* Ali Bilge
Aydın Engin’in vefatı ile önemli bir boşluk doğduğunu düşünüyorum. Basın dünyamızda kıymetli bir hacimdi, bununla birlikte önemli bir moral kıymetti. Türkiye’nin ortasında bulunduğu otokratik rejimden kurtulma ve demokrasiyi kazanma gayreti ile paralel kulvarlarda giden gerçek gazetecilik çabası değerli bir ismini kaybetti. Aydın Engin ile epeyce oldukça yakın bir bağlantım olmadı, yaşadığımız kentler farklıydı fakat epey eski senelera dayanan bir tanışıklığım var, özetlemek gerekirse bahsedeyim.
Çocuktum, ailemle “Devr-i Süleyman” oyununu Ankara’da, Gençlik Parkı’nda izlemiştim. Natürel o sırada Aydın Engin’in kim olduğunu, Halk Oyuncularını bilmiyorum. 70’li senelerda, bilhassa 1974 affından daha sonra Türkiye’de siyasallaşma büyük bir ivme kazandı, benim de lise ve üniversite öğrenciliğime denk gelen yıllar. 12 Mart’ın çıkışında Türkiye’de birinci kurulan sosyalist parti, Türkiye Sosyalist Emekçi Partisi’ydi. Partinin bir gençlik örgütü vardı, Genç Sosyalistler Birliği, daha sonradan hatırladığım kadarıyla Sosyalist Gençler Birliği oldu.
Bizim jenerasyon, 1974 daha sonrası siyasallaşma sürecinde birtakım sol siyasi isimlerle, gazete ve dergilerle tanıştık; Kitle, Eser, Yürüyüş üzere mecmualar, Yeni Ortam ve Siyaset gazeteleri üzere gazeteler yayınlanmaya başladı.
Aydın Ağabey’in çalıştığı Yeni Ortam gazetesini yeterli hatırlıyorum. Ankara temsilcisi Mustafa Ekmekçi’ydi. Ekmekçi ile birlikte çalışıyorlar, çabucak sonrasında 12 Eylül’ün hemilk öncesinde yurtdışı serüveni başlıyor. 12 Eylül öncesi Aydın Engin ve Oya Baydar’ın ismini gazete ve mecmualardan, yer aldıkları siyasi partiler üzerinden duyuyordum.
Aydın Ağabey’i daha fazlaca 1992’den daha sonra, Cumhuriyet gazetesi devrinde tanımış oldum, evvela yazı ve haberleriyle natürel. bu vakitte birinci bağlantılar oldu. Gazeteye, Nursun Erel ile birlikte bir dizi yapıyorduk. O dizi esnasında telefonla birinci görüşmemizi yaptığımızı hatırlıyorum, 1994 yılı olması lazım. Aydın Engin yazı işleri müdürlüğü de yaptı sanıyorum Cumhuriyet’te. Cumhuriyet’te Tırmık yazıları başladı. Aydın Engin basınla ve okurlarıyla bir daha buluştu, sürgün senelerından daha sonra.
çabucak sonrasında BirGün gazetesinin yayın ömrüne hazırlanırken bir ortaya geldik. BirGün’le ilgili fikirler evvela Ankara kaynaklı gelişti. Ankara’da yedi gazeteci örgütü bir ortaya gelmiştik. O sırada İktisat Muhabirleri Derneği lideriydim. Parlamento Muhabirleri Derneği , Çağdaş Gazeteciler ve öbür örgütler bir ortaya gelip toplantılar yapıyorduk, ismini da G7 koymuştuk. Orada bir bağımsız gazete fikri daima konuşulurdu, ancak daha sonra arkadaşlar o fikri sürdürdüler, sonuçta BirGün bedene geldi. Çıkış öncesinde İstanbul’da yapılan birkaç toplantıya katıldım, Aydın Engin deneyimiyle epeyce değerli bir mihenk taşıydı.
BirGün’ün hemilk öncesinde Açık Radyo ile de yolum kesişti. Yeni başlamıştık programlara. Bir periyot ikisini birden sürdürdüm. sonrasındasındaki T24 oluşumunda da Doğan Akın ile bir arada Ankara’ya geldiklerinde buluştuğumuzu hatırlıyorum.
Vefatının daha sonrasındasında facebook sayfamdaki kısa yazıda belirttiğim üzere, Aydın Engin’in gazeteciliği, Babıâli-Cağaloğlu yokuşundan internet gazeteciliğine kadar uzanan bir hayattır. Mecmua ve gazete yayıncılığı -benzerini ben de yaşadım- matbaada hayatınızın geçmesi demektir. Aydın Engin tüm bu devirlerde teknolojik gelişmeleri de yaşayarak gazeteciliğini sürdürmüştür.
