Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin (AK Bakanlar Komitesi), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarını uygulamadığı sebebi öne sürülerek Türkiye için yaptırım prosedürünü başlatmasına yol açan Seyahat davasında verilen kararlar büyük tartışma yarattı. 1638 gündür cezaevinde tutulan Anadolu Kültür İdare Konseyi Lideri ve iş insanı Osman Kavala’nın ağırlaştırılmış müebbet mahpusa mahkûm edilmesi, Ayşe Mücella Yapan, Çiğdem Mater Utku, Ali Hakan Altınay, Mine Özerden, Can Atalay, Tayfun Kahraman ve Yiğit Ali Ekmekçi’nin 18 yılla cezalandırılıp tutuklanması Türkiye’yi de yeni bir müddetcin içine soktu.
Çizim: Murat Başol
Gezi davasında bugüne kadar yaşananlar şöyleki:
1) Kavala, ne vakit ve niye tutuklandı?
Kavala, 18 Ekim 2017’de Gaziantep dönüşü uçak İstanbul’a indiği sırada gözaltına alındı ve 1 Kasım 2017’de “hükûmeti devirmek yahut bakılırsavini yapmasını engellemeye teşebbüs” (TCK 312) ve “cebir ve şiddet kullanarak anayasal nizamı devirmeye teşebbüs” (TCK 309) suçlamalarıyla tutuklandı. Kavala’nın evrakında iki farklı olay vardı. Seyahat olayları ve 15 Temmuz darbe girişimi…
2) Kavala ile bir arada bu belgede kimlerin ismi vardı?
3) Kavala’ya 2017’deki sorgusunda Henry Barkey ile görüştüğü tezi soruldu mu, telefonlarının birebir bölgeden sinyal vermesi gündeme geldi mi?
Evet. Kavala’ya, 15 Temmuz’la temaslı olarak, 15 Temmuz darbe teşebbüsü sırasında Büyükada’da bulunan ABD’li Henry Barkey ile teması soruldu. Kavala bu soruya, “Kız kardeşi Karen Barkey ile bir stant düzenlemesi konusunda bir arada çalışıyoruz. Henry Barkey ile özel bir münasebetim yoktur. 2011 yılında hatırladığıma bakılırsa bir konferansta görüştük. Hükûmeti yıkmak ya da hareket düzenleme konusunda konuşmamız kelam konusu dahi olmadı. Kendisi ile darbe teşebbüsünden daha sonra 18 Temmuz’da tesadüfen bir lokantada karşılaştık. Selamlaşmak haricinde bir konuşmamız olmadı. Emniyette bize telefonlarımızın tıpkı semtte sinyal verdiği söylendi” cevabını verdi.
4) Kavala ile 15 Temmuz içinde o periyotta nasıl bir temas kuruldu?
Kavala, yalnızca Seyahat niçiniyle tutuklanmadı. Sulh Ceza Hâkimliği, 2017’de “Kavala’yı, terör örgütlerinin tamamının desteklediği Seyahat olaylarının finansörü ve organizatörü olduğu, 15 Temmuz darbe teşebbüsü ile ilgili Büyükada Splendid Otel’de yapılan, darbenin organizatörlerinden olan Henry Barkey ile yabancı bireylerle irtibat kurarak darbe teşebbüsüne katılmak suretiyle hükûmeti yıkmaya teşebbüs ettiği” savlarıyla tutukladı. Seyahat iddianamesinin evrakıyla görülebilen dokümanlara göre Kavala ile Topuz’un, Aralık 2018’e kadar bütün tutukluluk incelemeleri birebir evrak üzerinden yapıldı ve her ikisinin tutukluluğuna bir arada karar verildi. Kavala, 15 Temmuz darbe teşebbüsü niçiniyle de bu süreçte soruşturuldu.
5) Savcılık, hangi basamakta iki belgeyi ayırdı, Seyahat belgesi nasıl oluşturuldu?
İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’nın evrakına nazaran, 14 Aralık 2018 tarihine kadar Kavala ve Topuz ortak evrakta soruşturuldu. Bu tarihte Kavala’nın belgesi Topuz’unkinden ayrıldı. Seyahat olayları ile ilgili tıpkı periyotta, 2013’te başlatılan soruşturma kapsamında 97 kişinin isminin geçtiği bir soruşturma kelam konusuydu. Kavala, esasen isminin de geçtiği bu belgeye dâhil edildi. sonrasındasında 18 Aralık’ta bu belgedeki -Kavala dâhil- 16 kişinin evrakı da ana evraktan ayrıldı. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’nın 8 Şubat 2019 tarihindeki yazısına bakılırsa, emniyetten Kavala ile ilgili Seyahat Parkı belgesini ilgilendiren konuşma kayıtları ve deliller istendi. Bu “kanıtlar” evraka konuldu. Birebir yazıda, Kavala’nın “PKK terör örgütü faaliyetlerini deşifre etmek sebebi öne sürülerek de dinlemeye alındığı” sözü yer aldı. İstenen ayrıntıların tıpkı gün gönderilmesinden yalnızca 11 gün daha sonra 657 sayfalık Seyahat iddianamesi hazırlandı. Bu durum, iddianamenin yüklü olarak eski “kanıtlardan” hazırlandığını da gösterdi.
6) Kavala ile bir arada soruşturulan Topuz’un belgesi ne oldu?
İstanbul Başsavcılığı, Topuz hakkında başka bir iddianame düzenledi ve ocak ayında dava açtı. Kavala hakkında ise bu evraktan süreç yapılmadı. Topuz, bu davada 8 yıl 9 ay mahpusa mahkûm edildi. Davanın temyiz incelemesi sürüyor.
7) Başsavcılık, Seyahat iddianamesinde Seyahat ve 15 Temmuz darbe teşebbüsünü birebir kapsamda mı kıymetlendirdi?
Ortaya çıkan evraklar Kavala üzerinden bunun yapıldığını gösterdi. Kavala’nın “hem Seyahat’in, hem 15 Temmuz’un organizatörlerinden olduğu” savından hareketle soruşturulduğu, savcılığın kesin olarak Seyahat’te devrilemeyen hükûmetin 15 Temmuz’da devrilmeye çalışıldığı tezini Kavala üzerinden kanıtlamaya çalıştığı görüldü.
8) Seyahat davasında ortaya yeni bilgi ve evraklar konulabildi mi?
Hayır. İddianamede ve soruşturma evraklarındaki bilgilere nazaran, Kavala hakkındaki soruşturma, çabucak hemen Seyahat olayları sürerken başlatıldı. Soruşturma o devir anayasal hatalara bakan, firari savcı Muammer Akkaş tarafınca başlatıldı. Akkaş, Haziran 2013’ün sonlarında hem soruşturmayı başlattı, birebir vakitte telefon dinleme talebinde bulundu. Bir yandan da olaylarla ilgili emniyetten rapor istedi. 17-25 Aralık operasyonlarında misyon alan Akkaş, evvel bu bakılırsavinden alındı. Hakkında soruşturma başlatılan Akkaş sonrasındasında yurt dışına kaçtı. Akkaş, 15 Temmuz darbe teşebbüsünden daha sonra başlatılan “FETÖ” soruşturmaları kapsamında hala aranıyor. Buna karşın soruşturma rafta bekletildi. Bu süreçte, Seyahat olayları ile ilgili açılan farklı soruşturmalar ve davalar karara bağlandı. Lakin Firari savcı Akkaş’ın açtığı soruşturma ise rafta kaldı. Seyahat belgesinin Osman Kavala’nın gözaltına alınmasıyla açıldığı sanılıyordu. Fakat ortaya çıkan yeni bilgiler, 15 Temmuz darbe teşebbüsünden daha sonra evrakın raftan indirildiğini gösteriyor. Kavala dâhil 100’ü aşkın ismi kapsayan evrak ile ilgili olarak İstanbul Başsavcılığı yeni bir inceleme başlattı. Fakat bu inceleme Muammer Akkaş’ın açtığı evrak üzerinden, o evraka giren ispatlarla yapıldı. Başsavcılık, evrakta cemaat gölgesinin bulunması niçiniyle, iddianamede, “delillerin bir daha kıymetlendirildiği, “FETÖ” izlerinin silindiği” argümanına yer verdi. Fakat iddianamenin çekirdeğini oluşturan tüm bilgiler Akkaş’ın telefon dinleme talebi üzerine alınan kayıtlar ve emniyetin o periyot hazırladığı fezleke ve tahlil raporuna dayandırıldı. Bu raporları hazırlayan, dinlemeleri yapan tüm isimler “FETÖ” suçlamasına maruz kaldı.
Çizim: Murat Başol
9) Kavala hakkında daha evvel bu savlar gündeme gelmiş miydi?
Kavala’nın “Gezi’nin finansörü” olduğu tezine dayanan bir fezlekenin varlığı ortaya çıkmıştı. Cemaat soruşturmasından tutuklu bulunan, periyodun KOM Müdürü Nazmi Ardıç imzalı fezlekede, iddianamede yer alan ayrıntıların neredeyse tamamı bulunuyor. Lakin o devirde fezleke sürece konulmamış, Kavala ile ilgili olarak da yasal süreç yapılmadığı açıklanmıştı. Fezlekede “Osman Kavala’nın üyesi olduğu Açık Toplum Vakfı’nın George Soros ilişkili Açık Toplum Enstitüsü ile temaslı olduğu, enstitünün çeşitli ülkelerdeki isyanları başlatmış olduğu, Occupy/İşgal hareketinin teorisyenliğini Tekrar Sharp’ın yaptığı sivil başkaldırı prosedürünü uyguladığı, uygulayıcısının Otpor/Canvas isimli küme olduğu, kümenin liderliğini İvan Marovic’in yaptığı, Marovic’in Sırbistan, Gürcistan ve Arap ülkelerindeki olaylarda tesirli olduğu” anlatılıyordu.
bir daha fezlekede “Marovic’in Seyahat olayları öncesi Mısır’a gittiği, Memet Ali Alabora’nın da tıpkı tarihte Mısır’da olduğu, daha sonrasında Mi Minör isimli oyunu sahneleyerek halkı galeyana getirmeye çalıştığı” yer alıyordu. “İsyanın birinci vakit içinderda 2012’de ODTÜ’de başlatılmak istendiği, lakin başarısız olunca Seyahat olaylarında bir daha sahneye konduğu” argümanı da fezlekede lisana getiriliyordu. Bu savlar teğe bir halde Seyahat iddianamesinde yer aldı.
10) Kavala, Seyahat davası sürerken, 15 Temmuz niçiniyle başlatılan soruşturmadan tahliye edildi mi?
Evet. Ekim 2019’da, kamuoyundan saklı gizli bir formda Kavala’nın bu belgeden tahliyesine karar verildi. Fakat hakkında açılan Seyahat davasında tutuklu olan Kavala, bu niçinle özgürlüğüne kavuşamadı.
11) AİHM, Kavala hakkındaki sonucunı Seyahat davası sürerken mi verdi?
Evet. AİHM, 10 Aralık 2019’da Kavala’nın tutukluluğa itirazını öncelikli olarak görüştü ve Türkiye’nin birden çok hak ihlali yaptığını tespit etti. Mahkeme, Kavala’nın özgürlüğünün haksız yere kısıtlandığını, temel maksadın onu ve sivil toplumu susturmak olduğunu belirtti. Mahkeme ortada makul kuşku olmadığına, Türkiye Cumhuriyeti’ni ortadan kaldırma suçlaması için mazeret edilen hareketlerin bir insan hakları savunucusunun olağan aksiyonları olduğuna hükmetti. AİHM yargının faal bir biçimde işlemediğini, OHAL niçiniyle artan iş yükünün kabul edilebilir bir münasebet olmadığını kararlaştırdı. Mahkeme Türkiye’nin Kavala’nın hür bırakılması için gerekli olan her şeyi yapması ve Kavala’yı derhal özgür bırakması gerektiğine hükmetti.
12) Kavala, çabucak özgür bırakıldı mı?
Avukatları, bu karar üzerine tahliye başvurusu yaptı lakin mahkeme, AİHM sonucuna karşın Kavala’nın tahliye talebini reddetti.
13) Seyahat davası nasıl sonuçlandı?
