Aile ve Toplumsal Siyasetler Bakanı Derya Yanık, Türkiye’nin imzasını çektiği İstanbul Sözleşmesi’ne ait olarak, “İstanbul Mukavelesi yürürlükten kalktı, şu hakkı bayanlar kullanamıyor diyeceğimiz bir şey yok” görüşünü savundu. Yanık, “İstanbul Sözleşmesi’nden çıkmanın bayana yönelik şiddeti arttırdığına dair iddiayı ortaya koyamayız” iddiasını lisana getirdi.
Taksim’deki 20. Feminist Gece Yürüyüşü’nün engellenmesine ait olarak da “Kadınların toplantı yapmasıyla değil Taksim’le ilgili toplanmalarında bir durum var” yorumunu yaptı.
Habertürk TV’de Mehmet Akif Ersoy’un canlı yayın konuğu olan Yanık sorulara yanıtladı.
“Kadınların toplantı yapmasıyla değil Taksim’le ilgili toplanmalarında bir durum var”
Taksim’de konusu fazlaca tartışılır evvelden beri bütün hareketlerde tartışılır. Olağan kaidelerde şov ve toplantı için müsaade almaya gerek yoktur. Beşerler rastgele bir bahisle alakalı kanaatlerini topluca söz etmek istediklerinde bunu yapabilirler. Lakin belirli yerler ve yerler vardır, oralarda toplantı yapmaları yasaklanmıştır. Taksim Meydanı bunlardan bir tanesi. Bayanların toplantı yapmasıyla değil Taksim’le ilgili toplanmalarında bir durum var. Bütün toplumsal toplanmalarda bu biçimde bir problem karşımıza çıkar. Oradaki mevzu 8 Mart’ta insanların bir ortaya gelip, kanaatlerini var ise yansılarını koymaları değil Taksim’in toplanma alanı olarak kullanılmaması ilgili bir karar bu.
“Kadın sorunu bir tek gününe sığdırılacak bir sorun değil”
8 Mart bütün bayanlarımıza kutlu olsun. Bugün Ankara’da programlarımız vardı. Aslında sembolik günlerin her birisi o probleme dikkat çekmek için ihdas edilen vakit içinderdır. Aslolan bizim, 8 Mart özelinde konuşacak olursak bayan hakları, işçi bayan hakları başlığı altında bayanların eşit halde fırsatlardan, imkânlardan yararlanabilmeli ve imkânları onlara sunabilmemiz gerekiyor. 8 Mart ne yapmışız, ne yapmamız gerekiyor, öbür ne yapmamız gerekiyor bunları konuşmak için fırsat olarak değerlendireceğimiz bir gün. Bayan sorunu bir tek gününe sığdırılacak bir sorun değil. Toplumsal karşılığı olan bir şeyden bahsediyoruz. Bunun toplumsal, toplumsal, ekonomik birfazlaca tarafı olan sıkıntıdan bahsediyoruz.
“İstanbul Sözleşmesi’nden çıkmanın bayana yönelik şiddeti arttırdığına dair iddiayı ortaya koyamayız”
İstanbul Sözleşmesi’nden çıkmanın bayana yönelik şiddeti arttırdığına dair iddiayı ortaya koyamayız. Türkiye’nin bayan hakları gayreti yeni bir uğraş değil. AK Parti’nin bayan hakları, bayana yönelik şiddetle çabası İstanbul Sözleşmesi’yle başlayan süreç değil. İstanbul Kontratı bayan haklarının korunması, her türlü şiddet biçiminden korunması, toplumsal, siyasal, ekonomik hayata katılmasıyla alakalı gayretinin bir kesimi olarak ortaya çıktı. 2002’de iktidara gelen siyasi partinin 2014’de onaylayıp, yürürlüğe giren bir kontrattan bahsediyoruz. Ne Türkiye’nin ne AK Parti’nin bayana yönelik şiddette uğraşını İstanbul Sözleşmesi’yle başlatmak olmaz. İstanbul Mukavelesi’nin daha öncesini aktivist, hukukçu kimliğimle bakan olduktan daha sonra bakanlık kimliğiyle konuştum. söylemiş olduğim şey daima tıpkı; İstanbul Mukavelesi Avrupa Kurulu üyesi ve taraf devletlerin iradeyi ortaya koyan bir çerçeve metin. Oluşturulan bütün müktesebat değerli. Bu çerçeve metnin içerisinde bir epey farklı kümeler tartışma noktaları çıkardılar.
İki çok yorumun içinde sıkışan metinden bahsediyoruz. Türkiye’nin bayana yönelik şiddetle uğraş ile bayanların toplumsal hayata katılma gayreti bir epeyce uygulama metnine esasen mevzu oldu. Bizim 6284 sayılı kanunumuz var. 2012’de yürürlüğe girdi. İstanbul Sözleşmesi’ne imza koyduğumuz için atıf olarak İstanbul Mukavelesi der, 14 yıl bizim iç hukuk olarak uyguladığımız ömürüz var. 6284 sayılı kanunun uygulamadı ki karşılıklarını konuşuyoruz.