Aydın Engin sol siyasal kimliği ile tanınan bir gazeteciydi lakin çeşitli kompartımanları da olan bir insandı. Oyun müellifliği, tiyatro oyunculuğu, tiyatro kuruculuğu ve yöneticiliği yaptıktan daha sonra gazeteciliğe geçişi, gazeteciliğin farklı alanlarında çalışması, tüm bu faaliyetleri sürdürürken sosyalist bir dünya görüşüne sahip olması, sahip olduğu dünya görüşü niçiniyle göğüs gerdiği siyasal baskılar, verdiği çabalara şahit oluyoruz.
Fikri gediğine oturtmak..
Aydın Engin’in faaliyetlerine, yeteneklerine baktığımızda kişiliğinin en değerli ögesinin “mizahi bakış” olması göze çarpıyor. Meşakkatli seyahatte mizahi bakışı elinden bırakmayan bir yazardı.. Bu özelliği ömür gücüne de yansımıştı. Bitmeyen bir güç ortasındaydı, her topa giriyordu, muhalif süreçlerde daima yer alıyordu, takviye veriyordu, koltuk çıkıyordu.
Mizahi bakış, kişiliğine ve gazeteciliğinde göze çarpan bir özellikti. Gazetecilik şekli ve müellifliği bu biçimdeydi. Bu üslubu ile Aydın Abi, gazetecilik-matbuat tarihimizde yer alan kimi isimlerin devamıdır. Aslında fıkra yazarlığının devamıdır. Gerilere uzanabiliriz, köşe müellifliği ile fıkra müellifliği bana nazaran pek birebir şey değil; fıkra müellifliği bugün aslında jenerasyonu tükenen bir gazetecilik ve müelliflik tipidir. Fıkra muharriri o denli köşesinde paragraflarca yazı yazan kişi değildir. Maalesef internet gazeteciliğiyle birlikte meslektaşlarımız, Faruk Nafiz Çamlıbel’in “Han Duvarları” şiiri üzere fazlaca uzun yazılar yazıyor. Fıkra müellifliği “fikri gediğine oturtmak” diyebileceğimiz çeşitte yazılar yazan, yazının geniş okuyucu kitlesi tarafınca okunmasını, buluşmasını sağlayan, fikrini ince işçilikle ortaya koyan yazı cinsidir.
Siyasi duruşları farklı da olsa, stil olarak baktığımızda, Ahmet Rasim, Refik Halit çabucak aklıma geliyor. Refik Halit Karay’ı fazlaca beğenirim. İşte Burhan Felek, Falih Rıfkı üzere, Yusuf Ziya Ortaç üzere, Aziz Nesin üzere, Çetin Altan, İlhan Selçuk üzere -nitekim Aydın Engin İlhan Selçuk’a ustam der- Mustafa Ekmekçi’yi de eklememiz lazım. Mustafa Ekmekçi’ye biz de yetiştik, bizim de ağabeyimizdi. Aydın Ağabey’in de fazlaca değer verdiği bir isimdi. Bu listeye Örsan Öymen’i eklemek lazım, Hakkı Devrim’i bu listeye eklemem lazım. Hakkı Bey’le birkaç defa konuşmuştum, köşe müellifliği üstüne bizi eleştirdiğini hatırlıyorum. Aydın Ağabey’in köşe müellifliği, işte bahsetmiş olduğum bu çeşidin çağdaşlaşmış halidir. Türkiye, işte bu tatta ve biçimde dünya görüşünü, gazeteciliğini, fikri dünyasını ve olayları işleyen bedelli bir gazeteciyi yitirdi. Bana nazaran, Aydın Abi, nitekim bu cinsin, bu işçiliğin son ismiydi. Aydın Engin, siyasal duruşu ve çabasıyla, gazetecilik, tiyatroculuk hikayesiyle, renkli hayat menüsüyle meslektaşımızdı, ağabeyimizdi.
Dediğim üzere, kendisi ile yakın bir mesaim olmadı, ağır beraberliğim olmadı. Radarımda bir gazeteci olması niçiniyle uzaktan da olsa müşahedelerim oldu; yüksünen bir insan değildi, yüklerin altına giren bir insandı. Vakit zaman telefonla konuşurduk. Yüz yüze tanışmamız geç olmuştur. Bir defasında anlatmıştı, Uğur Mumcu, Osman Ulagay ve Aydın Engin birebir gün Cumhuriyet’te gazeteciliğe başlamışlar, aklımda kalmış..