İddianamede, Kavala’nın Soros’la ilişkisi ve Seyahat olayları sırasında yaptığı toplantılar, sivil toplum kuruluşlarına verilen fonlar Seyahat’in finansörü olduğu tezine destek gösterilmişti. Kavala’nın, Seyahat üzere Türkiye geneline yayılan tüm olayları nasıl finanse ettiğine, kime para verdiğine yönelik bir delil ise yoktu. Tek “kanıt”, Kavala’nın yaptığı birtakım konuşmalarda, gaz maskesi alınması için takviye vereceğini söylemesi, poğaça, iskemle, masa alınması gerektiği istikametindeki konuşmalarıydı. İstanbul 30. Ağır Ceza Mahkemesi, 18 Şubat 2020’de, Kavala’nın da ortalarında olduğu 9 sanığın beraatine, Kavala’nın tahliyesine hükmetti. Kavala ile bir arada, Mücella Yapan, Yiğit Aksakoğlu, Yiğit Ali Ekmekçi, Çiğdem Mater, Mine Özerden, Tayfun Kahraman, Can Atalay’ın beraatine karar verdi. 7 firari sanığın evrakı ise ayrıldı. Seyahat davası, savcının itirazı üzerine istinaf mahkemesine gitti.
14) Kavala, tahliye edildi mi?
Kavala, eşyalarını topladı ve cezaevinden çıktı. Lakin çabucak hemen süreçleri yapılırken, İstanbul Başsavcılığı, 15 Temmuz darbe teşebbüsü soruşturmasını münasebet göstererek yeni gözaltı sonucu verdi. Birkaç ay evvel tahliye edildiği evraktan hakkında gözaltı sonucu verilen Kavala, emniyete gdolayıldü ve çıkartıldığı savcılık tarafınca bir daha tutuklandı. Kavala’nın, 2017’de de tutuklandığı, 11 Ekim 2019’da resen tahliye edildiği 15 Temmuz darbe teşebbüsü soruşturması kapsamında, Barkey ile bağlantıları münasebet gösterilerek tutuklandığı ortaya çıktı. 3 yıl daha sonra tıpkı evrak bir daha sürece konulmuştu.
15) Casusluk soruşturması, yeni mi açıldı?
Kavala, hakkındaki tutuklama sonucundan birkaç gün daha sonra 9 Mart 2020’de bir daha hakim karşısına çıktı. 15 Temmuz soruşturması belgesinde Barkey ile ilgisi münasebet gösterilerek, bu kere hakkında casusluk hatasından tutuklama sonucu verildi. 2017’deki soruşturma evrakından iki başka tutuklama sonucu verilmiş oldu.
16) İki tutuklama sonucu da süreçte kaldı mı?
Hayır. 20 Mart 2020’de, casusluk hatasından verilen tutuklama sonucundan 11 gün daha sonra, Kavala, 15 Temmuz belgesinden bir daha tahliye edildi. Fakat casusluk kabahatinden tutuklama verildiği için bir daha cezaevinde kaldı. İki suçlama tıpkı tezlere dayanmasına karşın birinden tahliye verildi. Bu sürecin, AİHM’nin verdiği sonucun 15 Temmuz suçlamasını da kapsaması niçiniyle yapıldığı tezleri ortaya atıldı.
17) Kavala hakkında casusluk cürmünden dava açıldı mı?
Evet. Kavala, Anayasa Mahkemesi’ne 2019’de müracaat yapmış, Yüksek Mahkeme, 22 Mayıs 2019’da 5’e karşı 10 üyenin oyuyla başvuruyu reddetmişti. Lakin AİHM sonucundan daha sonra Kavala bir daha Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Anayasa Mahkemesi’nin bu başvuruyu görüşeceği gün, 29 Eylül 2020’de, İstanbul Başsavcılığı’nın yeni iddianame hazırladığı haberi geldi. Anayasa Mahkemesi Birinci Kısmı, bunun üzerine başvuruyu görüşmeyi erteledi. Tıpkı gün, akşam saatlerinde, savcılığın, casusluk suçlamasıyla Kavala hakkında dava açtığı ortaya çıktı.
18) İddianamede yeni bir suçlama var mıydı?
Hayır. İddianamede, 2017’de olduğu üzere Kavala’nın, Barkey ile birlikte casusluk yaptığı, 15 Temmuz darbe teşebbüsü öncesinde temaslarda bulunduğu anlatılıyor. Barkey ile Kavala’nın temaslarının ve telefon görüşmelerinin olmamasına karşın telefonlarının tıpkı bölgeden sinyal vermesi, ispat sayılıyor. 15 Temmuz darbe teşebbüsü sürerken, Büyükada’da görüşmede olan Barkey’in, darbeyi organize eden isimlerden olduğu tabir ediliyor lakin ispat olmamasına karşın Kavala’nın da bu aksiyonlara iştirak ettiği belirtiliyor. Kavala- Barkey temasının kanıtlanamamasına ise Barkey’in istihbaratçı olması ve usta halde gizlenmesi münasebet gösteriliyor. Davanın birinci duruşması, 18 Aralık’ta yapıldı ve Kavala’nın tutukluluğunun devamına karar verildi. Bu duruşmadan üç gün evvel Anayasa Mahkemesi Birinci Kısmı, Kavala evrakını bir daha görüştü ve Anayasa Mahkemesi Genel Konseyi’nin başvuruyu karara bağlamasına hükmetti.
19) Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, niye Türkiye’yi uyardı?
AİHM kararlarının uygulanıp uygulanmadığını Türkiye’nin de üyesi olduğu Avrupa Kurulu’nun Bakanlar Komitesi denetliyor. Komite, AİHM sonucuna karşın Kavala’nın tahliye edilmemesi üzerine, 3 Aralık 2020’de, çabucak hemen duruşma yapılmadan ve Anayasa Mahkemesi başvuruyu toplantıdan Türkiye’yi uyardı. Komite, Kavala’nın tahliye edilmesi gerektiğini belirterek, incelemede olduğunu, Mart 2021’e kadar tahliyenin gerçekleşmesinin bekleneceğini, akabinde yaptırım sürecinin işletilebileceğini bildirdi. Fakat açıklama yapılması haricinde bugüne kadar yaptırım ile ilgili somut adım atılmadı. Komitenin yaptırım süreci yıllar sürebiliyor ve çoklukla caydırıcı yaptırımlar kısa müddette işletilmiyor.
20) Bu gelişmelerin akabinde Anayasa Mahkemesi, nasıl bir karar verdi?
Anayasa Mahkemesi Genel Heyeti’nin tüm bu gelişmelerden daha sonra 29 Aralık 2020’de Kavala’nın belgesini ele aldı. Genel Konsey, beklentilerin bilakis 7’ye karşı 8 oyla Kavala’nın haklarının ihlal edilmediğine karar verdi. CHP’li Enis Berberoğlu için hak ihlali sonucu verdikten daha sonra, lokal mahkemenin sonucunı uygulamamasını ağır bir anayasa ihlali sayan ve açıklama yapan Anayasa Mahkemesi, anayasadaki bağlayıcı karara karşın AİHM sonucuna uygun karar vermemiş oldu. Kavala, bu durumda lakin ya yargılandığı mahkemenin tahliye sonucu vermesi ya da AİHM’nin muhtemel bir yeni sonucuna mahkemelerin uymasıyla tahliye edilebilecek.
21) Kavala hakkında açılan davada neler yaşandı?
Bu davada da tıpkı geride kalan dava süreçlerinde olduğu üzere garip gelişmeler yaşandı. çabucak hemen yeni açılan davanın ikinci duruşması yapılmadan, 22 Ocak 2021’de istinaf mahkemesi, Seyahat davasında verilen beraat sonucunı bozdu.
İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 3. Ceza Dairesi’nin (istinaf) sonucunda, ortalarında Anadolu Kültür İdare Heyeti Lideri Osman Kavala, Mücella Yapan, Yiğit Aksakoğlu, Can Atalay, Tayfun Kahraman, Çiğdem Mater, Mine Özerden, Hakan Altınay ve Yiğit Ali Ekmekçi’nin beraati yerinde bulunmadı. İstinaf, Anayasa Mahkemesi’nin, Seyahat olayları ile ilgili olarak verdiği, “şiddet içermeyen hareketlerin demokratik hak olduğu” istikametindeki sonucunın bilakis, sanıkların aksiyon davetleri ve basın açıklamalarıyla suça tahrik cürmünü işleyip işlemediklerinin bir daha değerlendirilmesini istedi. İstinaf, Osman Kavala’nın özgür kalmasını engellemek hedefiyle açıldığı bedellendirilen, 15 Temmuz darbe teşebbüsü öncesinde ABD’li Henry Barkey ile birlikte casusluk faaliyeti yürüttüğüne yönelik açılan yeni davanın da Seyahat davası ile kontaklı olup olmadığının da kıymetlendirilmesi gerektiğine hükmetti. Kararda, firari cemaat savcılarının talimatıyla yapılan, sanıkların her basamakta hukuksuz olduğunu belirterek itiraz ettikleri izleme ve dinlemelerin gerekçeli kararda değerlendirilmemiş olması da bozma sebebi sayıldı. Bu karar, eski ispatlarla açılan yeni davanın gidişatını da baştan sona etkiledi.
22) İstinaf mahkemesinin sonucu ne manaya geliyordu, yeni davayı niye etkiledi?
İstinaf mahkemesi, sonucunda, Kavala hakkındaki belgenin, Seyahat, 15 Temmuz ve Çarşı kümesi davalarıyla birleştirilmesinin önünü açtı. İstinaf, 2013’teki dinleme kayıtlarının bir daha değerlendirilmesini isterken, yeni açılan Barkey davası ile Seyahat belgesi içindeki irtibatın araştırılmasının mecburî olduğunu, Çarşı kümesinin davasının da Yargıtay’ın vereceği karardan daha sonra bu belgelerle irtibatlı olup olmadığının kıymetlendirilmesi gerektiğini vurguladı. bu biçimdece torba davanın yolu açıldı.
23) Seyahat davasında beraat sonucu veren mahkeme, bu sonucu yerinde buldu mu, bulduysa fikrini ne değiştirdi?
Evet. Mahkeme istinaf mahkemesi sonucuna direnmedi. esasen mahkeme heyeti de bu süreçte değiştirilmişti. Mahkeme heyetinin tamamı kararnamelerle farklı yerlere atanmış, yerlerine yeni isimler getirilmişti.
24) Öteki evraklardaki gelişmeler, istinaf mahkemesi sonucunda açıklandıği üzere mi gerçekleşti?
Evet. hiç bir mahkeme, farklı bir karar vermedi. İstinaf mahkemesi, beraatle sonuçlanan Çarşı davasının Yargıtay tarafınca bozulması halinde Seyahat davası ile irtibatlandırılabileceğini belirtmişti. Yargıtay, Çarşı davasındaki beraat sonucunı bozdu ve lokal mahkeme, Seyahat davası ile Çarşı davasının birleştirilmesine hükmetti. İstinaf, Kavala – Barkey davasının Seyahat davası ile irtibatlandırılabileceğini belirtmişti. Lokal iki mahkeme, bu davalarla ilgili de birleştirme sonucu verdi. Firari sayılan Seyahat davasının sanıklarının belgeleri da bu ana belgeye eklendi. bu biçimdece istinaf mahkemesinin öngördüğü üzere hem Barkey, hem Çarşı, hem Seyahat, hem 15 Temmuz evraklarını içeren torba bir dava doğmuş oldu.
25) Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, bu gelişmeler üzerine rastgele bir karar aldı mı?
Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi 12 Mayıs 2021 tarihindeki haftalık toplantısında Kavala davasına ait görüşmesinde Türk yetkililerin ve mahkemelerin, AİHM sonucunı dikkate almadan sürdürülen tutukluluk durumunun sona ermesi için gerekli adımları atmamış olmasından duyulan büyük tasayı tabir etti. Komite, Kurul üyesi ülkeleri, Türk yetkilileriyle görüşmelerinde Kavala’nın sürmekte olan tutukluluğu ve bir an evvel tahliyesi konusunu gündeme getirmeye davet etti. 21 Mayıs 2021 tarihinde 30. Ağır Ceza Mahkemesi’nde yapılacak duruşmada Kavala’nın tutukluluk halinin bir daha değerlendirileceğine dikkat çekip yetkilileri Kavala’nın hür bırakılması için gereken tüm adımları atmaya davet etti.