Eksik kalan bir tarafı var mı, bunlar deneyim ile pratize ettiğimiz şey. İstanbul Sözleşmesi’nden bağımsız olarak biz TCK’yı bir daha yazdığımızda bayan şiddetiyle alakalı parametreyi tepetaklak değiştirdik. 2004’e kadar töre saikiyle namus cinayeti işlemek indirim niçini iken, biz bunu tam zıddı ağırlaştırıcı sebep haline getirdik ve ansızın töre cinayetleri bitti.
“Kadına yönelik şiddet dediğimizde aklımıza yalnızca bayan cinayetleri gelmemeli”
Niçin? Parametreyi değiştirdiniz zira. Taammüden adam öldürmenin en ağır kısmına dahil edildiğinde töre cinayeti kavramı hayatımızdan çıktı. Bayana yönelik şiddet dediğimizde aklımıza yalnızca bayan cinayetleri gelmemeli. Cinayetle sonuçlanmayan, ağır şiddet olayları da ayrıyeten var. Şiddet konusu epeyce boyutlu bir sorun. Yalnızca yasa yaparak önleyebileceğiniz, ortadan kaldırabileceğiniz, eğitimle önleyebileceğiniz bir sıkıntı değil. Bunların hepsiyle bir ortada önleyici ve gözetici önlemlerin eşgüdümlü bir halde tıpkı ciddiyetle ihdas edilmesi gereken bir müddetç.
“Aktivist kimliğimi hâlâ taşıyorum.”
Bizim iç serencamımıza baktığımızda Türkiye’de bayana yönelik şiddetle gayret noktasında ortaya koyduğumuz uğraş bunu yalnızca siyaset manasında söylemiyorum. Ben sivil toplumdan gelen beşerim. Aktivist kimliğimi hala taşıyorum. Bu bir ortak gayrettir. Siyasetin, sivil toplumun sahip çıkmasıyla, yargının sahip çıkmasıyla, iş dünyasının sahip çıkmasıyla, bakanlık olarak bütün paydaşlarımızla çalışmalar yapıyoruz. Eğitim, sıhhat, kolluk güçlerinin ortak sahip çıkmasıyla yol alınmıştır. Hepimizin bildiği kelam vardır; insanın acısının kendisine ne kadar yakıcı olduğunu söz eder; ateş düştüğü yeri yakar.
Biz insan ömrüyle alakalı ancak insan onuruyla alakalı sorunlarda hiç bir vakit istatiksel bakamayız. Sayılar üzerinde ferahlatıcı tesirden bahsedemeyiz. Bir kişi de olsa bu bu biçimde. O bir kişinin ailesi, çocukları var. Biz bu manada şiddete karşı sıfır tolerans prensibiyle hareket ediyoruz. Bütün paydaş bakanlıklarımızın hepsiyle tıpkı şeyin altını çiziyoruz. Bir kıyaslama manasında bir şeyi ölçümlemeniz lazım. Türkiye’nin bayana yönelik şiddetle uğraşı sonuç veren bir uğraş.
Dünya ölçeğinde baktığımızda, dünyanın bu çabaya bizden yıllar evvel başladığını düşündüğümüz ülkelerle kıyasladığımızda hem olaylar hem cinayetler konusunda Türkiye’nin karnesi, kıyaslama manasında söylüyorum fazlaca berbat değil fakat bizim için kâfi değil. Avrupa ile kıyasladığımızda yeterli olduğumuz yahut gibisi olduğumuz ülkeler var. ABD’de yüzde 25-30 civarında aile içi şiddet ve cinayet var. Fransa’da oranlar yüksek, 4 bayandan birisi eşi ya da sevgili tarafınca öldürülüyor.
Şiddet problemi maalesef global ve beşere dair bir sıkıntı. Burada biz çalışmalarımızı yaparken hem kendi iç deneyimlerimizi hem dünyadaki güzel uygulama örneklerini, gibisi çabayı veren ülkelerdeki güzel uygulama örneklerini takip ediyoruz. Bu ortak bir tecrübeyi de gerektiriyor. Tahlili nerelerde buluyorsak bunun takibini yapıyoruz. Sıkıntıyı bölgelerarası terazi olmaktan çıkarıp bütün toplum, kültür ve eğitim, toplumsal katmanlarda, ekonomik katmanlarda karşılaşılabilen bir sıkıntı olarak görmemiz. Maalesef her yerde oluyor ve her katmanda bayanın karşılaşabileceği bir meseleden bahsediyoruz, bu biçimde bir arada uğraş etmeliyiz diye bunu ortaya koyuyoruz.