Bir de şunun altını çizmek istiyorum Aydın Engin sendika yayıncılığı yapmıştır. Sendikacılıkla, siyasetle uğraşıyor; sosyalist kimliğe sahip bir insan. Bu kimlikle gazetecilik yapmak Türkiye’de kolay değildir lakin sosyalist kimliği ile gazeteciliği bir arada yeterli taşıdığını düşünüyorum. Siyasi hayat ve gazetecilik alışılmış ki iç içe geçmiş bir müddetçtir fakat Aydın Engin yazılarında şunu goremezsiniz; slogancı bir halla karşılaşmazsınız. Siyasi duruşunu o denli ince işler ki yazılarında, o hali yazıya sindirir, okuyucuyla paylaşır. Siyasal gayretiyle gazetecilik bağlantısının de güzel kurgulanmış olduğunu düşünüyorum.
Bu hali Anka Ajansı’nda da görürdüm. Çok gençtik birtakım vakit içinderda giderdik ajansa. Anka’da da, CHP’liler var, TİP ’liler var ancak bu insanların gazeteciliği de var; iki hayatı birbirine yüzgöz etmeden sürdürülen hayatlardı. Türkiye basınında jenerasyonu tükenmiş bir üslubun, biçimin, üslubun son temsilcisiydi Aydın Engin. Büyük bir hacim, boşluk doğdu… Özleyeceğiz Aydın abiyi, arayacağız, boşluğu hissedeceğiz.
Hepimiz, ömrümüzün -iktisatçı söylemle- üçüncü-dördüncü çeyreğini, bu biçimde bir Türkiye’de yaşamaktan dolayı epey mutsuzuz. İçinde bulunduğumuz durum hayatımızın her alanını etkiliyor, metabolizmamızı, bağışıklık sistemimizi etkiliyor. Otokrasi ile çabanın kararınu hepimiz görmek istiyoruz, Aydın abi de isterdi. Umarım demokrasiye ve yanlışsız gazetecilik platformuna geçtiğimizde kendisi bizi hissedecektir, duyacaktır.
* 28-03-2022 tarihindeki Açık Radyo , Ali Bilge ile İktisat Politikten derlenmiştir.
Aydın Engin’in vefatı ile önemli bir boşluk doğduğunu düşünüyorum. Basın dünyamızda kıymetli bir hacimdi, bununla birlikte önemli bir moral kıymetti. Türkiye’nin ortasında bulunduğu otokratik rejimden kurtulma ve demokrasiyi kazanma gayreti ile paralel kulvarlarda giden gerçek gazetecilik çabası değerli bir ismini kaybetti. Aydın Engin ile epeyce oldukça yakın bir bağlantım olmadı, yaşadığımız kentler farklıydı fakat epey eski senelera dayanan bir tanışıklığım var, özetlemek gerekirse bahsedeyim.
Çocuktum, ailemle “Devr-i Süleyman” oyununu Ankara’da, Gençlik Parkı’nda izlemiştim. Natürel o sırada Aydın Engin’in kim olduğunu, Halk Oyuncularını bilmiyorum. 70’li senelerda, bilhassa 1974 affından daha sonra Türkiye’de siyasallaşma büyük bir ivme kazandı, benim de lise ve üniversite öğrenciliğime denk gelen yıllar. 12 Mart’ın çıkışında Türkiye’de birinci kurulan sosyalist parti, Türkiye Sosyalist Emekçi Partisi’ydi. Partinin bir gençlik örgütü vardı, Genç Sosyalistler Birliği, daha sonradan hatırladığım kadarıyla Sosyalist Gençler Birliği oldu.
Bizim jenerasyon, 1974 daha sonrası siyasallaşma sürecinde birtakım sol siyasi isimlerle, gazete ve dergilerle tanıştık; Kitle, Eser, Yürüyüş üzere mecmualar, Yeni Ortam ve Siyaset gazeteleri üzere gazeteler yayınlanmaya başladı.
Aydın Ağabey’in çalıştığı Yeni Ortam gazetesini yeterli hatırlıyorum. Ankara temsilcisi Mustafa Ekmekçi’ydi. Ekmekçi ile birlikte çalışıyorlar, çabucak sonrasında 12 Eylül’ün hemilk öncesinde yurtdışı serüveni başlıyor. 12 Eylül öncesi Aydın Engin ve Oya Baydar’ın ismini gazete ve mecmualardan, yer aldıkları siyasi partiler üzerinden duyuyordum.