26) Bu karardan daha sonra Kavala’nın tutukluluğu ile ilgili yeni rastgele bir karar alındı mı?
Türkiye’deki mevzuata göre, tutuklu sanıklar için ayda bir kere tutukluluk incelemesi yapılması gerekiyor. Kavala için her incelemede, “tutukluluk halininin devamına” karar veriliyor. Son birkaç incelemede, heyet üyelerinden biri, tahliye tarafında oy kullandı fakat 1’e karşı 2 oyla Kavala’nın tutukluluk hali devam etti.
27) Birleştirme kararları nasıl verildi, niye tenkitlere yol açtı?
Torba davanın Kavala’nın tutukluluğunun devam etmesi ve Seyahat hareketlerinin hükûmetin talebi doğrultusunda cezalandırılması hedefiyle oluşturulduğu tenkitleri uzun müddettir var. Lakin birleştirme sürecinde de tüzel gariplikler devam etti. Daha evvel Kavala’nın tahliyesi istikametinde oy kullanımıyla gündeme gelen 30. Ağır Ceza Mahkemesi hakimi Mahmut Başbuğ, 4 Şubat 2021’de lider sıfatıyla, Osman Kavala’nın Henri Barkey ile yargılandığı darbe davasının Seyahat Parkı davasıyla birleştirilmesine onay verdiğini yazdı. Akabinde da yurt haricinde bulunan bireylerin belgesi ayrıldığı belgeyle bir daha birleşti ve belge başladığı haline döndü. 35 kişinin Aralık 2015’te beraat ettiği Çarşı davasının sonucu ise 28 Nisan 2021’de bozuldu. sonucu bozan Yargıtay, belgenin Seyahat Parkı davasıyla birleşmesine hükmetti. Hakim Başbuğ, kelam konusu kararla ilgili 15 Haziran 2021’de Çarşı davasının görüleceği İstanbul 13’üncü Ağır Ceza Mahkemesi’ne yazarak belgelerin birleştirilmesini önerdi. Akabinde 28 Temmuz’da bu mahkemeye süreksiz olarak atanan Başbuğ, kendi talebini yerinde bularak birleştirmeye onay verdi. bu biçimdece hem talepte bulunan, tıpkı vakitte sonucu veren hakimin kararı ile evraklar birleşti.
Birleştirme kararları verilmedilk evvel Seyahat davasının duruşmasının 6 Ağustos’ta yapılması kararlaştırılmıştı. Lakin duruşma, Kavala’nın avukatlarına son dakikada haber verilerek 2 Ağustos’ta yapıldı. Bu duruşmada, birleştirme ve tutukluluğa devam kararları verildi.
Garip halde, tek üyenin tutukluluğun devamına şerh koyması bu kararda da devam etti. Lakin bu kere Başbuğ değil, Kürşad Bektaş, heyetin sonucuna muhalif kaldı. Bu durum, “Avrupa Kurulu’na bağımsız yargılama imajı verilmesi için tek üye kararlara şerh koyuyor” savlarına yol açtı.
28) Torba davanın birinci duruşması ne vakit yapıldı?
Casusluk (Kavala – Barkey), Çarşı ve Seyahat davalarının birleştirilmesi ile oluşturulan torba davanın görülmesine 8 Ekim’de İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nde başlandı. Kavala, bu davada, casusluk ve Seyahat’in finansörlüğü tezleriyle iki kere ağırlaştırılmış müebbet mahpus istemiyle yargılanıyor. Davada Kavala dahil 52 sanık yargılanıyor. Öbür sanıkların kimileri için ağırlaştırılmış müebbet mahpustan, örgüte yardıma kadar uzanan çeşitli cezalar talep ediliyor.
29) Barkey duruşmaya getirildi mi?
15 Temmuz darbe teşebbüsünü planlamak üzere ağır bir teze karşın, Barkey hakkında bugüne kadar kırmızı bülten sonucu çıkartılmadı, yakalanması için özel bir gayret gösterilmedi. Fakat buna karşılık her fırsatta fazlaca tehlikeli bir casus olduğuna yönelik yorumlar yapıldı. ABD’de bulunan Barkey, bugüne kadar hiç sorgulanmadı. Duruşmaya getirilmesine yönelik bir uğraş içine de girilmedi.
30) Kavala’ya yönelik suçlamalarda birinci tutuklandığı günden farklı bir ispat var mıydı?
Hayır. Bu davada da birinci tutuklama sonucuna münasebet gösterilen, “15 Temmuz ve casusluk” ile “Gezi olaylarının finansörlüğü” suçlamaları devam etti. Kavala, geçen müddette Seyahat davasından beraat etti ve AİHM, tutuklanması için hak ihlali sonucu verdi. Her iki suçlamadan tahliyesine de karar verildi. Lakin her seferinde evraklar, sevk hususları değiştirilerek ya da bozma kararları verilerek bir daha oluşturuldu ve bugüne gelindi. Kavala, bu süreçlerin hiç bir etabında savcı tarafınca sorgulanmadı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, birkaç defa Kavala’nın hatalı olduğuna dair demeçler verdi, bunlardan birinde de Seyahat davasında verilen beraat sonucunı eleştirerek, bunu Kavala’nın tahliyesini sağlamaya yönelik bir operasyon olarak niteledi. Bu yorumlardan bir süre daha sonra da Seyahat davası için bozma sonucu verilerek, torba davanın yolu açıldı.
31) Kavala, duruşmada neler söylemiş oldu?
Dört yıldır hiç bir savcı tarafınca sorgulanmadığını, buna karşın hakkında durmadan dava açıldığını anımsatan Kavala, birbiriyle ilgisiz evrakların yalnızca kendisini cezaevinde tutabilmek ve Seyahat ile 15 Temmuz içinde bağ varmış üzere gösterilebilmesi için birleştirildiğini belirtti. Kavala, yaşananları, “siyasal nitelikli yargısal girişim” olarak nitelendirdi. Hakkındaki casusluk savlarını “haysiyet suikasti” olarak tanımlayan ve kendisine yargısız infaz yapıldığını söyleyen Kavala, evraklar içindeki ilgisizliği çarpıcı bir örnekle anlattı. Kavala, avukatının Çarşı kümesinden bir bireye kendisini sorduğunu, “hangi ekipte oynuyor” cevabını aldığını vurguladı.
32) Mahkeme, Kavala’nın tahliye talebi için nasıl bir karar verdi?
Mahkeme, teğe karşı iki üyenin oyuyla tahliye talebini reddetti
33) Bir üyenin karşı oy kullanımı heyette görüş ayrılıkları olduğu formunda değerlendirildi mi?
Hayır. Kavala için uzun bir müddetdir, farklı mahkeme heyetleri, bu türlü 1’e karşı 2 oyla tutukluluğa devam sonucu veriyor. Üyeler ve heyetler değişse de bu tablo değişmiyor. Birleştirilmiş Seyahat davasında tahliye talebini mahkeme bu türlü reddetti. Karşı oy kullanan üye ise daha evvel karşı oy kullanan üyeler üzere, öne sürülen nedeninde, “Sanığın savunmasının alınmış olması, kanıtların toplanmış olması, evrak kapsamı, kanıt durumu, evrakın geldiği etap, bu etaptan daha sonra sanığın kanıt karartma ihtimalinin olmaması, sanığın tutuklulukta geçirdiği, tutukluluğun bir önlem oluşu, tutuklulukta istenilen gayeye isimli denetim önlemlerinden bir yahut birkaçının uygulanması ile de ulaşılabileceği kıymetlendirilerek, sanığın durumuna göre ölçülü olmayan tutukluluğun devamı tarafındaki çoğunluk görüşüne katılmayarak, ölçülü bir yahut birkaç isimli denetim önlemi ile tahliyesi görüşü ve kanaatindeyim” tabirlerini kullandı.
Kavala hakkında daima bu türlü karar çıkması, yargılamanın siyasi olduğu tarafındaki tezlere karşı yargıçların özgür iradeleri ile karar verdiği manzarasının yansıtılması emelini taşıdığı tenkitlerine niye oluyordu.
34) Tahliye talebinin reddi sonucu niye krize yol açtı?
sonucun akabinde Kavala’nın özgür bırakılması için ABD, Almanya, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda’nın Ankara büyükelçileri ortak bir açıklama yaptı. Hazırlanan bildiride, “Türkiye’nin memleketler arası yükümlülükleriyle ve ulusal kanunlarıyla uyumlu biçimde, bu davanın adil ve süratli halde sonuçlandırılması gerektiği kanısındayız. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin bu konudaki kararları doğrultusunda Osman Kavala’nın derhal hür bırakılmasının sağlanması için Türkiye’ye davette bulunuyoruz” denildi.
Ayrıca Kavala’nın dava sürecinin farklı evrakların birleştirilmesi ve beraat sonucundan daha sonra yeni davalar yaratılması yoluyla daima geciktirildiğine işaret edilerek bu durumun “Türk yargı sisteminde demokrasiye saygıyı, hukuk devleti ve şeffaflık unsurlarını gölgelediği” açıklandı.
35) Erdoğan, bildiri için ne dedi?
Erdoğan, Kavala için, “Bakın artık AİHM bir karar almış. Bu Kavala denilen Soros artığıyla ilgili olarak Türkiye’yi adeta burada mahkum etmek istiyorlar” sözlerini kullanırken, büyükelçiler için de, “10 tane büyükelçi bu açıklamayı niçin yapar? Bu Soros artığını savunanlar, bunu nasıl bıraktırırız çabası arasındaler. Türkiye’ye ders vermek sizin haddinize mi?” dedi.
Erdoğan, bir daha sonraki açıklamasında ise “Yatıyorlar kalkıyorlar Kavala da Kavala… Kavala dediğin Soros’un Türkiye şubesi… 10 tane büyükelçi onun için Dışişleri Bakanlığı’na geliyor. Bu ne terbiyesizliktir ya… Siz burayı ne zannediyorsunuz ya? Burası Türkiye… Türkiye… Burası o denli zannettiğiniz üzere bir kabile devleti değil. Burada talimat verme üzere bir yola giremezsiniz… Gerekli talimatı ben Dışişleri Bakanıma verdim. Bu 10 tane büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmelerini çabucak halledeceksiniz dedim. Bunlar Türkiye’yi tanıyacak, anlayacak, bilecekler. Türkiye’yi bilmedikleri, anlamadıkları gün burayı terk edecekler” sözlerini kullandı.
36) Büyükelçiler, “istenmeyen adam” ilan edildi mi?
Dışişleri Bakanlığı, 10 büyükelçiyi bakanlığa çağırdı. ondan sonrasında yaptığı açıklamada, “Bu ülkelerin Büyükelçileri/Maslahatgüzarlarına, toplumsal medya üzerinden yapılan ve bağımsız yargı tarafınca yürütülen hukuksal bir müddetçle ilgili bu hadsiz açıklamanın kabul edilemez olduğu, hukuksal süreçlerin siyasallaştırılmasına ve Türk yargısına baskı yapmaya yeltenen bu açıklamanın reddedildiği, kelam konusu açıklamanın Büyükelçilerin savunduğunu tez ettikleri hukukun üstünlüğü, demokrasi ve yargı bağımsızlığına da muhalif olduğu iletilmiştir” sözleri kullanıldı.
Bakanlık, Erdoğan’ın talimatı konusunda ise bir süre sessiz kaldı. 10 büyükelçiden, çabucak sonrasında bir açıklama daha geldi.
37) Kriz nasıl çözüldü?