Bayana yönelik şiddetle uğraş, bayana yönelik bir hata olduğu tarifi bile Türkiye’de çabucak hemen epeyce yeni bir tarif. Bundan 30 yıl evvel tahminen epeyce az sayılardan bahsedebiliriz ancak görünürlüğü olmadığı, mağdurların ortaya çıkmadığı, kendilerine korunma sistem olduğunu düşünmediği sürece. Ülkemizin hiç bir bölgesini incitmek üzere niyetim yok fakat; bayana yönelik şiddet datalarının toplandığı istatistiklerde daima İzmir birinci çıkar. En epeyce şiddetin olduğu yer olarak çıkar. İzmir’de bayanlar şiddete maruz kaldığında daha kolay kolluğa masraflar. Hiç varsayım etmeyeceğiniz yerler İzmir’in yanında hiç şiddetin olmadığı yerlermiş görünür.
Şiddet istatistiğinin bu manada bayanların kendi haklarının daha ağır halde kolay aradıkları halinde de kıymetlendirmemiz lazım. Bayan cinayetleri, bayan olduğu için yalnızca cinsiyetinden dolayı bir cinayete maruz kalan, hayatını kaybeden bayanların sayısı 2021’de 307 olmuş. Belirli vakit içinderda değişkenlik gösteren sayılar bunlar. Özetle bir kişi bile olsa bizim için çaba edilmesi gereken bir alan.
“İstanbul Mukavelesi’nin yerini ikame etmeye gerek yok”
İstanbul Mukavelesi’nin yerini ikame etmeye gerek yok. İstanbul Mukavelesi düzenleyici kararları olan kontrat değildi; bir irade beyanı, bir çerçeve metniydi. Taraf devlete bir bayan şiddete uğradığında yasal olarak eksikliğin var ise mevzuatını değiştir, ekonomik olarak takviyeyle, korunmaları gerekiyorsa bunu yap diye bir tavsiye metniydi. Her bir taraf devlet, kendi eksiğini kendisi tespit ederek onunla ilgili düzenlemelerini kendisi aslına bakarsanız yapıyor ya da yapmıyor. Bu manada İstanbul Mukavelesi yürürlükten kalktı, şu hakkı bayanlar kullanamıyor diyeceğimiz bir şey yok. Bunun altını bilhassa çiziyorum.
Yasal düzenlemeler
TCK’da yeni yapılacak düzenlemelerle birlikte, bayana yönelik akınlarda somut pişmanlık emaresi içermeyen hiç bir davranış indirime tabi olmayacak. Grup elbise kravat indiriminden bahsediyoruz. Taammüden yaralama, öldürme, azap üzere hataların cezası arttırılacak. Bayan yahut erkek ayrımı yok idi. Artık bayana karşı işlenen hataların sonuçlarının ağırlaştırılması sebebiyle bayana yönelik işlenen hatalar tarifini zımnen yapmış olacak TCK.
Nikâhlı ya da boşanmış olan işlenen kabahatlerin alt hududu 9 aya çıkarılıyor. Israrlı takip cürüm kapsamına alınıyor, gerekli takdirde tutuklama sonucu verilecek. Israrlı takip bilhassa kıymetli. Hukukçu meslektaşlarımızın ısrarlı takibin nasıl bir cehennem azabına dönüştüğünü mağdurlar için, bunun cürüm olması bir müddetdir konuşulan problemdi. ötürüsıyla bunun hata olması hem mağdurların hayat kalitesini düşürüyordu. Eş yahut boşanan eşlere karşı işlenen hatalar katalog hata düzenlemesine dahil edilecek. Katalog cürümler TCK’da tutuklamanın kuralları bir modül daha netleştirilir, öne çıkarılır. Katalog kabahatlerde tutuklama mümkün, salıverilme zorlaştırılır. Israrlı takip eş ya da boşanan eşe değil her halükârda cürüm. Talep halinde Baro tarafınca bayanlara fiyatsız avukat temin edilmesi kelam konusu olacaktır.
Bizim bakanlık olarak yaptığımız çalışmaları iki ana başlıkta toplamak mümkün.Birisi önleyici hizmetler oburu hami hizmetlerimiz. Önleyici hizmetler kapsamında, şiddete karşı farkındalık, eğitim ve farkındalık, adalete eğişim, kamuda topyekün seferberlik. Bayanların bir şiddet tehdidi ile karşılaştığında kullanacakları müdafaa düzeneklerinin oluşturulmasından bizim Alo 183 sınırı, İçişleri Bakanlığının KADES uygulaması, 6284 kanun kapsamında önlemlerin uygulanması, direkt doğruya şiddeti önleyici çalışmalar. Öbür tarafta bayanların ekonomik olarak güçlendirilmesi, bayan istihdamının arttırılması, konut eksenli üretimlerini teşvik edecek çalışmalarına kadar pekoldukça başlık. Hami tedbirlerde bayan müdafaa merkezleri, şiddet tedbire merkezleri. Şiddet tehdidi altında olan şiddet tedbire ve izleme merkezine müracaat ettikten itibaren biz hizmeti sunuyoruz.
