursuzluk oluşmasına ya da mağdurun kendisinin yahut yakınlarından birinin güvenliğinden tasa duymasına niye olması” gerekiyor.
Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu ise ısrarlı takip hatasının teklifte nitelikli halleri ile bir arada şikâyete bağlı bir cürüm olarak düzenlendiğini ve bu haliyle öngörülen ceza bakımında da TCK’nın 96. unsurunda düzenlenen eziyet hatasının gerisinde kaldığını belirtiyor.
Ayrıyeten, teklifte bayana yönelik her türlü hatası, uzlaşma kapsamı haricinde tutmak yerine, sadece ısrarlı takip cürmünün bu kapsama eklendiği eleştiriliyor.
‘Yasaların aktif uygulanması gerekiyor’
Yasa teklifi olumlu düzenlemeler içerse de temel işin yasa uygulayıcılarında biteceğini söyleyen hukukçular, Türkiye’nin bu bahisteki karnesinin âlâ olmadığını kıymetlendiriyor.
Hukukçular, toplumsal cinsiyet eşitliğinin benimsenmediği toplumlarda “en uygun yasanın” bile makus uygulanabileceğini belirtiyor.
Platform da açıklamasında, “Kadına yönelik şiddetin önlenmesinde en kıymetli yasal destek olan 6284 sayılı Kanun’un aktif uygulanmadığı, uygulamayanların yargılanmadığı bu düzlemde bayana yönelik şiddet cürümlerinin işlenmesi kaçınılmazdır” değerlendirmesine yer veriyor.
Platform son bir yılda İstanbul Sözleşmesi’nden imza geri çekildiğini, bayanın nafaka hakkına saldırıldığını, aile arabuluculuğu gündem edildiğini, boşanma davalarının yönteminin tartışmaya açıldığını ve Uygar Kanun’un aşındırılmaya çalışıldığını belirtiyor.
Yasa teklifi ayrıyeten, farklı cinsiyet kimliklerin ve cinsel yönelimlere yer verilmemesi açısından ayrımcı bir yaklaşıma sahip olmakla eleştiriliyor.
Teklif, İstanbul Sözleşmesi’ne alternatif olabilir mi?
Pekala, bu düzenleme İstanbul Sözleşmesi’ne “alternatif” olabilir mi? Hukukçulara nazaran bu sorunun karşılığı hayli kesin bir biçimde ‘hayır’.
Bu düzenlemenin yalnızca bayana karşı şiddetin cezalandırılmasında değişiklik öngördüğü, lakin İstanbul Mukavelesi’nin tüm kamu kurumlarında ve toplumsal siyasetlerde toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasını hedeflediği belirtiliyor.
“Dünyanın hiç bir yerinde yalnızca cezayı ağırlaştırarak sorunu çözemezsin” diyen Avukat Ezgi Koç, İstanbul Mukavelesi’nin ise birinci basamaktan itibaren toplumsal cinsiyet eşitliğine dayalı bir toplum inşası için kamu otoritelerine vazifeler verdiğini belirtiyor.
Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu Genel Sekreteri Fidan Ataselim de İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmenin toplumda ve yasa uygulayıcılarda derin boşluklara yol açtığını söylüyor.
Ataselim’e nazaran, bayana yönelik şiddetle uğraş edebilmek için tahlilin odağına toplumsal cinsiyet eşitsizliğini koymak gerekiyor:
“Toplumsal cinsiyet eşitliği kavramı ve bu husustaki eğitim modülleri müfredattan, yargı mensuplarına yapılan eğitimlerden ve tüm mevzuattan çıkarıldı.
“Siyasi iktidarın attığı her adımda, toplumsal cinsiyet eşitliği zıddı ataklar yaptığını görüyoruz. Toplumsal cinsiyet eşitliği denilemediği her durumda, sorunun temel tahlilinden uzaklaşılıyor demektir.
“Sorunun sonuçlarının yarattığı ceza kısmını konuşmaktan evvel, önleyici siyasetlere yük verilmesi gerekirken bunun yapılmadığını görüyoruz.”
Ataselim ayrıyeten 6284 sayılı maddeyi uygulamayan kamu nazaranvlileri ilgili aktif yaptırımlar olmadıkça, hiç bir yasal düzenlemenin tesirli olamayacağını belirtiyor.