Büyükelçiler, birinci açıklamadan bir hafta daha sonra, toplumsal medya hesaplarından ortak bir açıklamayı paylaştı. Açıklamada, “”18 Ekim tarihindeki açıklamaya ait birtakım soruların yöneltilmesi vesilesiyle, Diplomatik Münasebetler Hakkındaki Viyana Sözleşmesi’nin 41. Unsuruna riayet etmeyi teyit eder” sözleri kullanıldı. Viyana Sözleşmesi’nin kelam konusu unsuru, büyükelçilerin bulundukları ülkelerin kanunlarına uymaya riayet etmek zorunda olduklarını ve iç işlerine karışamayacaklarını düzenliyor. İktidar tarafınca, “geri adım” olarak yorumlanan bu açıklama daha sonrası tansiyon düştü. Fakat büyükelçilerin geri adım atmadığı, yalnızca var olan bir kuralı anımsatarak ortamı yatıştırdıkları yorumları da yapıldı. Hollanda Başbakanı Mark Rutte, Roma’daki G20 Önderler Doruğu’nda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile yaptığı görüşme daha sonrası, ülkesinden gelen gazetecilere, “Hollanda’nın, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarına dikkat çekme hakkını her vakit gizli tuttuğunu Erdoğan’a anlattım. Bunun içişlerine müdahale değil, kozmik pahaların teyidi olduğunu düşünüyoruz. Ayrıyeten bunu gelecekte de yapmaya devam edeceğimizi söylemiş oldum. Bu da, ikili ilgilerin bir parçası” açıklamasını yaptı.
38) Kavala, bu gelişmelere nasıl reaksiyon gösterdi?
Kavala, avukatları aracılığıyla yaptığı açıklamada, bundan daha sonra duruşmalara katılmayacağını bildirdi. Kavala, şunları kaydetti:
“ Sayın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Afrika ziyareti dönüşü benimle ilgili kullanmış olduğu ‘Soros artığı’ üzere tabirler son derece esef vericidir ve Cumhurbaşkanlığı makamının ciddiyetine uygun düşmemiştir. Ülkemizdeki sivil toplum kuruluşlarının şeffaf halde desteklenmesi gayesiyle kanunlara uygun halde kurulmuş ve faaliyet göstermiş olan Açık Toplum Vakfı’nın idare heyetinde, başka idare heyeti üyeleri üzere misyon yaptım. hiç bir periyotta başkanlığını üstlenmedim, Açık Toplum Vakfı’nı ya da George Soros’u temsil eder nitelikte bir yetkim, statüm olmadı. Bildiğim kadarıyla, Sayın Erdoğan George Soros ile bu vakfın kuruluşundan evvelki bir tarihte tanışmış ve Soros’un en son Kasım 2015’te Türkiye’ye yaptığı ziyaret daha sonrasına kadar, Adalet ve Kalkınma Partisi’ne mensup siyasetçiler ve Cumhurbaşkanı’nın danışmanları ile Soros’un diyaloğu devam etmiş. Ben bu görüşmelere dâhil olmadım, içerikleri hakkında da bilgi sahibi değilim. Cumhurbaşkanı’nın karar giymemiş ve yargılaması devam etmekte olan bir bireye yönelik aşağılayıcı ve lekeleyici tabirleri, insan haysiyetine atak niteliğindedir. Bunlar hatalı olduğum algısı yaratan ve yargıyı direkt etkileyen bildirilerdir. Bu kurallar altında adil bir yargılama yapılmasına imkân kalmadığından, bundan daha sonra duruşmalara katılmamın ve savunma yapmamın anlamsız olacağına inanıyorum.”
39) Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, daha sonraki duruşmaların akabinde nasıl bir tavır izledi?
AİHM kararlarının üye ülkelerce uygulanmasını denetlemekle yükümlü olan Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, 16 Eylül’de yaptığı açıklamada, 30 Kasım-2 Aralık 2021 tarihleri içinde gerçekleşecek görüşmedilk evvel AİHM sonucunın uygulanarak Osman Kavala’nın derhal hür bırakılması talebini bir dahaledi. Komite, bunun gerçekleşmemesi halinde ihlal prosedürünün başlatılacağı ikazında bulunuldu.
40) İhlal prosedürü başlatıldı mı?
Evet. 2 Aralık 2021’deki görüşmede oy oldukçaluğuyla ihlal prosedürünün başlatılmasına karar verildi. Kavala, buna karşın bir daha tahliye edilmedi. 2 Şubat 2022’de ise süreç resmen başladı ve Türkiye’nin AİHM sonucunı uygulayıp uygulamadığının tespiti için belge AİHM’ye gönderildi.
41) AİHM, bu tespiti yaparsa süreç nasıl işleyecek?
AK Bakanlar Komitesi’nin AİHM’nin, sonucun uygulanmadığına yönelik tespiti ile bir arada üye ülkenin Avrupa Konseyi’ndeki kimi haklarını kısıtlamaktan, üyeliğini askıya almaya kadar uzanan bir dizi yaptırıma karar verme hakkı bulunuyor. Bakanlar Komitesi, bugüne kadar bu yola yalnızca Azerbaycan ile ilgili olarak başvurdu. Tutuklanan ve AİHM sonucuna karşın tahliye edilmeyen İlgar Mammadov, komitenin AİHM’ye müracaat yapmasının akabinde tahliye edildi. Bunun üzerine belge kapatıldı. Türkiye, süreç devam ederken Kavala’nın evvel tahliyesine daha sonra bu suçlamalardan beraatine karar vermezse, yaptırım uygulanan birinci ülke olacak.
42) Bu durum, dava sürecini etkiledi mi, son duruşmada neler yaşandı?
İstanbul 27. Ağır Ceza Mahkemesi’nde 21 Şubat’ta yapılan son duruşma, davanın bir an evvel bitirilmesinin arzulandığı tezlerini güçlendiren gelişmelere sahne oldu. Mahkeme, Çarşı davasını, ana belge davası ile ilgisi olmadığı nedeni öne sürülerek ayırdı. bu biçimdece Kavala’nın tutukluluğunun uzamasına ve sürmesine yol açan dava birleştirme süreci, davaların bir daha ayrılmasıyla son buldu. Kavala’nın avukatları ise mahkemenin davayı bir an evvel bitirmekle nazaranvlendirildiğini belirterek, heyetin davadan çekilmesini istedi. Lakin bu talep reddedildi. Kavala’nın tahliye talebi de bir daha teğe karşı iki oyla geri çevrildi. Mahkeme, temel hakkındaki görüşünü hazırlaması için belgeyi savcılığa verdi
43) Savcı, temel hakkındaki görüşünde suçlamalarını sürdürdü mü?
Savcı Edip Şahiner, temel hakkındaki görüşünde, 2013’ten bu yana tekraren davalara husus edilen tezleri bir daha yenidenladı.
Ancak bu kere Kavala ile birlikte 15 Temmuz darbe teşebbüsüne yer hazırladığı argüman edilen Henry Barkey’in de Seyahat hareketleri sürerken hükûmeti yıkmayı amaçladığını öne sürdü ve ispat olarak 2013’te de Türkiye’de temaslarda bulunmasını gösterdi. Savcılık, Barkey dahil yurt haricindeki sanıkların belgelerinin ayrılmasını, Kavala ile sanıklardan Mücella Yapıcı’nın ağırlaştırılmış müebbet mahpusla, öbür 7 sanığın ise 20 yıl mahpusla cezalandırılmasını talep etti. Savcılık, Kavala’nın tutukluluğunun da devamını istedi.
Savcılık, casusluk kabahatinden da ayrıyeten yargılanan Kavala’nın, 15 Temmuz darbesine taban hazırlamak ve Seyahat hareketlerini organize etmek hatalarının, “hükûmeti devirmeye kalkışmak” unsuru üzerinden tek cürümde birleştirerek, tek ağırlaştırılmış müebbet mahpus talebinde bulundu.
Savcılık, temel hakkındaki görüşünde, daha evvel olduğu üzere Seyahat aksiyonlarının Açık Toplum Vakfı ve kurucusu George Soros tarafınca örgütlendiği, Otpor ve Canvas üzere yurt haricindeki oluşumların Türkiye’de harekete geçtiği, bu temasların bir kısmının oyuncu Mehmet Ali Alabora tarafınca kurulduğu, Kavala’nın ise hem Seyahat birebir vakitte 15 Temmuz sürecinde hükûmeti devirmeyi amaçladığı tezlerini yineladı.
44) Bu suçlamaların evvelkilerden farkı var mı?
Hayır. Ne Kavala ne de Seyahat davası açısından ortada yeni bir tez yok. Lakin daha evvel olduğu üzere bir daha hata vasfı değiştirilerek dava tamamlanmaya çalışılacak. Yaşanan çok gelişmeden daha sonra bir daha Seyahat davasında daha evvel beraat eden lakin istinaf mahkemesince haklarındaki karar bozulan 9 sanık hakkında karar verilecek.
45) Karar duruşmasında neler yaşandı?
İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nde dün yapılan duruşmada, sanıklar ve avukatlar savunmalarını yaptı. Akabinde mahkeme sanıklara son kelamlarını sordu. Verilen kısa ortanın akabinde karar belirtildi.
Mahkeme, Kavala’yı ağırlaştırılmış müebbet, Ayşe Mücella Yapan, Çiğdem Mater Utku, Ali Hakan Altınay, Mine Özerden, Can Atalay, Tayfun Kahraman ve Yiğit Ali Ekmekçi’yi 18 yıl mahpusla cezalandırdı. Kavala’nın tutukluluk halinin devamına öbür sanıkların tutuklanmasına karar verdi.
46) Sanıkların tutuklanmaları niye bu kadar reaksiyon topladı?
Olağan kurallarda bu biçimde bir cezanın akabinde tutuklama ölçülü sayılabilirdi. Fakat kelam konusu sanıklar, haklarındaki ağır suçlamalara karşın bütün duruşmalara gelmiş olmalarına, bir kısmının yurtharicinden dönerek duruşmalara katılmalarına karşın tutuklama sonucu “kaçma şüphesi” ile verildi. halbuki mahkeme, bugüne kadar sanıklara yurtdışına çıkış yasağı ya da farklı bir isimli denetim sonucu bile uygulamamıştı. Kısa müddet evvel yapılan yargılamada beraat eden, Seyahat hareketlerinden daha sonrasında açılan davalarda da beraatlerine karar verilen sanıkların tutuklanmaları, bu sonucun savunmaların bile dikkate alınmadan süratle verilmesi büyük reaksiyon çekti.
47) Kavala hangi hatadan mahkum edildi, öbür sanıklar hangi cürümden ceza aldı, niye indirim uygulanmadı?
Mahkeme, Osman Kavala’yı TCK 312/1. hususu uyarınca “Türkiye Cumhuriyeti Hükümetini ortadan kaldırmaya yahut nazaranvini yapmaya teşebbüs” kabahatinden ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezasına mahkum etti. Öbür sanıklara da “Türkiye Cumhuriyeti Hükümetini ortadan kaldırmaya yahut nazaranvini yapmaya teşebbüse yardım” kabahatinden ceza verdi. Mahkeme, uygun hal ya da takdir indirimi uygulanmasını gerektirir bir durumun da olmadığına hükmetti. bu biçimdece, Kavala, tekraren değişen suçlamaların akabinde Türkiye’nin AİHM’de mahkum bulunmasına yol açan birinci suçlamadan ceza almış oldu.
48) Kavala hakkındaki casusluk suçlaması ile ilgili bir karar verildi mi?
Evet. Kavala’nın bu dava bitene kadar cezaevinde tutulmasına münasebet gösterilen casusluk suçlamasından beraat sonucu verildi.
49) Süreç bundan daha sonra nasıl işleyecek?
Cezaevine konulan isimlerin tutuklama sonucuna itiraz hakları bulunuyor. Karara yönelik itirazı da evvel istinaf mahkemesi karara bağlayacak. İstinaf mahkemesi sonucu bozmazsa evrak temyizle Yargıtay’ın önüne gelecek.
50) Karar, Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin başlatmış olduğu yaptırım sürecini nasıl etkileyecek?
AİHM, Kavala’ya yönelik hak ihlallerinin bütün neticeleriyla bir arada ortadan kaldırılmasını istemişti. Lakin Türkiye, bütün neticeleriyla birlikte ortadan kaldırmak bir yana cezaevinden tahliye edilmesine bile yanaşmadı. Bu uygulamasını da AİHM’nin karara bağladığı evrak ile Kavala’nın o an yargılandığı evrakın farklı olduğu teziyle savundu. Fakat karar, bu evraklar içinde hiç bir fark bulunmadığını, yalnızca vakit zaman suçlamaların değiştiğini gösteriyor. Mevzu şu anda AİHM’nin önünde. AİHM, sonucunın uygulanıp uygulanmadığını tespit ederek, sonucunı Bakanlar Komitesi’ne gönderecek. Komite de son sonucu da göz önüne alarak Türkiye için yaptırım sürecini işletecek.