Aydın Ağabey’i daha fazlaca 1992’den daha sonra, Cumhuriyet gazetesi devrinde tanımış oldum, evvela yazı ve haberleriyle natürel. bu vakitte birinci bağlantılar oldu. Gazeteye, Nursun Erel ile birlikte bir dizi yapıyorduk. O dizi esnasında telefonla birinci görüşmemizi yaptığımızı hatırlıyorum, 1994 yılı olması lazım. Aydın Engin yazı işleri müdürlüğü de yaptı sanıyorum Cumhuriyet’te. Cumhuriyet’te Tırmık yazıları başladı. Aydın Engin basınla ve okurlarıyla bir daha buluştu, sürgün senelerından daha sonra.
çabucak sonrasında BirGün gazetesinin yayın ömrüne hazırlanırken bir ortaya geldik. BirGün’le ilgili fikirler evvela Ankara kaynaklı gelişti. Ankara’da yedi gazeteci örgütü bir ortaya gelmiştik. O sırada İktisat Muhabirleri Derneği lideriydim. Parlamento Muhabirleri Derneği , Çağdaş Gazeteciler ve öbür örgütler bir ortaya gelip toplantılar yapıyorduk, ismini da G7 koymuştuk. Orada bir bağımsız gazete fikri daima konuşulurdu, ancak daha sonra arkadaşlar o fikri sürdürdüler, sonuçta BirGün bedene geldi. Çıkış öncesinde İstanbul’da yapılan birkaç toplantıya katıldım, Aydın Engin deneyimiyle epeyce değerli bir mihenk taşıydı.
BirGün’ün hemilk öncesinde Açık Radyo ile de yolum kesişti. Yeni başlamıştık programlara. Bir periyot ikisini birden sürdürdüm. sonrasındasındaki T24 oluşumunda da Doğan Akın ile bir arada Ankara’ya geldiklerinde buluştuğumuzu hatırlıyorum.
Vefatının daha sonrasındasında facebook sayfamdaki kısa yazıda belirttiğim üzere, Aydın Engin’in gazeteciliği, Babıâli-Cağaloğlu yokuşundan internet gazeteciliğine kadar uzanan bir hayattır. Mecmua ve gazete yayıncılığı -benzerini ben de yaşadım- matbaada hayatınızın geçmesi demektir. Aydın Engin tüm bu devirlerde teknolojik gelişmeleri de yaşayarak gazeteciliğini sürdürmüştür.
Aydın Engin sol siyasal kimliği ile tanınan bir gazeteciydi lakin çeşitli kompartımanları da olan bir insandı. Oyun müellifliği, tiyatro oyunculuğu, tiyatro kuruculuğu ve yöneticiliği yaptıktan daha sonra gazeteciliğe geçişi, gazeteciliğin farklı alanlarında çalışması, tüm bu faaliyetleri sürdürürken sosyalist bir dünya görüşüne sahip olması, sahip olduğu dünya görüşü niçiniyle göğüs gerdiği siyasal baskılar, verdiği çabalara şahit oluyoruz.
Fikri gediğine oturtmak..
Aydın Engin’in faaliyetlerine, yeteneklerine baktığımızda kişiliğinin en değerli ögesinin “mizahi bakış” olması göze çarpıyor. Meşakkatli seyahatte mizahi bakışı elinden bırakmayan bir yazardı.. Bu özelliği ömür gücüne de yansımıştı. Bitmeyen bir güç ortasındaydı, her topa giriyordu, muhalif süreçlerde daima yer alıyordu, takviye veriyordu, koltuk çıkıyordu.
Mizahi bakış, kişiliğine ve gazeteciliğinde göze çarpan bir özellikti. Gazetecilik şekli ve müellifliği bu biçimdeydi. Bu üslubu ile Aydın Abi, gazetecilik-matbuat tarihimizde yer alan kimi isimlerin devamıdır. Aslında fıkra yazarlığının devamıdır. Gerilere uzanabiliriz, köşe müellifliği ile fıkra müellifliği bana nazaran pek birebir şey değil; fıkra müellifliği bugün aslında jenerasyonu tükenen bir gazetecilik ve müelliflik tipidir. Fıkra muharriri o denli köşesinde paragraflarca yazı yazan kişi değildir. Maalesef internet gazeteciliğiyle birlikte meslektaşlarımız, Faruk Nafiz Çamlıbel’in “Han Duvarları” şiiri üzere fazlaca uzun yazılar yazıyor. Fıkra müellifliği “fikri gediğine oturtmak” diyebileceğimiz çeşitte yazılar yazan, yazının geniş okuyucu kitlesi tarafınca okunmasını, buluşmasını sağlayan, fikrini ince işçilikle ortaya koyan yazı cinsidir.