“Mağdurun korunması şayet mümkünse failin güzelleştirilmesi eforlarımız var”
Örnek tüzel dayanağa muhtaçlığı var, çabucak sağlıyoruz. Müdafaaya muhtaçlığı var, çabucak bayan konukevlerimize alıyoruz. Ağır tehdit altında zımnilik sonucu alıyoruz. Can güvenliğini tesis edecek mekanizmayı oluşturuyoruz. Diyelim ki şiddet tehdidi altında bayan konukevine sığınan bayana nakit takviyeler sağlıyoruz. Çocuğu var ise çocuğuyla birlikte. 12 yaşın üstündeki erkek çocuğu olan bayanların çocukları ile kendilerini birlikte kabul edeceğimiz konukevleri uygulamasını başlattık.
Yasal olarak yapılması gerekenler noktasında bugüne kadar daha epey mağdur odaklı çalışmalar yürütürken artık faillerin rehabilitasyonu, elektronik kelepçe uygulaması, artık artık sıhhat önlemlerinin uygulanması üzere bütün başlıkları farklı başka mağdurun korunması şayet mümkünse failin güzelleştirilmesi gayretlerimiz var. Alo 183 sınırından daima bize ulaşmaları mümkün vatandaşlarımız. Hizmetlerimiz çerçevesinde daha nasıl genişletebilirizin çalışmalarını yapıyor ve yürütüyoruz.
Biz olumlu iletilerin hepsine hürmet duyarız; lakin şunu görmek lazım.Bugün yapılan eğitim hakkının önünde mahzurların kaldırılması. Bugün kız çocuklarının eğitim hakkının önündeki bütün mahzurları tek tek kaldırmış ve hiç bir mani bırakmamış bir siyasi iktidar var. Bu cins kurgusal vaatler fakat siyaset etme aracı olabilir. İnsan hakları dersi konulması, içerik olarak bugün esasen müfredatımızda insan hakları dersi olarak değil de eşitlik çalışmaları var. Ulusal Eğitim aslına bakarsanız bunu yapıyor. Eğitim, fırsat eşitliği, toplumsal farkındalık dediğimiz şey.
Eğitim yalnızca muhakkak yaş kümesine ilişkin değil. Ana okullarından başlayarak. Son çalışmamızla birlikte Ulusal Eğitim Bakanlığı’na bağlı anaokullarında bütün çocuklarımızın aylık ödemelerini toplumsal yardımlar kapsamına aldık. Çocukların eğitim ömrüne ne kadar erken başlarsa okulda kalma müddetinin o kadar uzadığını biliyoruz. ötürüsıyla bu tıp tavsiye ve tespitleri yadırgamam ancak bizim yıllardır yapılan uygulamalarımızı muhalefet vaat olarak ortaya koyuyor.
Bu kaideleri dahil olurken kabul edip, işe başlayıp daha sonrasındasında hayli geniş kapsamlı birtakım taleplerde bulunmayı doğrusu hayli hakkaniyetli bulmuyorum. Biz arkadaşlarımızın fedakarlığını gözeterek iş barışı çerçevesinde bu yükü onlar için olabilecek en güzel halde hafifçeleterek bir tahlil bulmaya çalışıyoruz. Fakat bu onların bütün isteklerinin haklı olduğu manasına gelmiyor.
Paralar kasada duruyor, bir yere gittiği yok. Niçin bu biçimde manipule ediyor beşerler? 15 Temmuz üzere, şehitlerimiz üzere hassas başlıkları manipule etmeyi epey hakikat bulmuyorum. Hem benim şahsi tıpkı vakitte vakfın internet hesabından açıklıyoruz. aslına bakarsanız para muhakkak. Burası fazlaca hassas nokta. 15 Temmuz Dayanışma Kampanyasında 310 milyon lira toplanmış. İstanbul Beşiktaş terör saldırısı daha sonrası düzenlenen kampanyada 52 milyon lira toplanmış. Vakıf bu bağışla kuruldu. Mart 2022 itibariyle hak sahiplerine 104 milyon 145 bin lira ödeme gerçekleştirilmiş. Şehit yakınları ve gazilerimiz için her ay 1500 lira ayrıyeten bayramlarda ek takviye veriyoruz.
Bugün itibariyle 387 milyon lira bulunuyor. Vakfa yapılmış bağışlar. Koşullu bağış olduğu için vakıf hukuku kapsamında da bizim manevi hukukumuz kapsamında da kaideli bağış lakin bağışlandığı bahse harcanabilir. Bunların neması şehit yakınları ve gazilerin haricinde bir şeye kullanılmıyor. Toplumsal medya hesaplarında çay, kahve masrafları soruluyor. Onların hiç birisi, gelen konuklara ikramlar bu hesaptan karşılanmıyor.