6284 sayılı Kanun ne öngörüyor?
Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair 6284 sayılı kanun, bayan hareketinin senelerca süren çalışmaları ve baskısı kararı 20 Mart 2012’de yürürlüğe girdi.
Eski haliyle 4320 sayılı Ailenin Korunmasına Dair Kanun yalnızca aileyi müdafaaya ve aile içi şiddeti önlemeye yönelikti. 6284’ün, ailenin değil bayanların hayatının korunmasına vurgu yapan ve bayan örgütlerince ısrar edilen taslak ismi “Kadın ve Aile Bireylerinin Şiddetten Korunması”yken kanun Meclis’e bu isimle sunulmadı.
bir daha de 237 bayan örgütünden oluşan Şiddete Son Platformu kanuna “Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesi” sözünün eklenmesini sağlayabildi.
6284 sayılı Kanun’un, şiddet mağdurunun beyanı temelinde alınacak kimi esirgeyici ve önleyici önlemleri şöyle:
Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu dün yaptığı yazılı açıklamada, kanun teklifinin bayana yönelik şiddet karşısında tahlil olmadığını vurguladı:
“Kadına yönelik şiddetle gayret etmenin tek yolu, bu sorunun niçini olan toplumsal cinsiyet eşitsizliği ile çabadır. Bu gayretin en net ve kapsamlı sözü İstanbul Sözleşmesi’ndedir.
“Sözleşmeden imza çekenlerin, gözünü 6284 sayılı Kanun’a dikenlerin bu göstermelik kanun teklifi ile bayana yönelik şiddetle gayret etmesi mümkün değildir…
“Teklif, cezaların artırılması ekseninde oluşturulmuştur. Bayana yönelik şiddetle gayrette tahlil, sırf cezalandırma değildir. Cezalandırma lakin tedbire ve dayanak siyasetleri, faal soruşturma ve kovuşturma süreçleri ile birlikte mana kazanır.”
- Türkiye’nin çekildiği İstanbul Mukavelesi nedir?
- Memleketler arası Af Örgütü: Türkiye’nin İstanbul Kontratı sonucu, milyonlarca hanımı şiddet tehlikesiyle karşı karşıya bırakacak
- Toplumsal cinsiyet ve bayan algısı araştırması: Bayanların toplumda karşılaştığı en büyük sorun şiddet
Platformdan yapılan açıklamada, “Kadına yönelik şiddetle çaba edeceği argüman edilen teklifte, ‘toplumsal cinsiyet eşitliği” tarifinin ismi dahi anılmamıştır. Bu tarifin kanun teklifinde yer almaması; bayana yönelik şiddetin temelindeki toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin, devletin sorumluluğunun, şiddet faillerinin ve saiklerinin üzerini örtmektir” denildi.
Platformun öbür birtakım tenkitleri de kanun teklifinde; farklı cinsiyet kimliklerine, cinsel yönelimlere yer verilmemesi; kuşkulu bayan vefatlarına ait rastgele bir düzenlemenin bulunmaması, güzel hal indirimi ile ilgili düzenlemenin rastgele bir yenilik içermemesi, yasa teklifinin hazırlanma sürecine bayan ve LGBTİQ+ örgütlerinin dahil edilmemesi ve bayana yönelik her türlü cürmün uzlaşma kapsamı haricinde tutulmaması.
Yasa teklifine göre kamuoyunda “iyi hal indirimi” olarak bilinen “hâkimin takdir yetkisi” için makul şartlar getiriliyor.
bir epey olayda indirim niçinlerinin belirlenmeden indirim uygulandığı belirtiliyor ve “failin duruşmada mahkemeyi etkilemeye yönelik formu tavır ve davranışlarının” takdiri indirim kapsamına alınamayacağı kaydediliyor.
Failin yargılama sürecindeki davranışları yerine, “pişmanlığını gösteren davranışlarına gore” takdiri indirim hakkının kullanılabileceği karara bağlanıyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan hukukçulara göre bu husus, “pişmanlık” tabiri sebebiyle hala muğlak ve yoruma açık.