TIKLAYIN | Gezi davasında karar: Kavala’ya ağırlaştırılmış müebbet; 7 kişiye 18 yıl mahpus ve tutuklama!
Çizim: Murat Başol
Gezi davasında bugüne kadar yaşananlar şöyleki:
1) Kavala, ne vakit ve niye tutuklandı?
Kavala, 18 Ekim 2017’de Gaziantep dönüşü uçak İstanbul’a indiği sırada gözaltına alındı ve 1 Kasım 2017’de “hükûmeti devirmek yahut bakılırsavini yapmasını engellemeye teşebbüs” (TCK 312) ve “cebir ve şiddet kullanarak anayasal nizamı devirmeye teşebbüs” (TCK 309) suçlamalarıyla tutuklandı. Kavala’nın evrakında iki farklı olay vardı. Seyahat olayları ve 15 Temmuz darbe girişimi…
2) Kavala ile bir arada bu belgede kimlerin ismi vardı?
3) Kavala’ya 2017’deki sorgusunda Henry Barkey ile görüştüğü tezi soruldu mu, telefonlarının birebir bölgeden sinyal vermesi gündeme geldi mi?
Evet. Kavala’ya, 15 Temmuz’la temaslı olarak, 15 Temmuz darbe teşebbüsü sırasında Büyükada’da bulunan ABD’li Henry Barkey ile teması soruldu. Kavala bu soruya, “Kız kardeşi Karen Barkey ile bir stant düzenlemesi konusunda bir arada çalışıyoruz. Henry Barkey ile özel bir münasebetim yoktur. 2011 yılında hatırladığıma bakılırsa bir konferansta görüştük. Hükûmeti yıkmak ya da hareket düzenleme konusunda konuşmamız kelam konusu dahi olmadı. Kendisi ile darbe teşebbüsünden daha sonra 18 Temmuz’da tesadüfen bir lokantada karşılaştık. Selamlaşmak haricinde bir konuşmamız olmadı. Emniyette bize telefonlarımızın tıpkı semtte sinyal verdiği söylendi” cevabını verdi.
4) Kavala ile 15 Temmuz içinde o periyotta nasıl bir temas kuruldu?
Kavala, yalnızca Seyahat niçiniyle tutuklanmadı. Sulh Ceza Hâkimliği, 2017’de “Kavala’yı, terör örgütlerinin tamamının desteklediği Seyahat olaylarının finansörü ve organizatörü olduğu, 15 Temmuz darbe teşebbüsü ile ilgili Büyükada Splendid Otel’de yapılan, darbenin organizatörlerinden olan Henry Barkey ile yabancı bireylerle irtibat kurarak darbe teşebbüsüne katılmak suretiyle hükûmeti yıkmaya teşebbüs ettiği” savlarıyla tutukladı. Seyahat iddianamesinin evrakıyla görülebilen dokümanlara göre Kavala ile Topuz’un, Aralık 2018’e kadar bütün tutukluluk incelemeleri birebir evrak üzerinden yapıldı ve her ikisinin tutukluluğuna bir arada karar verildi. Kavala, 15 Temmuz darbe teşebbüsü niçiniyle de bu süreçte soruşturuldu.
5) Savcılık, hangi basamakta iki belgeyi ayırdı, Seyahat belgesi nasıl oluşturuldu?
İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’nın evrakına nazaran, 14 Aralık 2018 tarihine kadar Kavala ve Topuz ortak evrakta soruşturuldu. Bu tarihte Kavala’nın belgesi Topuz’unkinden ayrıldı. Seyahat olayları ile ilgili tıpkı periyotta, 2013’te başlatılan soruşturma kapsamında 97 kişinin isminin geçtiği bir soruşturma kelam konusuydu. Kavala, esasen isminin de geçtiği bu belgeye dâhil edildi. sonrasındasında 18 Aralık’ta bu belgedeki -Kavala dâhil- 16 kişinin evrakı da ana evraktan ayrıldı. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’nın 8 Şubat 2019 tarihindeki yazısına bakılırsa, emniyetten Kavala ile ilgili Seyahat Parkı belgesini ilgilendiren konuşma kayıtları ve deliller istendi. Bu “kanıtlar” evraka konuldu. Birebir yazıda, Kavala’nın “PKK terör örgütü faaliyetlerini deşifre etmek sebebi öne sürülerek de dinlemeye alındığı” sözü yer aldı. İstenen ayrıntıların tıpkı gün gönderilmesinden yalnızca 11 gün daha sonra 657 sayfalık Seyahat iddianamesi hazırlandı. Bu durum, iddianamenin yüklü olarak eski “kanıtlardan” hazırlandığını da gösterdi.
6) Kavala ile bir arada soruşturulan Topuz’un belgesi ne oldu?
İstanbul Başsavcılığı, Topuz hakkında başka bir iddianame düzenledi ve ocak ayında dava açtı. Kavala hakkında ise bu evraktan süreç yapılmadı. Topuz, bu davada 8 yıl 9 ay mahpusa mahkûm edildi. Davanın temyiz incelemesi sürüyor.
7) Başsavcılık, Seyahat iddianamesinde Seyahat ve 15 Temmuz darbe teşebbüsünü birebir kapsamda mı kıymetlendirdi?
Ortaya çıkan evraklar Kavala üzerinden bunun yapıldığını gösterdi. Kavala’nın “hem Seyahat’in, hem 15 Temmuz’un organizatörlerinden olduğu” savından hareketle soruşturulduğu, savcılığın kesin olarak Seyahat’te devrilemeyen hükûmetin 15 Temmuz’da devrilmeye çalışıldığı tezini Kavala üzerinden kanıtlamaya çalıştığı görüldü.
8) Seyahat davasında ortaya yeni bilgi ve evraklar konulabildi mi?
Hayır. İddianamede ve soruşturma evraklarındaki bilgilere nazaran, Kavala hakkındaki soruşturma, çabucak hemen Seyahat olayları sürerken başlatıldı. Soruşturma o devir anayasal hatalara bakan, firari savcı Muammer Akkaş tarafınca başlatıldı. Akkaş, Haziran 2013’ün sonlarında hem soruşturmayı başlattı, birebir vakitte telefon dinleme talebinde bulundu. Bir yandan da olaylarla ilgili emniyetten rapor istedi. 17-25 Aralık operasyonlarında misyon alan Akkaş, evvel bu bakılırsavinden alındı. Hakkında soruşturma başlatılan Akkaş sonrasındasında yurt dışına kaçtı. Akkaş, 15 Temmuz darbe teşebbüsünden daha sonra başlatılan “FETÖ” soruşturmaları kapsamında hala aranıyor. Buna karşın soruşturma rafta bekletildi. Bu süreçte, Seyahat olayları ile ilgili açılan farklı soruşturmalar ve davalar karara bağlandı. Lakin Firari savcı Akkaş’ın açtığı soruşturma ise rafta kaldı. Seyahat belgesinin Osman Kavala’nın gözaltına alınmasıyla açıldığı sanılıyordu. Fakat ortaya çıkan yeni bilgiler, 15 Temmuz darbe teşebbüsünden daha sonra evrakın raftan indirildiğini gösteriyor. Kavala dâhil 100’ü aşkın ismi kapsayan evrak ile ilgili olarak İstanbul Başsavcılığı yeni bir inceleme başlattı. Fakat bu inceleme Muammer Akkaş’ın açtığı evrak üzerinden, o evraka giren ispatlarla yapıldı. Başsavcılık, evrakta cemaat gölgesinin bulunması niçiniyle, iddianamede, “delillerin bir daha kıymetlendirildiği, “FETÖ” izlerinin silindiği” argümanına yer verdi. Fakat iddianamenin çekirdeğini oluşturan tüm bilgiler Akkaş’ın telefon dinleme talebi üzerine alınan kayıtlar ve emniyetin o periyot hazırladığı fezleke ve tahlil raporuna dayandırıldı. Bu raporları hazırlayan, dinlemeleri yapan tüm isimler “FETÖ” suçlamasına maruz kaldı.
Çizim: Murat Başol
9) Kavala hakkında daha evvel bu savlar gündeme gelmiş miydi?
Kavala’nın “Gezi’nin finansörü” olduğu tezine dayanan bir fezlekenin varlığı ortaya çıkmıştı. Cemaat soruşturmasından tutuklu bulunan, periyodun KOM Müdürü Nazmi Ardıç imzalı fezlekede, iddianamede yer alan ayrıntıların neredeyse tamamı bulunuyor. Lakin o devirde fezleke sürece konulmamış, Kavala ile ilgili olarak da yasal süreç yapılmadığı açıklanmıştı. Fezlekede “Osman Kavala’nın üyesi olduğu Açık Toplum Vakfı’nın George Soros ilişkili Açık Toplum Enstitüsü ile temaslı olduğu, enstitünün çeşitli ülkelerdeki isyanları başlatmış olduğu, Occupy/İşgal hareketinin teorisyenliğini Tekrar Sharp’ın yaptığı sivil başkaldırı prosedürünü uyguladığı, uygulayıcısının Otpor/Canvas isimli küme olduğu, kümenin liderliğini İvan Marovic’in yaptığı, Marovic’in Sırbistan, Gürcistan ve Arap ülkelerindeki olaylarda tesirli olduğu” anlatılıyordu.
bir daha fezlekede “Marovic’in Seyahat olayları öncesi Mısır’a gittiği, Memet Ali Alabora’nın da tıpkı tarihte Mısır’da olduğu, daha sonrasında Mi Minör isimli oyunu sahneleyerek halkı galeyana getirmeye çalıştığı” yer alıyordu. “İsyanın birinci vakit içinderda 2012’de ODTÜ’de başlatılmak istendiği, lakin başarısız olunca Seyahat olaylarında bir daha sahneye konduğu” argümanı da fezlekede lisana getiriliyordu. Bu savlar teğe bir halde Seyahat iddianamesinde yer aldı.
10) Kavala, Seyahat davası sürerken, 15 Temmuz niçiniyle başlatılan soruşturmadan tahliye edildi mi?
Evet. Ekim 2019’da, kamuoyundan saklı gizli bir formda Kavala’nın bu belgeden tahliyesine karar verildi. Fakat hakkında açılan Seyahat davasında tutuklu olan Kavala, bu niçinle özgürlüğüne kavuşamadı.
11) AİHM, Kavala hakkındaki sonucunı Seyahat davası sürerken mi verdi?
Evet. AİHM, 10 Aralık 2019’da Kavala’nın tutukluluğa itirazını öncelikli olarak görüştü ve Türkiye’nin birden çok hak ihlali yaptığını tespit etti. Mahkeme, Kavala’nın özgürlüğünün haksız yere kısıtlandığını, temel maksadın onu ve sivil toplumu susturmak olduğunu belirtti. Mahkeme ortada makul kuşku olmadığına, Türkiye Cumhuriyeti’ni ortadan kaldırma suçlaması için mazeret edilen hareketlerin bir insan hakları savunucusunun olağan aksiyonları olduğuna hükmetti. AİHM yargının faal bir biçimde işlemediğini, OHAL niçiniyle artan iş yükünün kabul edilebilir bir münasebet olmadığını kararlaştırdı. Mahkeme Türkiye’nin Kavala’nın hür bırakılması için gerekli olan her şeyi yapması ve Kavala’yı derhal özgür bırakması gerektiğine hükmetti.
12) Kavala, çabucak özgür bırakıldı mı?
Avukatları, bu karar üzerine tahliye başvurusu yaptı lakin mahkeme, AİHM sonucuna karşın Kavala’nın tahliye talebini reddetti.
13) Seyahat davası nasıl sonuçlandı?