Vakfın işçisi bir kısmı bakılırsavlendirmeyle bir kısmı cari masraflarından karşılanıyor. Bir bardak çayın hesabını sorsanız karşılığını fazlaca rahat verebileceğimiz bir hesap var ortada.
Taksim’deki 20. Feminist Gece Yürüyüşü’nün engellenmesine ait olarak da “Kadınların toplantı yapmasıyla değil Taksim’le ilgili toplanmalarında bir durum var” yorumunu yaptı.
Habertürk TV’de Mehmet Akif Ersoy’un canlı yayın konuğu olan Yanık sorulara yanıtladı.
“Kadınların toplantı yapmasıyla değil Taksim’le ilgili toplanmalarında bir durum var”
Taksim’de konusu fazlaca tartışılır evvelden beri bütün hareketlerde tartışılır. Olağan kaidelerde şov ve toplantı için müsaade almaya gerek yoktur. Beşerler rastgele bir bahisle alakalı kanaatlerini topluca söz etmek istediklerinde bunu yapabilirler. Lakin belirli yerler ve yerler vardır, oralarda toplantı yapmaları yasaklanmıştır. Taksim Meydanı bunlardan bir tanesi. Bayanların toplantı yapmasıyla değil Taksim’le ilgili toplanmalarında bir durum var. Bütün toplumsal toplanmalarda bu biçimde bir problem karşımıza çıkar. Oradaki mevzu 8 Mart’ta insanların bir ortaya gelip, kanaatlerini var ise yansılarını koymaları değil Taksim’in toplanma alanı olarak kullanılmaması ilgili bir karar bu.
“Kadın sorunu bir tek gününe sığdırılacak bir sorun değil”
8 Mart bütün bayanlarımıza kutlu olsun. Bugün Ankara’da programlarımız vardı. Aslında sembolik günlerin her birisi o probleme dikkat çekmek için ihdas edilen vakit içinderdır. Aslolan bizim, 8 Mart özelinde konuşacak olursak bayan hakları, işçi bayan hakları başlığı altında bayanların eşit halde fırsatlardan, imkânlardan yararlanabilmeli ve imkânları onlara sunabilmemiz gerekiyor. 8 Mart ne yapmışız, ne yapmamız gerekiyor, öbür ne yapmamız gerekiyor bunları konuşmak için fırsat olarak değerlendireceğimiz bir gün. Bayan sorunu bir tek gününe sığdırılacak bir sorun değil. Toplumsal karşılığı olan bir şeyden bahsediyoruz. Bunun toplumsal, toplumsal, ekonomik birfazlaca tarafı olan sıkıntıdan bahsediyoruz.
“İstanbul Sözleşmesi’nden çıkmanın bayana yönelik şiddeti arttırdığına dair iddiayı ortaya koyamayız”
İstanbul Sözleşmesi’nden çıkmanın bayana yönelik şiddeti arttırdığına dair iddiayı ortaya koyamayız. Türkiye’nin bayan hakları gayreti yeni bir uğraş değil. AK Parti’nin bayan hakları, bayana yönelik şiddetle çabası İstanbul Sözleşmesi’yle başlayan süreç değil. İstanbul Kontratı bayan haklarının korunması, her türlü şiddet biçiminden korunması, toplumsal, siyasal, ekonomik hayata katılmasıyla alakalı gayretinin bir kesimi olarak ortaya çıktı. 2002’de iktidara gelen siyasi partinin 2014’de onaylayıp, yürürlüğe giren bir kontrattan bahsediyoruz. Ne Türkiye’nin ne AK Parti’nin bayana yönelik şiddette uğraşını İstanbul Sözleşmesi’yle başlatmak olmaz. İstanbul Mukavelesi’nin daha öncesini aktivist, hukukçu kimliğimle bakan olduktan daha sonra bakanlık kimliğiyle konuştum. söylemiş olduğim şey daima tıpkı; İstanbul Mukavelesi Avrupa Kurulu üyesi ve taraf devletlerin iradeyi ortaya koyan bir çerçeve metin. Oluşturulan bütün müktesebat değerli. Bu çerçeve metnin içerisinde bir epey farklı kümeler tartışma noktaları çıkardılar.
İki çok yorumun içinde sıkışan metinden bahsediyoruz. Türkiye’nin bayana yönelik şiddetle uğraş ile bayanların toplumsal hayata katılma gayreti bir epeyce uygulama metnine esasen mevzu oldu. Bizim 6284 sayılı kanunumuz var. 2012’de yürürlüğe girdi. İstanbul Sözleşmesi’ne imza koyduğumuz için atıf olarak İstanbul Mukavelesi der, 14 yıl bizim iç hukuk olarak uyguladığımız ömürüz var. 6284 sayılı kanunun uygulamadı ki karşılıklarını konuşuyoruz.