Siyasi duruşları farklı da olsa, stil olarak baktığımızda, Ahmet Rasim, Refik Halit çabucak aklıma geliyor. Refik Halit Karay’ı fazlaca beğenirim. İşte Burhan Felek, Falih Rıfkı üzere, Yusuf Ziya Ortaç üzere, Aziz Nesin üzere, Çetin Altan, İlhan Selçuk üzere -nitekim Aydın Engin İlhan Selçuk’a ustam der- Mustafa Ekmekçi’yi de eklememiz lazım. Mustafa Ekmekçi’ye biz de yetiştik, bizim de ağabeyimizdi. Aydın Ağabey’in de fazlaca değer verdiği bir isimdi. Bu listeye Örsan Öymen’i eklemek lazım, Hakkı Devrim’i bu listeye eklemem lazım. Hakkı Bey’le birkaç defa konuşmuştum, köşe müellifliği üstüne bizi eleştirdiğini hatırlıyorum. Aydın Ağabey’in köşe müellifliği, işte bahsetmiş olduğum bu çeşidin çağdaşlaşmış halidir. Türkiye, işte bu tatta ve biçimde dünya görüşünü, gazeteciliğini, fikri dünyasını ve olayları işleyen bedelli bir gazeteciyi yitirdi. Bana nazaran, Aydın Abi, nitekim bu cinsin, bu işçiliğin son ismiydi. Aydın Engin, siyasal duruşu ve çabasıyla, gazetecilik, tiyatroculuk hikayesiyle, renkli hayat menüsüyle meslektaşımızdı, ağabeyimizdi.
Dediğim üzere, kendisi ile yakın bir mesaim olmadı, ağır beraberliğim olmadı. Radarımda bir gazeteci olması niçiniyle uzaktan da olsa müşahedelerim oldu; yüksünen bir insan değildi, yüklerin altına giren bir insandı. Vakit zaman telefonla konuşurduk. Yüz yüze tanışmamız geç olmuştur. Bir defasında anlatmıştı, Uğur Mumcu, Osman Ulagay ve Aydın Engin birebir gün Cumhuriyet’te gazeteciliğe başlamışlar, aklımda kalmış..
Bir de şunun altını çizmek istiyorum Aydın Engin sendika yayıncılığı yapmıştır. Sendikacılıkla, siyasetle uğraşıyor; sosyalist kimliğe sahip bir insan. Bu kimlikle gazetecilik yapmak Türkiye’de kolay değildir lakin sosyalist kimliği ile gazeteciliği bir arada yeterli taşıdığını düşünüyorum. Siyasi hayat ve gazetecilik alışılmış ki iç içe geçmiş bir müddetçtir fakat Aydın Engin yazılarında şunu goremezsiniz; slogancı bir halla karşılaşmazsınız. Siyasi duruşunu o denli ince işler ki yazılarında, o hali yazıya sindirir, okuyucuyla paylaşır. Siyasal gayretiyle gazetecilik bağlantısının de güzel kurgulanmış olduğunu düşünüyorum.
Bu hali Anka Ajansı’nda da görürdüm. Çok gençtik birtakım vakit içinderda giderdik ajansa. Anka’da da, CHP’liler var, TİP ’liler var ancak bu insanların gazeteciliği de var; iki hayatı birbirine yüzgöz etmeden sürdürülen hayatlardı. Türkiye basınında jenerasyonu tükenmiş bir üslubun, biçimin, üslubun son temsilcisiydi Aydın Engin. Büyük bir hacim, boşluk doğdu… Özleyeceğiz Aydın abiyi, arayacağız, boşluğu hissedeceğiz.
Hepimiz, ömrümüzün -iktisatçı söylemle- üçüncü-dördüncü çeyreğini, bu biçimde bir Türkiye’de yaşamaktan dolayı epey mutsuzuz. İçinde bulunduğumuz durum hayatımızın her alanını etkiliyor, metabolizmamızı, bağışıklık sistemimizi etkiliyor. Otokrasi ile çabanın kararınu hepimiz görmek istiyoruz, Aydın abi de isterdi. Umarım demokrasiye ve yanlışsız gazetecilik platformuna geçtiğimizde kendisi bizi hissedecektir, duyacaktır.
* 28-03-2022 tarihindeki Açık Radyo , Ali Bilge ile İktisat Politikten derlenmiştir.