İddianamede, Kavala’nın Soros’la ilişkisi ve Seyahat olayları sırasında yaptığı toplantılar, sivil toplum kuruluşlarına verilen fonlar Seyahat’in finansörü olduğu tezine destek gösterilmişti. Kavala’nın, Seyahat üzere Türkiye geneline yayılan tüm olayları nasıl finanse ettiğine, kime para verdiğine yönelik bir delil ise yoktu. Tek “kanıt”, Kavala’nın yaptığı birtakım konuşmalarda, gaz maskesi alınması için takviye vereceğini söylemesi, poğaça, iskemle, masa alınması gerektiği istikametindeki konuşmalarıydı. İstanbul 30. Ağır Ceza Mahkemesi, 18 Şubat 2020’de, Kavala’nın da ortalarında olduğu 9 sanığın beraatine, Kavala’nın tahliyesine hükmetti. Kavala ile bir arada, Mücella Yapan, Yiğit Aksakoğlu, Yiğit Ali Ekmekçi, Çiğdem Mater, Mine Özerden, Tayfun Kahraman, Can Atalay’ın beraatine karar verdi. 7 firari sanığın evrakı ise ayrıldı. Seyahat davası, savcının itirazı üzerine istinaf mahkemesine gitti.
14) Kavala, tahliye edildi mi?
Kavala, eşyalarını topladı ve cezaevinden çıktı. Lakin çabucak hemen süreçleri yapılırken, İstanbul Başsavcılığı, 15 Temmuz darbe teşebbüsü soruşturmasını münasebet göstererek yeni gözaltı sonucu verdi. Birkaç ay evvel tahliye edildiği evraktan hakkında gözaltı sonucu verilen Kavala, emniyete gdolayıldü ve çıkartıldığı savcılık tarafınca bir daha tutuklandı. Kavala’nın, 2017’de de tutuklandığı, 11 Ekim 2019’da resen tahliye edildiği 15 Temmuz darbe teşebbüsü soruşturması kapsamında, Barkey ile bağlantıları münasebet gösterilerek tutuklandığı ortaya çıktı. 3 yıl daha sonra tıpkı evrak bir daha sürece konulmuştu.
15) Casusluk soruşturması, yeni mi açıldı?
Kavala, hakkındaki tutuklama sonucundan birkaç gün daha sonra 9 Mart 2020’de bir daha hakim karşısına çıktı. 15 Temmuz soruşturması belgesinde Barkey ile ilgisi münasebet gösterilerek, bu kere hakkında casusluk hatasından tutuklama sonucu verildi. 2017’deki soruşturma evrakından iki başka tutuklama sonucu verilmiş oldu.
16) İki tutuklama sonucu da süreçte kaldı mı?
Hayır. 20 Mart 2020’de, casusluk hatasından verilen tutuklama sonucundan 11 gün daha sonra, Kavala, 15 Temmuz belgesinden bir daha tahliye edildi. Fakat casusluk kabahatinden tutuklama verildiği için bir daha cezaevinde kaldı. İki suçlama tıpkı tezlere dayanmasına karşın birinden tahliye verildi. Bu sürecin, AİHM’nin verdiği sonucun 15 Temmuz suçlamasını da kapsaması niçiniyle yapıldığı tezleri ortaya atıldı.
17) Kavala hakkında casusluk cürmünden dava açıldı mı?
Evet. Kavala, Anayasa Mahkemesi’ne 2019’de müracaat yapmış, Yüksek Mahkeme, 22 Mayıs 2019’da 5’e karşı 10 üyenin oyuyla başvuruyu reddetmişti. Lakin AİHM sonucundan daha sonra Kavala bir daha Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Anayasa Mahkemesi’nin bu başvuruyu görüşeceği gün, 29 Eylül 2020’de, İstanbul Başsavcılığı’nın yeni iddianame hazırladığı haberi geldi. Anayasa Mahkemesi Birinci Kısmı, bunun üzerine başvuruyu görüşmeyi erteledi. Tıpkı gün, akşam saatlerinde, savcılığın, casusluk suçlamasıyla Kavala hakkında dava açtığı ortaya çıktı.
18) İddianamede yeni bir suçlama var mıydı?
Hayır. İddianamede, 2017’de olduğu üzere Kavala’nın, Barkey ile birlikte casusluk yaptığı, 15 Temmuz darbe teşebbüsü öncesinde temaslarda bulunduğu anlatılıyor. Barkey ile Kavala’nın temaslarının ve telefon görüşmelerinin olmamasına karşın telefonlarının tıpkı bölgeden sinyal vermesi, ispat sayılıyor. 15 Temmuz darbe teşebbüsü sürerken, Büyükada’da görüşmede olan Barkey’in, darbeyi organize eden isimlerden olduğu tabir ediliyor lakin ispat olmamasına karşın Kavala’nın da bu aksiyonlara iştirak ettiği belirtiliyor. Kavala- Barkey temasının kanıtlanamamasına ise Barkey’in istihbaratçı olması ve usta halde gizlenmesi münasebet gösteriliyor. Davanın birinci duruşması, 18 Aralık’ta yapıldı ve Kavala’nın tutukluluğunun devamına karar verildi. Bu duruşmadan üç gün evvel Anayasa Mahkemesi Birinci Kısmı, Kavala evrakını bir daha görüştü ve Anayasa Mahkemesi Genel Konseyi’nin başvuruyu karara bağlamasına hükmetti.
19) Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, niye Türkiye’yi uyardı?
AİHM kararlarının uygulanıp uygulanmadığını Türkiye’nin de üyesi olduğu Avrupa Kurulu’nun Bakanlar Komitesi denetliyor. Komite, AİHM sonucuna karşın Kavala’nın tahliye edilmemesi üzerine, 3 Aralık 2020’de, çabucak hemen duruşma yapılmadan ve Anayasa Mahkemesi başvuruyu toplantıdan Türkiye’yi uyardı. Komite, Kavala’nın tahliye edilmesi gerektiğini belirterek, incelemede olduğunu, Mart 2021’e kadar tahliyenin gerçekleşmesinin bekleneceğini, akabinde yaptırım sürecinin işletilebileceğini bildirdi. Fakat açıklama yapılması haricinde bugüne kadar yaptırım ile ilgili somut adım atılmadı. Komitenin yaptırım süreci yıllar sürebiliyor ve çoklukla caydırıcı yaptırımlar kısa müddette işletilmiyor.
20) Bu gelişmelerin akabinde Anayasa Mahkemesi, nasıl bir karar verdi?
Anayasa Mahkemesi Genel Heyeti’nin tüm bu gelişmelerden daha sonra 29 Aralık 2020’de Kavala’nın belgesini ele aldı. Genel Konsey, beklentilerin bilakis 7’ye karşı 8 oyla Kavala’nın haklarının ihlal edilmediğine karar verdi. CHP’li Enis Berberoğlu için hak ihlali sonucu verdikten daha sonra, lokal mahkemenin sonucunı uygulamamasını ağır bir anayasa ihlali sayan ve açıklama yapan Anayasa Mahkemesi, anayasadaki bağlayıcı karara karşın AİHM sonucuna uygun karar vermemiş oldu. Kavala, bu durumda lakin ya yargılandığı mahkemenin tahliye sonucu vermesi ya da AİHM’nin muhtemel bir yeni sonucuna mahkemelerin uymasıyla tahliye edilebilecek.
21) Kavala hakkında açılan davada neler yaşandı?
Bu davada da tıpkı geride kalan dava süreçlerinde olduğu üzere garip gelişmeler yaşandı. çabucak hemen yeni açılan davanın ikinci duruşması yapılmadan, 22 Ocak 2021’de istinaf mahkemesi, Seyahat davasında verilen beraat sonucunı bozdu.
İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 3. Ceza Dairesi’nin (istinaf) sonucunda, ortalarında Anadolu Kültür İdare Heyeti Lideri Osman Kavala, Mücella Yapan, Yiğit Aksakoğlu, Can Atalay, Tayfun Kahraman, Çiğdem Mater, Mine Özerden, Hakan Altınay ve Yiğit Ali Ekmekçi’nin beraati yerinde bulunmadı. İstinaf, Anayasa Mahkemesi’nin, Seyahat olayları ile ilgili olarak verdiği, “şiddet içermeyen hareketlerin demokratik hak olduğu” istikametindeki sonucunın bilakis, sanıkların aksiyon davetleri ve basın açıklamalarıyla suça tahrik cürmünü işleyip işlemediklerinin bir daha değerlendirilmesini istedi. İstinaf, Osman Kavala’nın özgür kalmasını engellemek hedefiyle açıldığı bedellendirilen, 15 Temmuz darbe teşebbüsü öncesinde ABD’li Henry Barkey ile birlikte casusluk faaliyeti yürüttüğüne yönelik açılan yeni davanın da Seyahat davası ile kontaklı olup olmadığının da kıymetlendirilmesi gerektiğine hükmetti. Kararda, firari cemaat savcılarının talimatıyla yapılan, sanıkların her basamakta hukuksuz olduğunu belirterek itiraz ettikleri izleme ve dinlemelerin gerekçeli kararda değerlendirilmemiş olması da bozma sebebi sayıldı. Bu karar, eski ispatlarla açılan yeni davanın gidişatını da baştan sona etkiledi.
22) İstinaf mahkemesinin sonucu ne manaya geliyordu, yeni davayı niye etkiledi?
İstinaf mahkemesi, sonucunda, Kavala hakkındaki belgenin, Seyahat, 15 Temmuz ve Çarşı kümesi davalarıyla birleştirilmesinin önünü açtı. İstinaf, 2013’teki dinleme kayıtlarının bir daha değerlendirilmesini isterken, yeni açılan Barkey davası ile Seyahat belgesi içindeki irtibatın araştırılmasının mecburî olduğunu, Çarşı kümesinin davasının da Yargıtay’ın vereceği karardan daha sonra bu belgelerle irtibatlı olup olmadığının kıymetlendirilmesi gerektiğini vurguladı. bu biçimdece torba davanın yolu açıldı.
23) Seyahat davasında beraat sonucu veren mahkeme, bu sonucu yerinde buldu mu, bulduysa fikrini ne değiştirdi?
Evet. Mahkeme istinaf mahkemesi sonucuna direnmedi. esasen mahkeme heyeti de bu süreçte değiştirilmişti. Mahkeme heyetinin tamamı kararnamelerle farklı yerlere atanmış, yerlerine yeni isimler getirilmişti.
24) Öteki evraklardaki gelişmeler, istinaf mahkemesi sonucunda açıklandıği üzere mi gerçekleşti?
Evet. hiç bir mahkeme, farklı bir karar vermedi. İstinaf mahkemesi, beraatle sonuçlanan Çarşı davasının Yargıtay tarafınca bozulması halinde Seyahat davası ile irtibatlandırılabileceğini belirtmişti. Yargıtay, Çarşı davasındaki beraat sonucunı bozdu ve lokal mahkeme, Seyahat davası ile Çarşı davasının birleştirilmesine hükmetti. İstinaf, Kavala – Barkey davasının Seyahat davası ile irtibatlandırılabileceğini belirtmişti. Lokal iki mahkeme, bu davalarla ilgili de birleştirme sonucu verdi. Firari sayılan Seyahat davasının sanıklarının belgeleri da bu ana belgeye eklendi. bu biçimdece istinaf mahkemesinin öngördüğü üzere hem Barkey, hem Çarşı, hem Seyahat, hem 15 Temmuz evraklarını içeren torba bir dava doğmuş oldu.
25) Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, bu gelişmeler üzerine rastgele bir karar aldı mı?
Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi 12 Mayıs 2021 tarihindeki haftalık toplantısında Kavala davasına ait görüşmesinde Türk yetkililerin ve mahkemelerin, AİHM sonucunı dikkate almadan sürdürülen tutukluluk durumunun sona ermesi için gerekli adımları atmamış olmasından duyulan büyük tasayı tabir etti. Komite, Kurul üyesi ülkeleri, Türk yetkilileriyle görüşmelerinde Kavala’nın sürmekte olan tutukluluğu ve bir an evvel tahliyesi konusunu gündeme getirmeye davet etti. 21 Mayıs 2021 tarihinde 30. Ağır Ceza Mahkemesi’nde yapılacak duruşmada Kavala’nın tutukluluk halinin bir daha değerlendirileceğine dikkat çekip yetkilileri Kavala’nın hür bırakılması için gereken tüm adımları atmaya davet etti.
26) Bu karardan daha sonra Kavala’nın tutukluluğu ile ilgili yeni rastgele bir karar alındı mı?