Eksik kalan bir tarafı var mı, bunlar deneyim ile pratize ettiğimiz şey. İstanbul Sözleşmesi’nden bağımsız olarak biz TCK’yı bir daha yazdığımızda bayan şiddetiyle alakalı parametreyi tepetaklak değiştirdik. 2004’e kadar töre saikiyle namus cinayeti işlemek indirim niçini iken, biz bunu tam zıddı ağırlaştırıcı sebep haline getirdik ve ansızın töre cinayetleri bitti.
“Kadına yönelik şiddet dediğimizde aklımıza yalnızca bayan cinayetleri gelmemeli”
Niçin? Parametreyi değiştirdiniz zira. Taammüden adam öldürmenin en ağır kısmına dahil edildiğinde töre cinayeti kavramı hayatımızdan çıktı. Bayana yönelik şiddet dediğimizde aklımıza yalnızca bayan cinayetleri gelmemeli. Cinayetle sonuçlanmayan, ağır şiddet olayları da ayrıyeten var. Şiddet konusu epeyce boyutlu bir sorun. Yalnızca yasa yaparak önleyebileceğiniz, ortadan kaldırabileceğiniz, eğitimle önleyebileceğiniz bir sıkıntı değil. Bunların hepsiyle bir ortada önleyici ve gözetici önlemlerin eşgüdümlü bir halde tıpkı ciddiyetle ihdas edilmesi gereken bir müddetç.
“Aktivist kimliğimi hâlâ taşıyorum.”
Bizim iç serencamımıza baktığımızda Türkiye’de bayana yönelik şiddetle gayret noktasında ortaya koyduğumuz uğraş bunu yalnızca siyaset manasında söylemiyorum. Ben sivil toplumdan gelen beşerim. Aktivist kimliğimi hala taşıyorum. Bu bir ortak gayrettir. Siyasetin, sivil toplumun sahip çıkmasıyla, yargının sahip çıkmasıyla, iş dünyasının sahip çıkmasıyla, bakanlık olarak bütün paydaşlarımızla çalışmalar yapıyoruz. Eğitim, sıhhat, kolluk güçlerinin ortak sahip çıkmasıyla yol alınmıştır. Hepimizin bildiği kelam vardır; insanın acısının kendisine ne kadar yakıcı olduğunu söz eder; ateş düştüğü yeri yakar.
Biz insan ömrüyle alakalı ancak insan onuruyla alakalı sorunlarda hiç bir vakit istatiksel bakamayız. Sayılar üzerinde ferahlatıcı tesirden bahsedemeyiz. Bir kişi de olsa bu bu biçimde. O bir kişinin ailesi, çocukları var. Biz bu manada şiddete karşı sıfır tolerans prensibiyle hareket ediyoruz. Bütün paydaş bakanlıklarımızın hepsiyle tıpkı şeyin altını çiziyoruz. Bir kıyaslama manasında bir şeyi ölçümlemeniz lazım. Türkiye’nin bayana yönelik şiddetle uğraşı sonuç veren bir uğraş.
Dünya ölçeğinde baktığımızda, dünyanın bu çabaya bizden yıllar evvel başladığını düşündüğümüz ülkelerle kıyasladığımızda hem olaylar hem cinayetler konusunda Türkiye’nin karnesi, kıyaslama manasında söylüyorum fazlaca berbat değil fakat bizim için kâfi değil. Avrupa ile kıyasladığımızda yeterli olduğumuz yahut gibisi olduğumuz ülkeler var. ABD’de yüzde 25-30 civarında aile içi şiddet ve cinayet var. Fransa’da oranlar yüksek, 4 bayandan birisi eşi ya da sevgili tarafınca öldürülüyor.
Şiddet problemi maalesef global ve beşere dair bir sıkıntı. Burada biz çalışmalarımızı yaparken hem kendi iç deneyimlerimizi hem dünyadaki güzel uygulama örneklerini, gibisi çabayı veren ülkelerdeki güzel uygulama örneklerini takip ediyoruz. Bu ortak bir tecrübeyi de gerektiriyor. Tahlili nerelerde buluyorsak bunun takibini yapıyoruz. Sıkıntıyı bölgelerarası terazi olmaktan çıkarıp bütün toplum, kültür ve eğitim, toplumsal katmanlarda, ekonomik katmanlarda karşılaşılabilen bir sıkıntı olarak görmemiz. Maalesef her yerde oluyor ve her katmanda bayanın karşılaşabileceği bir meseleden bahsediyoruz, bu biçimde bir arada uğraş etmeliyiz diye bunu ortaya koyuyoruz.