Avukat Ezgi Koç, “Çok pişman olduğunu söylemesi kâfi olacak mı? Bu unsurda her şey yoruma dayalı. Hâkim hala fail faydasına cezayı hafifçeletmek için bu maddeyi kullanabilir” diyor.
Avukatlar bir fazlaca bayana şiddet davasında faile uygulanan yeterli hal indirimlerinin yasa eksikliğinden değil, yargıçların cinsiyetçi bakış açısından kaynaklandığını belirtiyor.
Ankara Barosu Bayan Hakları Merkezi Lideri Avukat Ceren Kalay Eken, bu değişiklikle birlikte güzel hal uygulamasının önüne geçilemeyeceğini zira sorunun aslına bakarsan uygulayıcılarda olduğunu kaydediyor.
Öte yandan Koç, yasa teklifine bakılırsa yargıçların artık yeterli hal indirimi uyguladığında bunun öne sürülen nedenini yazılı olarak sunması gerektiğini ve bu düzenlemenin faydalı olacağını belirtiyor.
Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu’na göre teklifte yer alan düzgün hal indirimi ile ilgili düzenleme rastgele bir yenilik içermiyor ve bu haliyle “toplumu manipüle etmek” amaçlanıyor.
‘Israrlı takip şikâyete bağlı bir cürüm olarak düzenleniyor’
hanımın öldürülmesiyle sonuçlanan bir epey bayana karşı şiddet olayında, bayanların öncesinde failler tarafınca ısrarlı takibe maruz kaldığı görülüyor.
Bu yasa teklifi ise “ısrarlı takip” fiili birinci kere Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) müstakil bir hata olarak düzenleniyor ve 6 aydan 2 yıla kadar mahpus cezası öngörülüyor.
“Israrlı takip” fiilinin TCK’da farklı bir kabahat olarak belirlenmesi olumlu bir gelişme olarak görülürken, bir fiilin ısrarlı takip sayılabilmesi için “oldukca fazla koşulun arandığı” ve bu açıdan caydırıcı olmadığı tabir ediliyor.
Teklife bakılırsa bir fiilin ısrarlı takip cürmü sayılabilmesi için “ısrarlı biçimde fiziken takip etmek, haberleşme ve bağlantı araçlarını, bilişim sistemlerini yahut üçüncü bireyleri kullanarak temas kurmaya çalışmak” fiillerinin, “mağdurda önemli bir huzursuzluk oluşmasına ya da mağdurun kendisinin yahut yakınlarından birinin güvenliğinden tasa duymasına niye olması” gerekiyor.
Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu ise ısrarlı takip hatasının teklifte nitelikli halleri ile bir arada şikâyete bağlı bir cürüm olarak düzenlendiğini ve bu haliyle öngörülen ceza bakımında da TCK’nın 96. unsurunda düzenlenen eziyet hatasının gerisinde kaldığını belirtiyor.
Ayrıyeten, teklifte bayana yönelik her türlü hatası, uzlaşma kapsamı haricinde tutmak yerine, sadece ısrarlı takip cürmünün bu kapsama eklendiği eleştiriliyor.
‘Yasaların aktif uygulanması gerekiyor’
Yasa teklifi olumlu düzenlemeler içerse de temel işin yasa uygulayıcılarında biteceğini söyleyen hukukçular, Türkiye’nin bu bahisteki karnesinin âlâ olmadığını kıymetlendiriyor.
Hukukçular, toplumsal cinsiyet eşitliğinin benimsenmediği toplumlarda “en uygun yasanın” bile makus uygulanabileceğini belirtiyor.
Platform da açıklamasında, “Kadına yönelik şiddetin önlenmesinde en kıymetli yasal destek olan 6284 sayılı Kanun’un aktif uygulanmadığı, uygulamayanların yargılanmadığı bu düzlemde bayana yönelik şiddet cürümlerinin işlenmesi kaçınılmazdır” değerlendirmesine yer veriyor.
Platform son bir yılda İstanbul Sözleşmesi’nden imza geri çekildiğini, bayanın nafaka hakkına saldırıldığını, aile arabuluculuğu gündem edildiğini, boşanma davalarının yönteminin tartışmaya açıldığını ve Uygar Kanun’un aşındırılmaya çalışıldığını belirtiyor.