Türkiye’deki mevzuata göre, tutuklu sanıklar için ayda bir kere tutukluluk incelemesi yapılması gerekiyor. Kavala için her incelemede, “tutukluluk halininin devamına” karar veriliyor. Son birkaç incelemede, heyet üyelerinden biri, tahliye tarafında oy kullandı fakat 1’e karşı 2 oyla Kavala’nın tutukluluk hali devam etti.
27) Birleştirme kararları nasıl verildi, niye tenkitlere yol açtı?
Torba davanın Kavala’nın tutukluluğunun devam etmesi ve Seyahat hareketlerinin hükûmetin talebi doğrultusunda cezalandırılması hedefiyle oluşturulduğu tenkitleri uzun müddettir var. Lakin birleştirme sürecinde de tüzel gariplikler devam etti. Daha evvel Kavala’nın tahliyesi istikametinde oy kullanımıyla gündeme gelen 30. Ağır Ceza Mahkemesi hakimi Mahmut Başbuğ, 4 Şubat 2021’de lider sıfatıyla, Osman Kavala’nın Henri Barkey ile yargılandığı darbe davasının Seyahat Parkı davasıyla birleştirilmesine onay verdiğini yazdı. Akabinde da yurt haricinde bulunan bireylerin belgesi ayrıldığı belgeyle bir daha birleşti ve belge başladığı haline döndü. 35 kişinin Aralık 2015’te beraat ettiği Çarşı davasının sonucu ise 28 Nisan 2021’de bozuldu. sonucu bozan Yargıtay, belgenin Seyahat Parkı davasıyla birleşmesine hükmetti. Hakim Başbuğ, kelam konusu kararla ilgili 15 Haziran 2021’de Çarşı davasının görüleceği İstanbul 13’üncü Ağır Ceza Mahkemesi’ne yazarak belgelerin birleştirilmesini önerdi. Akabinde 28 Temmuz’da bu mahkemeye süreksiz olarak atanan Başbuğ, kendi talebini yerinde bularak birleştirmeye onay verdi. bu biçimdece hem talepte bulunan, tıpkı vakitte sonucu veren hakimin kararı ile evraklar birleşti.
Birleştirme kararları verilmedilk evvel Seyahat davasının duruşmasının 6 Ağustos’ta yapılması kararlaştırılmıştı. Lakin duruşma, Kavala’nın avukatlarına son dakikada haber verilerek 2 Ağustos’ta yapıldı. Bu duruşmada, birleştirme ve tutukluluğa devam kararları verildi.
Garip halde, tek üyenin tutukluluğun devamına şerh koyması bu kararda da devam etti. Lakin bu kere Başbuğ değil, Kürşad Bektaş, heyetin sonucuna muhalif kaldı. Bu durum, “Avrupa Kurulu’na bağımsız yargılama imajı verilmesi için tek üye kararlara şerh koyuyor” savlarına yol açtı.
28) Torba davanın birinci duruşması ne vakit yapıldı?
Casusluk (Kavala – Barkey), Çarşı ve Seyahat davalarının birleştirilmesi ile oluşturulan torba davanın görülmesine 8 Ekim’de İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nde başlandı. Kavala, bu davada, casusluk ve Seyahat’in finansörlüğü tezleriyle iki kere ağırlaştırılmış müebbet mahpus istemiyle yargılanıyor. Davada Kavala dahil 52 sanık yargılanıyor. Öbür sanıkların kimileri için ağırlaştırılmış müebbet mahpustan, örgüte yardıma kadar uzanan çeşitli cezalar talep ediliyor.
29) Barkey duruşmaya getirildi mi?
15 Temmuz darbe teşebbüsünü planlamak üzere ağır bir teze karşın, Barkey hakkında bugüne kadar kırmızı bülten sonucu çıkartılmadı, yakalanması için özel bir gayret gösterilmedi. Fakat buna karşılık her fırsatta fazlaca tehlikeli bir casus olduğuna yönelik yorumlar yapıldı. ABD’de bulunan Barkey, bugüne kadar hiç sorgulanmadı. Duruşmaya getirilmesine yönelik bir uğraş içine de girilmedi.
30) Kavala’ya yönelik suçlamalarda birinci tutuklandığı günden farklı bir ispat var mıydı?
Hayır. Bu davada da birinci tutuklama sonucuna münasebet gösterilen, “15 Temmuz ve casusluk” ile “Gezi olaylarının finansörlüğü” suçlamaları devam etti. Kavala, geçen müddette Seyahat davasından beraat etti ve AİHM, tutuklanması için hak ihlali sonucu verdi. Her iki suçlamadan tahliyesine de karar verildi. Lakin her seferinde evraklar, sevk hususları değiştirilerek ya da bozma kararları verilerek bir daha oluşturuldu ve bugüne gelindi. Kavala, bu süreçlerin hiç bir etabında savcı tarafınca sorgulanmadı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, birkaç defa Kavala’nın hatalı olduğuna dair demeçler verdi, bunlardan birinde de Seyahat davasında verilen beraat sonucunı eleştirerek, bunu Kavala’nın tahliyesini sağlamaya yönelik bir operasyon olarak niteledi. Bu yorumlardan bir süre daha sonra da Seyahat davası için bozma sonucu verilerek, torba davanın yolu açıldı.
31) Kavala, duruşmada neler söylemiş oldu?
Dört yıldır hiç bir savcı tarafınca sorgulanmadığını, buna karşın hakkında durmadan dava açıldığını anımsatan Kavala, birbiriyle ilgisiz evrakların yalnızca kendisini cezaevinde tutabilmek ve Seyahat ile 15 Temmuz içinde bağ varmış üzere gösterilebilmesi için birleştirildiğini belirtti. Kavala, yaşananları, “siyasal nitelikli yargısal girişim” olarak nitelendirdi. Hakkındaki casusluk savlarını “haysiyet suikasti” olarak tanımlayan ve kendisine yargısız infaz yapıldığını söyleyen Kavala, evraklar içindeki ilgisizliği çarpıcı bir örnekle anlattı. Kavala, avukatının Çarşı kümesinden bir bireye kendisini sorduğunu, “hangi ekipte oynuyor” cevabını aldığını vurguladı.
32) Mahkeme, Kavala’nın tahliye talebi için nasıl bir karar verdi?
Mahkeme, teğe karşı iki üyenin oyuyla tahliye talebini reddetti
33) Bir üyenin karşı oy kullanımı heyette görüş ayrılıkları olduğu formunda değerlendirildi mi?
Hayır. Kavala için uzun bir müddetdir, farklı mahkeme heyetleri, bu türlü 1’e karşı 2 oyla tutukluluğa devam sonucu veriyor. Üyeler ve heyetler değişse de bu tablo değişmiyor. Birleştirilmiş Seyahat davasında tahliye talebini mahkeme bu türlü reddetti. Karşı oy kullanan üye ise daha evvel karşı oy kullanan üyeler üzere, öne sürülen nedeninde, “Sanığın savunmasının alınmış olması, kanıtların toplanmış olması, evrak kapsamı, kanıt durumu, evrakın geldiği etap, bu etaptan daha sonra sanığın kanıt karartma ihtimalinin olmaması, sanığın tutuklulukta geçirdiği, tutukluluğun bir önlem oluşu, tutuklulukta istenilen gayeye isimli denetim önlemlerinden bir yahut birkaçının uygulanması ile de ulaşılabileceği kıymetlendirilerek, sanığın durumuna göre ölçülü olmayan tutukluluğun devamı tarafındaki çoğunluk görüşüne katılmayarak, ölçülü bir yahut birkaç isimli denetim önlemi ile tahliyesi görüşü ve kanaatindeyim” tabirlerini kullandı.
Kavala hakkında daima bu türlü karar çıkması, yargılamanın siyasi olduğu tarafındaki tezlere karşı yargıçların özgür iradeleri ile karar verdiği manzarasının yansıtılması emelini taşıdığı tenkitlerine niye oluyordu.
34) Tahliye talebinin reddi sonucu niye krize yol açtı?
sonucun akabinde Kavala’nın özgür bırakılması için ABD, Almanya, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda’nın Ankara büyükelçileri ortak bir açıklama yaptı. Hazırlanan bildiride, “Türkiye’nin memleketler arası yükümlülükleriyle ve ulusal kanunlarıyla uyumlu biçimde, bu davanın adil ve süratli halde sonuçlandırılması gerektiği kanısındayız. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin bu konudaki kararları doğrultusunda Osman Kavala’nın derhal hür bırakılmasının sağlanması için Türkiye’ye davette bulunuyoruz” denildi.
Ayrıca Kavala’nın dava sürecinin farklı evrakların birleştirilmesi ve beraat sonucundan daha sonra yeni davalar yaratılması yoluyla daima geciktirildiğine işaret edilerek bu durumun “Türk yargı sisteminde demokrasiye saygıyı, hukuk devleti ve şeffaflık unsurlarını gölgelediği” açıklandı.
35) Erdoğan, bildiri için ne dedi?
Erdoğan, Kavala için, “Bakın artık AİHM bir karar almış. Bu Kavala denilen Soros artığıyla ilgili olarak Türkiye’yi adeta burada mahkum etmek istiyorlar” sözlerini kullanırken, büyükelçiler için de, “10 tane büyükelçi bu açıklamayı niçin yapar? Bu Soros artığını savunanlar, bunu nasıl bıraktırırız çabası arasındaler. Türkiye’ye ders vermek sizin haddinize mi?” dedi.
Erdoğan, bir daha sonraki açıklamasında ise “Yatıyorlar kalkıyorlar Kavala da Kavala… Kavala dediğin Soros’un Türkiye şubesi… 10 tane büyükelçi onun için Dışişleri Bakanlığı’na geliyor. Bu ne terbiyesizliktir ya… Siz burayı ne zannediyorsunuz ya? Burası Türkiye… Türkiye… Burası o denli zannettiğiniz üzere bir kabile devleti değil. Burada talimat verme üzere bir yola giremezsiniz… Gerekli talimatı ben Dışişleri Bakanıma verdim. Bu 10 tane büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmelerini çabucak halledeceksiniz dedim. Bunlar Türkiye’yi tanıyacak, anlayacak, bilecekler. Türkiye’yi bilmedikleri, anlamadıkları gün burayı terk edecekler” sözlerini kullandı.
36) Büyükelçiler, “istenmeyen adam” ilan edildi mi?
Dışişleri Bakanlığı, 10 büyükelçiyi bakanlığa çağırdı. ondan sonrasında yaptığı açıklamada, “Bu ülkelerin Büyükelçileri/Maslahatgüzarlarına, toplumsal medya üzerinden yapılan ve bağımsız yargı tarafınca yürütülen hukuksal bir müddetçle ilgili bu hadsiz açıklamanın kabul edilemez olduğu, hukuksal süreçlerin siyasallaştırılmasına ve Türk yargısına baskı yapmaya yeltenen bu açıklamanın reddedildiği, kelam konusu açıklamanın Büyükelçilerin savunduğunu tez ettikleri hukukun üstünlüğü, demokrasi ve yargı bağımsızlığına da muhalif olduğu iletilmiştir” sözleri kullanıldı.
Bakanlık, Erdoğan’ın talimatı konusunda ise bir süre sessiz kaldı. 10 büyükelçiden, çabucak sonrasında bir açıklama daha geldi.
37) Kriz nasıl çözüldü?
Büyükelçiler, birinci açıklamadan bir hafta daha sonra, toplumsal medya hesaplarından ortak bir açıklamayı paylaştı. Açıklamada, “”18 Ekim tarihindeki açıklamaya ait birtakım soruların yöneltilmesi vesilesiyle, Diplomatik Münasebetler Hakkındaki Viyana Sözleşmesi’nin 41. Unsuruna riayet etmeyi teyit eder” sözleri kullanıldı. Viyana Sözleşmesi’nin kelam konusu unsuru, büyükelçilerin bulundukları ülkelerin kanunlarına uymaya riayet etmek zorunda olduklarını ve iç işlerine karışamayacaklarını düzenliyor. İktidar tarafınca, “geri adım” olarak yorumlanan bu açıklama daha sonrası tansiyon düştü. Fakat büyükelçilerin geri adım atmadığı, yalnızca var olan bir kuralı anımsatarak ortamı yatıştırdıkları yorumları da yapıldı. Hollanda Başbakanı Mark Rutte, Roma’daki G20 Önderler Doruğu’nda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile yaptığı görüşme daha sonrası, ülkesinden gelen gazetecilere, “Hollanda’nın, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarına dikkat çekme hakkını her vakit gizli tuttuğunu Erdoğan’a anlattım. Bunun içişlerine müdahale değil, kozmik pahaların teyidi olduğunu düşünüyoruz. Ayrıyeten bunu gelecekte de yapmaya devam edeceğimizi söylemiş oldum. Bu da, ikili ilgilerin bir parçası” açıklamasını yaptı.