Bayana yönelik şiddetle uğraş, bayana yönelik bir hata olduğu tarifi bile Türkiye’de çabucak hemen epeyce yeni bir tarif. Bundan 30 yıl evvel tahminen epeyce az sayılardan bahsedebiliriz ancak görünürlüğü olmadığı, mağdurların ortaya çıkmadığı, kendilerine korunma sistem olduğunu düşünmediği sürece. Ülkemizin hiç bir bölgesini incitmek üzere niyetim yok fakat; bayana yönelik şiddet datalarının toplandığı istatistiklerde daima İzmir birinci çıkar. En epeyce şiddetin olduğu yer olarak çıkar. İzmir’de bayanlar şiddete maruz kaldığında daha kolay kolluğa masraflar. Hiç varsayım etmeyeceğiniz yerler İzmir’in yanında hiç şiddetin olmadığı yerlermiş görünür.
Şiddet istatistiğinin bu manada bayanların kendi haklarının daha ağır halde kolay aradıkları halinde de kıymetlendirmemiz lazım. Bayan cinayetleri, bayan olduğu için yalnızca cinsiyetinden dolayı bir cinayete maruz kalan, hayatını kaybeden bayanların sayısı 2021’de 307 olmuş. Belirli vakit içinderda değişkenlik gösteren sayılar bunlar. Özetle bir kişi bile olsa bizim için çaba edilmesi gereken bir alan.
“İstanbul Mukavelesi’nin yerini ikame etmeye gerek yok”
İstanbul Mukavelesi’nin yerini ikame etmeye gerek yok. İstanbul Mukavelesi düzenleyici kararları olan kontrat değildi; bir irade beyanı, bir çerçeve metniydi. Taraf devlete bir bayan şiddete uğradığında yasal olarak eksikliğin var ise mevzuatını değiştir, ekonomik olarak takviyeyle, korunmaları gerekiyorsa bunu yap diye bir tavsiye metniydi. Her bir taraf devlet, kendi eksiğini kendisi tespit ederek onunla ilgili düzenlemelerini kendisi aslına bakarsanız yapıyor ya da yapmıyor. Bu manada İstanbul Mukavelesi yürürlükten kalktı, şu hakkı bayanlar kullanamıyor diyeceğimiz bir şey yok. Bunun altını bilhassa çiziyorum.
Yasal düzenlemeler
TCK’da yeni yapılacak düzenlemelerle birlikte, bayana yönelik akınlarda somut pişmanlık emaresi içermeyen hiç bir davranış indirime tabi olmayacak. Grup elbise kravat indiriminden bahsediyoruz. Taammüden yaralama, öldürme, azap üzere hataların cezası arttırılacak. Bayan yahut erkek ayrımı yok idi. Artık bayana karşı işlenen hataların sonuçlarının ağırlaştırılması sebebiyle bayana yönelik işlenen hatalar tarifini zımnen yapmış olacak TCK.
Nikâhlı ya da boşanmış olan işlenen kabahatlerin alt hududu 9 aya çıkarılıyor. Israrlı takip cürüm kapsamına alınıyor, gerekli takdirde tutuklama sonucu verilecek. Israrlı takip bilhassa kıymetli. Hukukçu meslektaşlarımızın ısrarlı takibin nasıl bir cehennem azabına dönüştüğünü mağdurlar için, bunun cürüm olması bir müddetdir konuşulan problemdi. ötürüsıyla bunun hata olması hem mağdurların hayat kalitesini düşürüyordu. Eş yahut boşanan eşlere karşı işlenen hatalar katalog hata düzenlemesine dahil edilecek. Katalog cürümler TCK’da tutuklamanın kuralları bir modül daha netleştirilir, öne çıkarılır. Katalog kabahatlerde tutuklama mümkün, salıverilme zorlaştırılır. Israrlı takip eş ya da boşanan eşe değil her halükârda cürüm. Talep halinde Baro tarafınca bayanlara fiyatsız avukat temin edilmesi kelam konusu olacaktır.
Bizim bakanlık olarak yaptığımız çalışmaları iki ana başlıkta toplamak mümkün.Birisi önleyici hizmetler oburu hami hizmetlerimiz. Önleyici hizmetler kapsamında, şiddete karşı farkındalık, eğitim ve farkındalık, adalete eğişim, kamuda topyekün seferberlik. Bayanların bir şiddet tehdidi ile karşılaştığında kullanacakları müdafaa düzeneklerinin oluşturulmasından bizim Alo 183 sınırı, İçişleri Bakanlığının KADES uygulaması, 6284 kanun kapsamında önlemlerin uygulanması, direkt doğruya şiddeti önleyici çalışmalar. Öbür tarafta bayanların ekonomik olarak güçlendirilmesi, bayan istihdamının arttırılması, konut eksenli üretimlerini teşvik edecek çalışmalarına kadar pekoldukça başlık. Hami tedbirlerde bayan müdafaa merkezleri, şiddet tedbire merkezleri. Şiddet tehdidi altında olan şiddet tedbire ve izleme merkezine müracaat ettikten itibaren biz hizmeti sunuyoruz.