Yasa teklifi ayrıyeten, farklı cinsiyet kimliklerin ve cinsel yönelimlere yer verilmemesi açısından ayrımcı bir yaklaşıma sahip olmakla eleştiriliyor.
Teklif, İstanbul Sözleşmesi’ne alternatif olabilir mi?
Pekala, bu düzenleme İstanbul Sözleşmesi’ne “alternatif” olabilir mi? Hukukçulara nazaran bu sorunun karşılığı hayli kesin bir biçimde ‘hayır’.
Bu düzenlemenin yalnızca bayana karşı şiddetin cezalandırılmasında değişiklik öngördüğü, lakin İstanbul Mukavelesi’nin tüm kamu kurumlarında ve toplumsal siyasetlerde toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasını hedeflediği belirtiliyor.
“Dünyanın hiç bir yerinde yalnızca cezayı ağırlaştırarak sorunu çözemezsin” diyen Avukat Ezgi Koç, İstanbul Mukavelesi’nin ise birinci basamaktan itibaren toplumsal cinsiyet eşitliğine dayalı bir toplum inşası için kamu otoritelerine vazifeler verdiğini belirtiyor.
Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu Genel Sekreteri Fidan Ataselim de İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmenin toplumda ve yasa uygulayıcılarda derin boşluklara yol açtığını söylüyor.
Ataselim’e nazaran, bayana yönelik şiddetle uğraş edebilmek için tahlilin odağına toplumsal cinsiyet eşitsizliğini koymak gerekiyor:
“Toplumsal cinsiyet eşitliği kavramı ve bu husustaki eğitim modülleri müfredattan, yargı mensuplarına yapılan eğitimlerden ve tüm mevzuattan çıkarıldı.
“Siyasi iktidarın attığı her adımda, toplumsal cinsiyet eşitliği zıddı ataklar yaptığını görüyoruz. Toplumsal cinsiyet eşitliği denilemediği her durumda, sorunun temel tahlilinden uzaklaşılıyor demektir.
“Sorunun sonuçlarının yarattığı ceza kısmını konuşmaktan evvel, önleyici siyasetlere yük verilmesi gerekirken bunun yapılmadığını görüyoruz.”
Ataselim ayrıyeten 6284 sayılı maddeyi uygulamayan kamu nazaranvlileri ilgili aktif yaptırımlar olmadıkça, hiç bir yasal düzenlemenin tesirli olamayacağını belirtiyor.
6284 sayılı Kanun ne öngörüyor?
Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair 6284 sayılı kanun, bayan hareketinin senelerca süren çalışmaları ve baskısı kararı 20 Mart 2012’de yürürlüğe girdi.
Eski haliyle 4320 sayılı Ailenin Korunmasına Dair Kanun yalnızca aileyi müdafaaya ve aile içi şiddeti önlemeye yönelikti. 6284’ün, ailenin değil bayanların hayatının korunmasına vurgu yapan ve bayan örgütlerince ısrar edilen taslak ismi “Kadın ve Aile Bireylerinin Şiddetten Korunması”yken kanun Meclis’e bu isimle sunulmadı.
bir daha de 237 bayan örgütünden oluşan Şiddete Son Platformu kanuna “Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesi” sözünün eklenmesini sağlayabildi.
6284 sayılı Kanun’un, şiddet mağdurunun beyanı temelinde alınacak kimi esirgeyici ve önleyici önlemleri şöyle:
- Şiddet bakılırsan bayan ve çocuğuna barınma takviyesi ve kreş imkânı sağlanmalı,
- Süreksiz maddi yardım yapılmalı,
- Ruhsal, mesleksel ve tüzel rehberlik ve danışmanlık sunulmalı,
- Hayatî tehlike olması durumunda bayan süreksiz muhafaza altına alınmalı ve isterse kimliği değiştirilmeli,
- Şiddet uygulayan için uzaklaştırma cezası; önlem kararlarına terslik halinde zorlama mahpusu sonucu verilmeli,
- Hami önlem sonucu için, şiddet uygulandığı konusunda kanıt yahut evrak aranmamalı, önleyici önlem sonucu geciktirilmeksizin verilmeli.