38) Kavala, bu gelişmelere nasıl reaksiyon gösterdi?
Kavala, avukatları aracılığıyla yaptığı açıklamada, bundan daha sonra duruşmalara katılmayacağını bildirdi. Kavala, şunları kaydetti:
“ Sayın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Afrika ziyareti dönüşü benimle ilgili kullanmış olduğu ‘Soros artığı’ üzere tabirler son derece esef vericidir ve Cumhurbaşkanlığı makamının ciddiyetine uygun düşmemiştir. Ülkemizdeki sivil toplum kuruluşlarının şeffaf halde desteklenmesi gayesiyle kanunlara uygun halde kurulmuş ve faaliyet göstermiş olan Açık Toplum Vakfı’nın idare heyetinde, başka idare heyeti üyeleri üzere misyon yaptım. hiç bir periyotta başkanlığını üstlenmedim, Açık Toplum Vakfı’nı ya da George Soros’u temsil eder nitelikte bir yetkim, statüm olmadı. Bildiğim kadarıyla, Sayın Erdoğan George Soros ile bu vakfın kuruluşundan evvelki bir tarihte tanışmış ve Soros’un en son Kasım 2015’te Türkiye’ye yaptığı ziyaret daha sonrasına kadar, Adalet ve Kalkınma Partisi’ne mensup siyasetçiler ve Cumhurbaşkanı’nın danışmanları ile Soros’un diyaloğu devam etmiş. Ben bu görüşmelere dâhil olmadım, içerikleri hakkında da bilgi sahibi değilim. Cumhurbaşkanı’nın karar giymemiş ve yargılaması devam etmekte olan bir bireye yönelik aşağılayıcı ve lekeleyici tabirleri, insan haysiyetine atak niteliğindedir. Bunlar hatalı olduğum algısı yaratan ve yargıyı direkt etkileyen bildirilerdir. Bu kurallar altında adil bir yargılama yapılmasına imkân kalmadığından, bundan daha sonra duruşmalara katılmamın ve savunma yapmamın anlamsız olacağına inanıyorum.”
39) Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, daha sonraki duruşmaların akabinde nasıl bir tavır izledi?
AİHM kararlarının üye ülkelerce uygulanmasını denetlemekle yükümlü olan Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, 16 Eylül’de yaptığı açıklamada, 30 Kasım-2 Aralık 2021 tarihleri içinde gerçekleşecek görüşmedilk evvel AİHM sonucunın uygulanarak Osman Kavala’nın derhal hür bırakılması talebini bir dahaledi. Komite, bunun gerçekleşmemesi halinde ihlal prosedürünün başlatılacağı ikazında bulunuldu.
40) İhlal prosedürü başlatıldı mı?
Evet. 2 Aralık 2021’deki görüşmede oy oldukçaluğuyla ihlal prosedürünün başlatılmasına karar verildi. Kavala, buna karşın bir daha tahliye edilmedi. 2 Şubat 2022’de ise süreç resmen başladı ve Türkiye’nin AİHM sonucunı uygulayıp uygulamadığının tespiti için belge AİHM’ye gönderildi.
41) AİHM, bu tespiti yaparsa süreç nasıl işleyecek?
AK Bakanlar Komitesi’nin AİHM’nin, sonucun uygulanmadığına yönelik tespiti ile bir arada üye ülkenin Avrupa Konseyi’ndeki kimi haklarını kısıtlamaktan, üyeliğini askıya almaya kadar uzanan bir dizi yaptırıma karar verme hakkı bulunuyor. Bakanlar Komitesi, bugüne kadar bu yola yalnızca Azerbaycan ile ilgili olarak başvurdu. Tutuklanan ve AİHM sonucuna karşın tahliye edilmeyen İlgar Mammadov, komitenin AİHM’ye müracaat yapmasının akabinde tahliye edildi. Bunun üzerine belge kapatıldı. Türkiye, süreç devam ederken Kavala’nın evvel tahliyesine daha sonra bu suçlamalardan beraatine karar vermezse, yaptırım uygulanan birinci ülke olacak.
42) Bu durum, dava sürecini etkiledi mi, son duruşmada neler yaşandı?
İstanbul 27. Ağır Ceza Mahkemesi’nde 21 Şubat’ta yapılan son duruşma, davanın bir an evvel bitirilmesinin arzulandığı tezlerini güçlendiren gelişmelere sahne oldu. Mahkeme, Çarşı davasını, ana belge davası ile ilgisi olmadığı nedeni öne sürülerek ayırdı. bu biçimdece Kavala’nın tutukluluğunun uzamasına ve sürmesine yol açan dava birleştirme süreci, davaların bir daha ayrılmasıyla son buldu. Kavala’nın avukatları ise mahkemenin davayı bir an evvel bitirmekle nazaranvlendirildiğini belirterek, heyetin davadan çekilmesini istedi. Lakin bu talep reddedildi. Kavala’nın tahliye talebi de bir daha teğe karşı iki oyla geri çevrildi. Mahkeme, temel hakkındaki görüşünü hazırlaması için belgeyi savcılığa verdi
43) Savcı, temel hakkındaki görüşünde suçlamalarını sürdürdü mü?
Savcı Edip Şahiner, temel hakkındaki görüşünde, 2013’ten bu yana tekraren davalara husus edilen tezleri bir daha yenidenladı.
Ancak bu kere Kavala ile birlikte 15 Temmuz darbe teşebbüsüne yer hazırladığı argüman edilen Henry Barkey’in de Seyahat hareketleri sürerken hükûmeti yıkmayı amaçladığını öne sürdü ve ispat olarak 2013’te de Türkiye’de temaslarda bulunmasını gösterdi. Savcılık, Barkey dahil yurt haricindeki sanıkların belgelerinin ayrılmasını, Kavala ile sanıklardan Mücella Yapıcı’nın ağırlaştırılmış müebbet mahpusla, öbür 7 sanığın ise 20 yıl mahpusla cezalandırılmasını talep etti. Savcılık, Kavala’nın tutukluluğunun da devamını istedi.
Savcılık, casusluk kabahatinden da ayrıyeten yargılanan Kavala’nın, 15 Temmuz darbesine taban hazırlamak ve Seyahat hareketlerini organize etmek hatalarının, “hükûmeti devirmeye kalkışmak” unsuru üzerinden tek cürümde birleştirerek, tek ağırlaştırılmış müebbet mahpus talebinde bulundu.
Savcılık, temel hakkındaki görüşünde, daha evvel olduğu üzere Seyahat aksiyonlarının Açık Toplum Vakfı ve kurucusu George Soros tarafınca örgütlendiği, Otpor ve Canvas üzere yurt haricindeki oluşumların Türkiye’de harekete geçtiği, bu temasların bir kısmının oyuncu Mehmet Ali Alabora tarafınca kurulduğu, Kavala’nın ise hem Seyahat birebir vakitte 15 Temmuz sürecinde hükûmeti devirmeyi amaçladığı tezlerini yineladı.
44) Bu suçlamaların evvelkilerden farkı var mı?
Hayır. Ne Kavala ne de Seyahat davası açısından ortada yeni bir tez yok. Lakin daha evvel olduğu üzere bir daha hata vasfı değiştirilerek dava tamamlanmaya çalışılacak. Yaşanan çok gelişmeden daha sonra bir daha Seyahat davasında daha evvel beraat eden lakin istinaf mahkemesince haklarındaki karar bozulan 9 sanık hakkında karar verilecek.
45) Karar duruşmasında neler yaşandı?
İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nde dün yapılan duruşmada, sanıklar ve avukatlar savunmalarını yaptı. Akabinde mahkeme sanıklara son kelamlarını sordu. Verilen kısa ortanın akabinde karar belirtildi.
Mahkeme, Kavala’yı ağırlaştırılmış müebbet, Ayşe Mücella Yapan, Çiğdem Mater Utku, Ali Hakan Altınay, Mine Özerden, Can Atalay, Tayfun Kahraman ve Yiğit Ali Ekmekçi’yi 18 yıl mahpusla cezalandırdı. Kavala’nın tutukluluk halinin devamına öbür sanıkların tutuklanmasına karar verdi.
46) Sanıkların tutuklanmaları niye bu kadar reaksiyon topladı?
Olağan kurallarda bu biçimde bir cezanın akabinde tutuklama ölçülü sayılabilirdi. Fakat kelam konusu sanıklar, haklarındaki ağır suçlamalara karşın bütün duruşmalara gelmiş olmalarına, bir kısmının yurtharicinden dönerek duruşmalara katılmalarına karşın tutuklama sonucu “kaçma şüphesi” ile verildi. halbuki mahkeme, bugüne kadar sanıklara yurtdışına çıkış yasağı ya da farklı bir isimli denetim sonucu bile uygulamamıştı. Kısa müddet evvel yapılan yargılamada beraat eden, Seyahat hareketlerinden daha sonrasında açılan davalarda da beraatlerine karar verilen sanıkların tutuklanmaları, bu sonucun savunmaların bile dikkate alınmadan süratle verilmesi büyük reaksiyon çekti.
47) Kavala hangi hatadan mahkum edildi, öbür sanıklar hangi cürümden ceza aldı, niye indirim uygulanmadı?
Mahkeme, Osman Kavala’yı TCK 312/1. hususu uyarınca “Türkiye Cumhuriyeti Hükümetini ortadan kaldırmaya yahut nazaranvini yapmaya teşebbüs” kabahatinden ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezasına mahkum etti. Öbür sanıklara da “Türkiye Cumhuriyeti Hükümetini ortadan kaldırmaya yahut nazaranvini yapmaya teşebbüse yardım” kabahatinden ceza verdi. Mahkeme, uygun hal ya da takdir indirimi uygulanmasını gerektirir bir durumun da olmadığına hükmetti. bu biçimdece, Kavala, tekraren değişen suçlamaların akabinde Türkiye’nin AİHM’de mahkum bulunmasına yol açan birinci suçlamadan ceza almış oldu.
48) Kavala hakkındaki casusluk suçlaması ile ilgili bir karar verildi mi?
Evet. Kavala’nın bu dava bitene kadar cezaevinde tutulmasına münasebet gösterilen casusluk suçlamasından beraat sonucu verildi.
49) Süreç bundan daha sonra nasıl işleyecek?
Cezaevine konulan isimlerin tutuklama sonucuna itiraz hakları bulunuyor. Karara yönelik itirazı da evvel istinaf mahkemesi karara bağlayacak. İstinaf mahkemesi sonucu bozmazsa evrak temyizle Yargıtay’ın önüne gelecek.
50) Karar, Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin başlatmış olduğu yaptırım sürecini nasıl etkileyecek?
AİHM, Kavala’ya yönelik hak ihlallerinin bütün neticeleriyla bir arada ortadan kaldırılmasını istemişti. Lakin Türkiye, bütün neticeleriyla birlikte ortadan kaldırmak bir yana cezaevinden tahliye edilmesine bile yanaşmadı. Bu uygulamasını da AİHM’nin karara bağladığı evrak ile Kavala’nın o an yargılandığı evrakın farklı olduğu teziyle savundu. Fakat karar, bu evraklar içinde hiç bir fark bulunmadığını, yalnızca vakit zaman suçlamaların değiştiğini gösteriyor. Mevzu şu anda AİHM’nin önünde. AİHM, sonucunın uygulanıp uygulanmadığını tespit ederek, sonucunı Bakanlar Komitesi’ne gönderecek. Komite de son sonucu da göz önüne alarak Türkiye için yaptırım sürecini işletecek.
TIKLAYIN | Gezi davasında karar: Kavala’ya ağırlaştırılmış müebbet; 7 kişiye 18 yıl mahpus ve tutuklama!