“Mağdurun korunması şayet mümkünse failin güzelleştirilmesi eforlarımız var”
Örnek tüzel dayanağa muhtaçlığı var, çabucak sağlıyoruz. Müdafaaya muhtaçlığı var, çabucak bayan konukevlerimize alıyoruz. Ağır tehdit altında zımnilik sonucu alıyoruz. Can güvenliğini tesis edecek mekanizmayı oluşturuyoruz. Diyelim ki şiddet tehdidi altında bayan konukevine sığınan bayana nakit takviyeler sağlıyoruz. Çocuğu var ise çocuğuyla birlikte. 12 yaşın üstündeki erkek çocuğu olan bayanların çocukları ile kendilerini birlikte kabul edeceğimiz konukevleri uygulamasını başlattık.
Yasal olarak yapılması gerekenler noktasında bugüne kadar daha epey mağdur odaklı çalışmalar yürütürken artık faillerin rehabilitasyonu, elektronik kelepçe uygulaması, artık artık sıhhat önlemlerinin uygulanması üzere bütün başlıkları farklı başka mağdurun korunması şayet mümkünse failin güzelleştirilmesi gayretlerimiz var. Alo 183 sınırından daima bize ulaşmaları mümkün vatandaşlarımız. Hizmetlerimiz çerçevesinde daha nasıl genişletebilirizin çalışmalarını yapıyor ve yürütüyoruz.
Biz olumlu iletilerin hepsine hürmet duyarız; lakin şunu görmek lazım.Bugün yapılan eğitim hakkının önünde mahzurların kaldırılması. Bugün kız çocuklarının eğitim hakkının önündeki bütün mahzurları tek tek kaldırmış ve hiç bir mani bırakmamış bir siyasi iktidar var. Bu cins kurgusal vaatler fakat siyaset etme aracı olabilir. İnsan hakları dersi konulması, içerik olarak bugün esasen müfredatımızda insan hakları dersi olarak değil de eşitlik çalışmaları var. Ulusal Eğitim aslına bakarsanız bunu yapıyor. Eğitim, fırsat eşitliği, toplumsal farkındalık dediğimiz şey.
Eğitim yalnızca muhakkak yaş kümesine ilişkin değil. Ana okullarından başlayarak. Son çalışmamızla birlikte Ulusal Eğitim Bakanlığı’na bağlı anaokullarında bütün çocuklarımızın aylık ödemelerini toplumsal yardımlar kapsamına aldık. Çocukların eğitim ömrüne ne kadar erken başlarsa okulda kalma müddetinin o kadar uzadığını biliyoruz. ötürüsıyla bu tıp tavsiye ve tespitleri yadırgamam ancak bizim yıllardır yapılan uygulamalarımızı muhalefet vaat olarak ortaya koyuyor.
Bu kaideleri dahil olurken kabul edip, işe başlayıp daha sonrasındasında hayli geniş kapsamlı birtakım taleplerde bulunmayı doğrusu hayli hakkaniyetli bulmuyorum. Biz arkadaşlarımızın fedakarlığını gözeterek iş barışı çerçevesinde bu yükü onlar için olabilecek en güzel halde hafifçeleterek bir tahlil bulmaya çalışıyoruz. Fakat bu onların bütün isteklerinin haklı olduğu manasına gelmiyor.
Paralar kasada duruyor, bir yere gittiği yok. Niçin bu biçimde manipule ediyor beşerler? 15 Temmuz üzere, şehitlerimiz üzere hassas başlıkları manipule etmeyi epey hakikat bulmuyorum. Hem benim şahsi tıpkı vakitte vakfın internet hesabından açıklıyoruz. aslına bakarsanız para muhakkak. Burası fazlaca hassas nokta. 15 Temmuz Dayanışma Kampanyasında 310 milyon lira toplanmış. İstanbul Beşiktaş terör saldırısı daha sonrası düzenlenen kampanyada 52 milyon lira toplanmış. Vakıf bu bağışla kuruldu. Mart 2022 itibariyle hak sahiplerine 104 milyon 145 bin lira ödeme gerçekleştirilmiş. Şehit yakınları ve gazilerimiz için her ay 1500 lira ayrıyeten bayramlarda ek takviye veriyoruz.
Bugün itibariyle 387 milyon lira bulunuyor. Vakfa yapılmış bağışlar. Koşullu bağış olduğu için vakıf hukuku kapsamında da bizim manevi hukukumuz kapsamında da kaideli bağış lakin bağışlandığı bahse harcanabilir. Bunların neması şehit yakınları ve gazilerin haricinde bir şeye kullanılmıyor. Toplumsal medya hesaplarında çay, kahve masrafları soruluyor. Onların hiç birisi, gelen konuklara ikramlar bu hesaptan karşılanmıyor.
Vakfın işçisi bir kısmı bakılırsavlendirmeyle bir kısmı cari masraflarından karşılanıyor. Bir bardak çayın hesabını sorsanız karşılığını fazlaca rahat verebileceğimiz bir hesap var ortada.